Zamach stanu w Gwinei

Opracowała: Maria Nowakowska, 10.10.2021 r.

5 września 2021 r. w pobliżu pałacu prezydenckiego mieszczącego się w stolicy Gwinei – Konakry – rozległy się odgłosy strzałów z broni. W wyniku strzelaniny zginęło co najmniej 11 osób[1]. Kilka godzin później w internecie na portalach społecznościowych pojawiły się filmy, na których prezydent Alpha Condé ukazany jest w pokoju otoczonym przez siły specjalne armii[2].

Oskarżany o podążanie ścieżką autorytaryzmu 83-letni prezydent w październiku 2020 r. został wybrany na trzecią kadencję po tym, gdy zmienił konstytucję, aby móc kolejny raz ubiegać się o to stanowisko[3]. Wywołało to gwałtowne protesty wśród opozycji. Podniesienie podatków przez rząd w ostatnich tygodniach oraz podwyższenie ceny paliwa o 20% wzbudziło powszechne niezadowolenie obywateli[4]. Po wyborach ponad 400 przeciwników politycznych zostało wtrąconych do więzień w Gwinei, w których zginęły co najmniej 4 osoby[5].

Gwinea to 13-milionowy kraj[6], który – choć bogaty w surowce mineralne – przez lata był nękany niestabilnością polityczną, co sprawiło, że stał się jednym z najbiedniejszych narodów na świecie[7]. W latach 1958-1984 krajem rządził dyktator Ahmed Sekou Touré, a po jego śmierci w wyniku zamachu stanu władzę nad krajem na kolejne 24 lat przejął Lansana Conté. Po jego śmierci dokonano kolejnego zamachu stanu. Pierwsze demokratyczne wybory od momentu odzyskania niepodległości odbyły się w 2010 r., w których zwyciężył Alpha Condé[8].

Na czele puczu przeciwko Condé stanął młody oficer – płk Mamady Doumbouya, dobrze wykształcony żołnierz, który wcześniej służył we francuskiej Legii Cudzoziemskiej. Był absolwentem francuskiej akademii wojskowej École de Guerre, uzyskał też tytuł magistra w dziedzinie obronności i dynamiki przemysłowej na paryskim Uniwersytecie Panteon-Assas. Brał udział między innymi w misjach w Afganistanie oraz Republice Środkowoafrykańskiej[9].

Tuż po przewrocie wojskowym sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres oświadczył, że zdecydowanie potępia przejęcie władzy siłą oraz wezwał do natychmiastowego uwolnienia prezydenta Condé. Także Nigeria wyraziła swoje oburzenie tym faktem – Ministerstwo Spraw Zagranicznych tego państwa stwierdziło, że zamach stanu w Gwinei naruszył zasady Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS). W odpowiedzi przywódca zamachowców Mamady Doumbouya oświadczył, że to „ubóstwo i endemiczna korupcja” zmusiły go do usunięcia prezydenta ze stanowiska. W państwowej telewizji Doumbouya wystąpił owinięty flagą narodową Gwinei oraz w otoczeniu ośmiu uzbrojonych żołnierzy, oświadczając: „rozwiązaliśmy rząd i instytucje” oraz „wspólnie napiszemy konstytucję”[10].

W swojej wypowiedzi Mamady odniósł się do krwawego tłumienia protestów przez Condé („Było wiele śmierci za nic, wielu rannych, wiele łez”). Zacytował też byłego prezydenta Rawlingsa, który przejął władzę w wyniku zamachu stanu w 1981 r.: „Jeżeli ludzie zostaną zmiażdżeni przez swoje elity, to od armii zależy zapewnienie im wolności”. W niedzielę 5 września Mamady zadeklarował również, że nie zamierza już powierzać polityki jednemu człowiekowi, lecz ludziom[11].

Gwinejscy żołnierze, którzy wzięli udział w zamachu stanu na prezydenta, byli właśnie w trakcie szkolenia prowadzonego przez siły amerykańskie. Kilkunastoosobowy zespół Amerykańskich Zielonych Beretów przebywał w zachodnioafrykańskim kraju od połowy lipca, aby szkolić około 100 żołnierzy pod dowództwem Doumbouyi. Amerykanie szkolili lokalne siły Gwinei, kiedy ich podopieczni wycofali się z misji i dokonali zamachu na prezydenta. Stany Zjednoczone potępiły atak, z kolei wojsko USA zaprzeczyło, jakoby posiadało jakąkolwiek wcześniejszą wiedzę o nim. Po uzyskaniu informacji o zamachu stanu amerykańskie wojsko udało się do ambasady USA w Konakry, gdzie rzeczniczka amerykańskiego dowództwa ds. Afryki Kelly Cahalan powiedziała, że program szkoleniowy został zawieszony, a zamach stanu jest niezgodny z amerykańskimi zasadami. Stany Zjednoczone brały udział w szkoleniu wojska w wielu krajach afrykańskich i już kilka razy zdarzyło się, że wyszkoleni przez nich oficerowie przejęli władzę w swoich krajach – między innymi gen. Abdel Fattah el-Sisi z Egiptu czy kpt. Sanogo w Mali. Jednak obecnie po raz pierwszy dokonano zamachu jeszcze w trakcie trwania amerykańskiego kursu wojskowego[12].

Zamach stanu w Gwinei jest już czwartym wojskowym przejęciem władzy w Afryce Zachodniej w ciągu ostatnich 12 miesięcy, zaraz po dwóch zamachach w Mali oraz w Czadzie[13]. Można powiedzieć, że mamy tutaj do czynienia z pewnego rodzaju trendem, który cały czas się utrzymuje[14]. Jednym ze skutków, widocznym po dokonaniu puczu w Gwinei, jest wprowadzenie kraju w stan niepewności. Atak na prezydenta spowodował, że blok gospodarczy Afryki Zachodniej zagroził sankcjami, a cena aluminium osiągnęła najwyższy poziom od ponad dekady[15]. Obecnie liderzy odpowiedzialni za dokonanie zamachu stanu rozpoczęli konsultacje z przywódcami politycznymi, religijnymi i biznesowymi, które mają ich zdaniem doprowadzić do utworzenia rządu tymczasowego[16].

[1] D. Walsh, E. Schmitt, U.S. Forces Were Training the Guinean Soldiers Who Took Off to Stage a Coup, „The New York Times”,10.09.2021, https://www.nytimes.com/2021/09/10/world/africa/guinea-coup-americans.html, 13.09.2021.

[2] Elite Guinea army unit says it’s overthrown president, „Club of Mozambique”, 6.09.2021, https://clubofmozambique.com/news/elite-guinea-army-unit-says-its-overthrown-president-200429/?utm_source=The+Mozambican+Investor_&utm_campaign=4e348624ec-EMAIL_CAMPAIGN_2017_05_25_COPY_01&utm_medium=email&utm_term=0_d3b369a42d-4e348624ec-237813672, 29.09.2021.

[3] Guinea’s new strongman: combat-hardened ex-Legionnaire, „The African Crime & Conflict Journal”, 7.09.2021, https://theafricancriminologyjournal.wordpress.com/2021/09/07/guineas-new-strongman-combat-hardened-ex-legionnaire/, 30.09.2021.

[4] Elite Guinea army…

[5] D. Walsh oraz E. Schmitt, U.S…

[6] Guinea coup: Military arrests president, dissolves government, „Al Jazeera”, 6.09.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/9/6/guinea-coup-military-arrest-president-dissolve-government, 4.10.2021.

[7] Guinea: The plunder of Africa’s resources continues, „The African Crime & Conflict Journal”, 12.09.2021, https://theafricancriminologyjournal.wordpress.com/2021/09/12/guinea-the-plunder-of-africas-resources-continues/, 4.10.2021.

[8] I. Grzybowski, Zamach stanu w Gwinei i rosyjska ofensywa w Afryce Igor Grzybowski (MKA UW), „YouTube”, 9.09.2021, https://www.youtube.com/watch?v=HQxe6ssekJQ, 31.09.2021.

[9] Guinea’s new strongman …

[10] Elite Guinea army…

[11] Guinea’s new strongman…; D. Lewis, E. Mcallister, S. Samb, 'Unattainable power’: the frustrations that drove Guinea’s coup leader, „Reuters”, 6.09.2021, https://www.reuters.com/world/africa/unattainable-power-frustrations-that-drove-guineas-coup-leader-2021-09-06/, 4.10.2021.

[12] D. Walsh oraz E. Schmitt, U.S…

[13] Tamże.

[14] I. Grzybowski, Zamach stanu…

[15] K. Höije, Uncertainty in Guinea after military coup removes Alpha Conde, „Al Jazeera”,11.09.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/9/11/uncertainty-in-guinea-after-military-coup-topples-alpha-conde, 4.10.2021.

[16] Guinea coup leaders begin transitional government talks, „Al Jazeera”,14.09.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/9/14/guinea-coup-leaders-begin-transitional-government-talks, 4.10.2021.

Francuskie zbrodnie w Algierii – trudna historia i próby rozliczenia

Opracowała: Maria Nowakowska, 29.04.2021 r.

Pod koniec stycznia 2021 r. Francja opublikowała raport nt. kolonizacji Algierii w latach 1830–1962. Na dokument spadła powszechna krytyka – głównie spowodowana zignorowaniem „zbrodni kolonialnych”. Pierwszą oficjalną reakcję Algierii na raport można było wyczytać z oświadczenia Ammara Belhimera opublikowanego 8 lutego 2021 r., czyli około dwa tygodnie po publikacji raportu. Minister informacji Algierii powiedział wówczas, że francuska ucieczka przed przyznaniem się do zbrodni kolonialnych nie może trwać długo. Jak podkreślił, porozumienie i współpraca pomiędzy Francją i Algierią będą kontynuowane, ale najważniejsze jest to, aby Francja przyznała się do dokonanych zbrodni kolonialnych[1].

Można stwierdzić, że przyczyną francuskiej inwazji na Algier w 1830 r., rozpoczynającej okres kolonizacji Algierii, była jedna niewinna kłótnia, która zmieniła wszystko. W trakcie wojen napoleońskich i rewolucyjnych Francja nabywała mięso, skóry, a przede wszystkim pszenicę od żydowskich kupców. Duża część dostaw była brana na kredyt od firmy handlowej dwóch żydowskich rodzin: Bacri i Busnach, których działalność była finansowana pożyczkami od Husseina Dey’a, władcy Regency of Algiers (wasalnego państwa Imperium Osmańskiego)[2]. W rzeczywistości Francja miała więc kilka milionów franków długu wobec władcy Algierii. W 1827 roku podczas jednej z wielu konferencji na ten temat doszło do incydentu dyplomatycznego pomiędzy Dey’em a francuskim konsulem Pierrem Devalem. Hussein w wybuchu gniewu uderzył francuskiego konsula wachlarzem. Gest ten został uznany za oficjalną obrazę Francji. Karol X, król Francji, wykorzystał to jako pretekst do zerwania stosunków dyplomatycznych i utworzenia blokady morskiej Algieru. Po incydencie zbombardowania francuskiego statku przewożącego ambasadora z propozycją negocjacji i trzech latach postoju, Francja podjęła decyzję o inwazji na Algier[3]. Podbój ten miał zwiększyć popularność Karola X wśród francuzów oraz odwrócić uwagę od jego polityki wewnętrznej[4]. W taki sposób Francja rozpoczęła podbój Algierii. Francuzi chcąc posiadać jak największy obszar kraju, stosowali przeróżne represje: dokonywali masowych egzekucji całych wsi (również kobiety i dzieci), udusili dymem tysiące muzułmanów w górskich jaskiniach czy też zamurowali żywcem w skalnych grotach 1500 Algierczyków[5]. Po wielu latach bycia zależnym od francuskiego rządu Algierczycy zaczęli walczyć o wolność. W 1954 r. wybuchła algierska wojna o niepodległość, charakteryzująca się partyzantką miejską, terroryzmem i torturami po obu stronach. Krwawy konflikt zakończył się po ośmiu latach w 1962 r[6].

Wiele lat po wojnie Francja uznawała walkę z Algierią jedynie jako operację mającą na celu utrzymanie porządku i dopiero w 1999 r. oficjalnie uznała ją za wojnę. Również przez długi czas po zakończeniu wojny zaprzeczała i tuszowała swoje poczynania, cenzurując gazety, książki i filmy, które mówiły o stosowanych przez nich torturach. Oficjalna tajemnica i propaganda sprawiły, że dyskusja została stłumiona[7]. Sytuacja zmieniła się, kiedy w 2000 r. Paul Aussaresses, jeden z dwóch najwyższych generałów, w jednym z wywiadów wyznał, że informacje o torturach były powszechnie znane. Na pytanie, czy urzędnicy z Paryża byli świadomi stosowania tortur w Algierii, odpowiedział, że wiedzieli wszyscy. Jak sam przyznał, nie może wyrazić skruchy, ponieważ wykonywał swoje obowiązki i stosował się do rozkazów. Rok później w 2001 r. ukazała się jego książka „Services spéciaux Algérie 1955-1957”. Generał, który był szefem wywiadu i czołowym dowódcą podczas bitwy o Algier w 1957 r., szczegółowo opisał w niej metody stosowane wobec więźniów pod jego dowództwem. Opisane bicie więźniów, przyczepiania elektrod do uszu lub jąder i stopniowe zwiększanie natężenia ładunku elektrycznego, polewanie twarzy więźniów wodą, dopóki nie przemówili lub nie utonęli, wywołały poruszenie wśród Francuzów[8], a książka bardzo szybko stała się bestsellerem[9].

Jedną z osób, która zareagowała na wyznania Paula Aussaressesa był Jacques Chirac, ówczesny prezydent Francji. Wyznał w 2001 r., że „cała prawda o tych nieuzasadnionych czynach musi wyjść na jaw” oraz że „nic nie może ich usprawiedliwić”. Jego prezydentura była naznaczona próbą przeproszenia i zadośćuczynienia za krzywdy wyrządzone byłej kolonii[10]. Prezydent odebrał również Aussaressowi stopień i medal Legii Honorowej oraz zakazał mu noszenia munduru wojskowego[11].

Obecny prezydent Francji Emmanuel Macron, jako pierwszy urodzony w epoce postkolonialnej, poczynił kroki, aby stawić czoło brutalnej przeszłości. Jak poinformowało jego biuro, 2 marca 2021 r. spotkał się z wnukami Alego Boumendjela i „w imieniu Francji” przyznał się, że czołowy algierski żołnierz niepodległościowy został zatrzymany, torturowany i zabity w Algierze 23 marca 1957 r. Zatuszowano jego śmierć, twierdząc, że popełnił samobójstwo. Macron jeszcze w 2018 r. przyznał, że podczas wojny z Algierią Francja stworzyła „system” ułatwiający tortury. Natomiast w lipcu zeszłego roku zlecił Benjaminowi Storze sprawdzenie i ocenienie, jak Francja poradziła sobie ze swoim kolonialnym dziedzictwem. Zapewnił również, że nadal będzie otwierał archiwa narodowe i zachęcał historyków do badań nad wojną o niepodległość Algierii, jednak nie będzie „skruchy ani przeprosin”, ale raczej „symboliczne akty” mające na celu promowanie pojednania[12].

[1]A. Boulkemh, Algeria seeks French admission of colonial crimes, „aa.com”, 8.02.2021, https://www.aa.com.tr/en/africa/algeria-seeks-french-admission-of-colonial-crimes/2137937, 20.04.2021.

[2] K. J. Perkins, Fly Whisk Incident (1827), „Encyclopedia.com”, https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/fly-whisk-incident-1827, 12.01.2021, także: T. Kılınç, How a slap with a fly swatter led France to invade Algeria, „Yeni Safak”, 29.04.2020, https://www.yenisafak.com/en/columns/tahakilinc/how-a-slap-with-a-fly-swatter-led-france-to-invade-algeria-2047431, 12.01.2021.

[3] K. J. Perkins, Fly Whisk Incident…

[4] Ł. Macuga, Wojna algierska 1954–1962, Praca magisterska Toruń 2004, https://www.researchgate.net/publication/303636471_Wojna_algierska_1954_-_1962, s. 42-43.

[5] Tamże, s. 44.

[6] M. Douglas, Paul Aussaresses, 95, Who Tortured Algerians, Dies, „The New York Times”, 4.12.2013, https://www.nytimes.com/2013/12/05/world/europe/paul-aussaresses-95-dies-confessed-to-torture.html, 20.04.2021.

[7] Tamże.

[8] Tamże.

[9] French general Paul Aussaresses who admitted torture dies at 95, „The Guardian”, 4.12.2013, https://www.theguardian.com/world/2013/dec/04/french-general-paul-aussaresses-torture-dies-war-crimes-algerian, 20.04.2021.

[10] Tamże.

[11] M. Douglas, Paul Aussaresses, 95, Who…

[12] Macron admits France murdered top Algerian independence figure, „Al Jazeera”, 3.03.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/3/3/macron-admits-france-murdered-top-algerian-independence-figure, 20.04.2021.

Félicien Kabuga – schwytany sponsor ludobójstwa miliona Rwandyjczyków

Opracowała: Natalia Jurkiewicz, 23.08.2020 r.

Piekło, które rozpętało się w Rwandzie 7 kwietnia 1994 r., odbija się głośnym echem po dziś dzień. Skala tego bestialstwa jest trudna do wyrażenia słowami – chorzy na AIDS przedstawiciele plemienia Hutu dopuszczali się gwałtów, siekierami odcinali ludziom ręce, nogi, głowy, palili ich żywcem i mordowali maczugami[1], a ciężarnym kobietom wyrywali płody z łona. Félicien Kabuga, 84-letni Rwandyjczyk, oskarżony o bycie głównym sponsorem masakry na Tutsi i umiarkowanych Hutu, został aresztowany 20 maja 2020 r. przez francuską policję po 26 latach uciekania przed sprawiedliwością[2]. Kabuga, nazwany przez Etienne’a Nsanzimanę[3] rwandyjskim Adolfem Eichmanemm (Nsanzimana: „He was our Klaus Barbie, our [Adolf] Eichmann”[4]) będzie miał okazję stanąć przed wymiarem sprawiedliwości.

Do zbrodni ludobójstwa, w rozumieniu Konwencji o Zapobieganiu i Karaniu Zbrodni Ludobójstwa z 9 grudnia 1948 r. (Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide)[5], można zaliczyć czyny, które mają w zamiarze częściowe lub całkowite wyeliminowanie grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych. Podżegane przez elity rządzące krajem, doskonale zaplanowane i sprawnie przeprowadzane[6] czystki etniczne na ludności Tutsi wykazują wszelkie znamiona zbrodni ludobójstwa. Przerażające w tej zbrodni są liczby – podczas trwającej 86 dni masakry wymordowano 80% populacji Tutsi[7]. Każdego dnia ludobójstwa uzbrojeni w maczety, maczugi i siekiery Hutu mordowali ponad 11 tys. niczemu winnych Tutsi[8].

W celu odkrycia, jakie wydarzenia zainicjowały 100 dni rzeźni i bestialstwa, warto pokrótce prześledzić sytuację etniczno-demograficzną oraz polityczną Rwandy. Do 1994 r. jej populacja oscylowała wokół 7 mln mieszkańców, którzy należeli do trzech grup etnicznych – Hutu (ok. 85%), Tutsi (14%) oraz Twa (zaledwie 1%)[9]. Warto wspomnieć, że lud Twa uznawany jest za pierwotnie zamieszkujący Rwandę, jego przedstawiciele to w większości myśliwi oraz garncarze. Ludność Twa ze względu na marginalną liczebność nie odgrywała żadnej roli na scenie politycznej kraju; o władzę i wpływy walczyli Tutsi i Hutu. Czym te dwie dominujące grupy etniczne różniły się między sobą? Istnieją dwie teorie – pierwsza wskazuje na odrębności etniczne i podkreśla odmienny wygląd zewnętrzny Tutsi i Hutu[10]. Według mającej mniej zwolenników drugiej teorii naród Rwandy był od wieków jeden, a podział wynikał z wykonywanego zajęcia – Tutsi zajmowali się hodowlą bydła, a Hutu uprawiali ziemię[11]. Rolnicze plemię Hutu osiedliło się w regionie Wielkich Jezior[12] ok. VII – X w., gdzie żyjąc w dużych grupach, trudniło się uprawą ziemi[13]. Prowadzący koczowniczy tryb życia Tutsi przybyli na obszary zamieszkane przez Hutu ok. XII w., przejęli ich język, zwyczaje oraz wierzenia, zaczęli hodować bydło i żyć wśród Hutu. W okresie kolonialnym[14], pomimo przewagi liczebnej przedstawicieli plemienia Hutu, to Tutsi dzierżyli większość władzy w Rwandzie i zajmowali wyższe miejsca w systemie społecznym; wywodziła się od nich zarówno rwandyjska arystokracja, jak i dynastia rządząca. Społeczeństwo Rwandy podzielone było zgodnie z kastami: przedstawiciele Tutsi zarządzali nie tylko hodowanym przez siebie bydłem, ale także glebą, którą na zasadzie dzierżawy udostępniali do uprawy Hutu[15]. Lud Twa zajmował najniższą pozycję w państwie. Polityka etniczna pozwalała jednak na migrację społeczną. Hutu, który posiadł znaczny majątek (w różnorakiej postaci – kruszcu, ziemi, bydle itp.), mógł zostać uznany za Tutsi i odwrotnie – zubożały Tutsi traktowany był jak Hutu.

Niezależnie od teorii pochodzenia etnicznego przedstawicieli populacji Rwandy jedno jest pewne – lata podżegania przez zachodnich kolonizatorów, faworyzowanie Tutsi, polityka wzajemnej nienawiści oraz przewaga liczebna Hutu były czynnikami, które doprowadziły do krwawej rzeźni kwietnia 1994 r. Należy pamiętać, że zbrodnia genocydu wymaga często wielu lat przygotowań, narastania niepokoju, nienawiści, tworzenia planów oraz zamierzeń. W przygotowywaniu rwandyjskiej masakry brały udział nie tylko osoby dzierżące władzę, wojskowi, ludność, ale i media. Ich incydentalną działalnością, podsycającą nienawiść Hutu przez piętnowanie, demonizowanie oraz dehumanizowanie Tutsi, były audycje Radia Tysiąca Wzgórz, Radia Rwanda oraz gazety „Kangura”[16]. Media rozpoczęły kampanię przeciwko Tutsi już w 1990 r.[17] Dzięki specjalnie moderowanym treściom oraz audycjom Hutu czuli, że znajdują się w stanie ciągłego zagrożenia. Propaganda, która przenikała ze środków masowego przekazu wprost do umysłów uciskanych przez wiele lat Hutu, trafiała na tak podatny grunt, że w momencie wybuchu ludobójstwa każdy, kto był w posiadaniu maczety, ruszył mordować swoich przyjaciół, kuzynów, sąsiadów, a nawet współmałżonków i dzieci.

Iskrą, która doprowadziła do eksplozji ludzkiego szaleństwa, było zestrzelenie samolotu, na pokładzie którego przebywali prezydent Rwandy, wywodzący się z Hutu generał Juvénal Habyarimana[18], a także prezydent Burundi Cyprien Ntaryamira[19]. Pomimo braku jakichkolwiek dowodów odpowiedzialnymi za katastrofę zostali uznani Tutsi[20] – znienawidzona mniejszość, która kiedyś rządziła krajem i była w posiadaniu większości dóbr.

Rola, jaką Félicien Kabuga odegrał w przerażających wydarzeniach rwandyjskiej wiosny i lata 1994 r., jest bardzo znacząca. Uznawany przed 1994 r. za jednego z najbogatszych Rwandyjczyków[21], prawdopodobnie finansował ludobójstwo, koordynował działania logistyczne na rzecz grup politycznych i prorządowych milicji, a także brał w nim osobisty udział[22]. Finansowo wspierał także ekstremistyczne rozgłośnie radiowe. Kabuga w latach 90. XX w. był bezpośrednio związany z Juvénalem Habyarimaną, za którego synów – co ciekawe – wyszły dwie z córek Kabugi. Jako prężnie działający biznesmen uznany został za jednego z głównych importerów maczet, za pomocą których mordowano Tutsi. Międzynarodowy Trybunał Karny ONZ dla Rwandy w 1997 r. przedstawił Kabudze zarzuty związane ze spiskiem w celu popełnienia ludobójstwa, prześladowań i eksterminacji[23].

W swoich zeznaniach składanych przed paryskim sądem w ostatnim tygodniu maja 2020 r. Kabuga stwierdził, że wysuwane są przeciwko niemu oskarżenia są kłamstwem i on nie zabił żadnego Tutsi. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że jeszcze w 2020 r. proces Kabugi nabierze tempa i jego udział w ludobójstwie sprzed 26 lat zostanie wyjaśniony.

To, co zdarzyło się w Rwandzie, pokazuje, jak bliska droga dzieli nieporozumienia na tle etnicznym od ludobójstwa. Rwandyjski konflikt, jak każdy inny, doprawiony był czynnikami ekonomicznymi, spuścizną kolonialną (a także mieszaniem się państw zachodnich w sprawy plemienne[24]), medialną propagandą i dążeniem do uzyskania i utrzymania władzy. Szczególnie ważna rola w wywołaniu tzw. syndromu oblężonej twierdzy[25] wśród Hutu została powierzona mediom. Mniej więcej cztery miesiące przed rozpętaniem się piekła na afrykańskiej ziemi mowa nienawiści wobec Tutsi przybrała na sile. Rwandyjski genocyd jest niepokojącym sygnałem, że przy odpowiedniej manipulacji i kierowaniu zwykli ludzie mogą stać się bezwzględnymi katami, mordującymi tych, z którymi codziennie witali się z uśmiechem i życzeniami miłego dnia.

[1] How mass rape in genocide transformed Rwanda‘s response to AIDS, 11.04.2019, https://www.reuters.com/article/us-rwanda-genocide-aids-feature/how-mass-rape-in-genocide-transformed-rwandas-response-to-aids-idUSKCN1RN00C, 1.06.2020.

[2] The ‘risky business’ of tracking Rwandan fugitive Felicien Kabuga, 24.05.2020, https://www.aljazeera.com/indepth/features/risky-business-tracking-rwandan-fugitive-felicien-kabuga-200523173257097.html, 1.06.2020.

[3] Etienne Nsanzimana jest prezesem stowarzyszenia IBUKA France, które zostało powołane 16 sierpnia 1994 r. przez belgijskich Rwandyjczyków w celu utrwalania pamięci ofiar ludobójstwa, ścigania oraz stawiania przed sądem autorów zbrodni z 1994 r. Podczas ludobójstwa miał 17 lat i stracił wielu członków rodziny. https://www.ibuka-france.org/qui-sommes-nous/histoire-dibuka/, 05.06.2020.

[4] Tłumaczenie: „Był naszym Klausem Barbie, naszym (Adolfem) Eichmannem”. Nikolaus „Klaus” Barbie, nazywany także „rzeźnikiem z Lionu”, był szefem Gestapo we francuskim Lionie, stanowiącego centrum francuskiego ruchu oporu. Barbie był odpowiedzialny za dokonanie egzekucji lub mordu na ponad 4000 ludzi oraz deportacji 7500 Żydów, którzy trafili w większości do obozu Auschwitz. Adolf Eichmann z kolei stanowił pierwszoplanową postać jako koordynator i wykonawca planu Ostatecznego Rozwiązania Kwestii Żydowskiej. https://encyclopedia.ushmm.org/en, 5.06.2020.

[5] Konwencja w Sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 9 grudnia 1948 r., https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948a.html, 22.08.2020.

[6] Przed 7 kwietnia 1994 r. sporządzone zostały listy z nazwiskami opozycjonistów oraz osób z plemienia Tutsi, którzy mieli zostać zamordowani.

[7] B. Bruneteau, Wiek ludobójstwa, tłum. B. Spieralska, przedm. F. Piper, Oficyna Wydawnicza „Mówią wieki”, Warszawa 2005, s. 178.

[8] Liczby podane są na podstawie szacunkowych wyliczeń, dokonanych na najczęściej przywoływanych w dostępnych źródłach danych.

[9] Rwanda: A Brief History of the Country, https://www.un.org/en/preventgenocide/rwanda/historical-background.shtml, 5.06.2020.

[10] 21 lat temu zamordowano w Rwandzie milion osób, 07.04.2015, http://ttg.com.pl/21-lat-temu-zamordowano-w-rwandzie-milion-osob/, 5.06.2020.

[11] Ibidem.

[12] Region w Afryce Centralnej, obejmujący obszary Burundi, Demokratycznej Republiki Konga, Kenii, Rwandy, Tanzanii i Ugandy.

[13] Opowieść o rwandyjskiej tragedii, 14.08.2012, https://www.konflikty.pl/historia/czasy-najnowsze/opowiesc-o-rwandyjskiej-tragedii/#a42df581ac878dbb8, 22.08.2020.

[14] Rwanda do pierwszej wojny światowej była niemiecką kolonią. Na mocy ustaleń pokojowych Niemcy musiały oddać to terytorium Belgii. Belgowie, którzy mieli protektorat nad Kongo, współdzielące granicę z Rwandą, prowadzili w obydwu krajach politykę rabunkową, a rdzenna ludność stanowiła dla nich siłę roboczą, brutalnie zmuszaną do pracy. Belgowie nastawiali także przeciw sobie grupy etniczne, wprowadzili paszporty, w których widniał zapis o przynależności etnicznej, co zamykało Hutu drogę do edukacji, godnej pracy, opieki medycznej, piastowania urzędów państwowych itp., a jednocześnie faworyzowali Tutsi. Doprowadziło to do wzajemnej nienawiści Hutu i Tutsi. J. Reginia-Zacharski, Rwanda. Wojna i ludobójstwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 33.

[15] Rwanda. Historia, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Rwanda-Historia;4575253.html, 22.08.2020.

[16] Media a ludobójstwo w Rwandzie w 1994 r., 11.06.2005, http://www.psz.pl/116-bezpieczenstwo/media-a-ludobojstwo-w-rwandzie-w-1994-r, 22.08.2020.

[17] Ibidem.

[18] Generał Juvénal Habyarimana przejął władzę w wyniku zamachu stanu w 1973 r. Pięć lat później został wybrany prezydentem Rwandy, utworzył rząd większościowy złożony z Hutu, którzy bez skrupułów uciskali Tutsi. Plemieniu Tutsi, które do tej pory rządziło Rwandą, odebrano władzę, możliwość zasiadania na prestiżowych stanowiskach, dzieci i młodzież nie miały szans na naukę w dobrych szkołach, a lekcje historii w szkołach przedstawiały plemię Tutsi w najgorszym świetle, jawnie zakłamując historię.

[19] Opowieść o rwandyjskiej tragedii, 14.08.2012, https://www.konflikty.pl/historia/czasy-najnowsze/opowiesc-o-rwandyjskiej-tragedii/#a42df581ac878dbb8, 22.08.2020.

[20] Ibidem.

[21] Kabuga zgromadził swój majątek na farmach herbaty oraz kawy. Ponadto posiadał firmy zajmujące się eksportem, importem, handlem i transportem. Félicien Kabuga: Captured fugitive denies financing Rwanda’s genocide, 27.05.2020, https://www.bbc.com/news/world-africa-52818598, 22.08.2020.

[22] Rwandan Genocide Suspect Arrested After 23 Years on the Run, 16.05.2020, https://www.nytimes.com/2020/05/16/world/europe/france-rwanda-genocide-kabuga.html, 22.08.2020.

[23] ‘Matchet man’ in Rwandan genocide wants French trial, 22.05.2020, https://www.africanews.com/2020/05/22/matchet-man-in-rwandan-genocide-wants-french-trial/, 22.08.2020.

[24] Rwanda była obszarem, na którym Francja rywalizowała z Wielką Brytanią o zjednoczenie afrykańskich obszarów wpływów. W celu uzyskania przewagi Paryż wspierał plemię Hutu, a Londyn udzielał pomocy i poparcia Tutsi. Zewnętrzna ingerencja w interesy plemienne pogłębiła tylko wzajemną wrogość i podziały.

[25] Syndrom oblężonej twierdzy – zjawisko polegające na wywoływaniu wyolbrzymionego dyskomfortu psychicznego, poczucia osaczenia, zagrożenia, zaszczucia i strachu przed wrogiem/przeciwnikiem, który jest znany, ale nie jest to warunek konieczny.

A może Rwanda…? Stan aktualny oraz perspektywy gospodarcze

Opracowała: Natalia Jurkiewicz, 13.12.2020 r.

Przenieśmy się do środkowo-wschodniej Afryki, gdzie znajduje się niezwykły kraj – niewielki, malowniczy, z uzasadnionymi ambicjami do stania się afrykańskim tygrysem. Z powodu tragicznych wydarzeń z 1994 roku cały świat kojarzył Rwandę z ludobójstwem, jednak władze podejmują szereg inicjatyw mających na celu przełamanie ponurej historii i otwarcie na nową wersję państwa.

Rwanda leży na kontynencie przez wieki bardzo doświadczanym konfliktami zbrojnymi, wojnami domowymi, klęskami naturalnymi czy procesami związanymi z kolonizacją, które często odbijają się echem po dziś dzień. Pomimo napotykanych trudności można z pewnością stwierdzić, że państwo to stanowi jedno z najprężniej rozwijających się pod względem gospodarczym i społecznym w Afryce. Zagraniczni inwestorzy, wsparcie międzynarodowych funduszy i zrównoważone gospodarowanie zasobami przez rząd to podstawowe czynniki, które powodują, że Rwanda nazywana jest przez wielu „Singapurem Afryki”[1] lub „Doliną Krzemową Afryki”[2]. Nie mniej ważne jest także to, że w państwie tym obserwuje się bardzo niski wskaźnik korupcji – który analizuje pod wieloma względami międzynarodowa pozarządowa organizacja antykorupcyjna Transparency International z oddziałem w Rwandzie (TI-RW)[3]. Większość respondentów (78,5%) uważa, że problem korupcji w Rwandzie jest bardzo niski, a 81,9% twierdzi, że działania rządu na rzecz walki z zachowaniami korupcyjnymi odnoszą sukces[4]. W Rwandzie inwestują swoje środki takie kraje, jak: Portugalia, Wielka Brytania, Indie, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz –co oczywiste – Chiny[5]. W dalszej części artykułu okaże się, że są nawet polskie akcenty inwestorskie w tym niewielkim państwie, oddalonym od nas o niemal 8500 km.

Chiny w Afryce

Największą kontrowersję budzi chińska obecność w Afryce. Mówi się, że tak jak niegdyś potęgi kolonialne wykorzystywały Afrykę jako źródło taniej siły roboczej oraz surowców naturalnych, tak teraz postępują Chiny, uzależniając afrykańskie państwa od preferencyjnych pożyczek i inwestycji. Kierując uwagę na dzisiejsze relacje afrykańsko-chińskie, można odnieść wrażenie, że Państwo Środka zdobyło Czarny Ląd. Chińczycy nie zastosowali jednak metod, jakie były skuteczne w epoce kolonialnej – tym razem lepszym sposobem okazały się pieniądze. Ważne jednak jest zauważenie zależności pomiędzy płynącymi z Państwa Środka pieniędzmi a sposobem ich wykorzystywania przez rządy poszczególnych państw. Oczywiste jest, że zauważalna będzie różnica w rozwoju krajów, które inwestują środki rozważnie, na uwadze mając jego przyszłość, a takimi, które rozporządzają nimi nieudolnie, zwiększając tylko poziom zadłużenia, a co za tym idzie – nie poprawiając swojej sytuacji finansowej.
To w głównej mierze chińskie inwestycje w Afryce są dziś przyczyną gospodarczej bonanzy niektórych państw, znacznej poprawy jakości życia ludności, co prognozuje dalszy dynamiczny rozwój regionu. Pamiętać jednak należy cały czas, że chińskie inwestycje stanowią także zagrożenie – wielomilionowe pożyczki uzależniają afrykańskie gospodarki, a niespłacane lub źle zagospodarowane mogą okazać się bardzo niebezpieczne.

Globalny ruch na rzecz zadłużenia – The Jubilee Debt Campaign, który zajmuje się między innymi umarzaniem długów państw rozwijających się – oszacował, że od 2018 roku 20% długu publicznego państw Afryki należy do chińskich wierzycieli[6]. Na poniższej grafice przedstawiono chińskie inwestycje w latach 2005-2020 w wybranych państwach afrykańskich. Największe inwestycje odnotowują kraje, które mają znaczne zasoby surowców naturalnych, takich jak ropa naftowa (Nigeria, Sudan, Algieria), złoto (Ghana, Etiopia, Mali, Rwanda, RPA), diamenty (RPA), miedź (Mauretania, Sudan). Jednymi z najbardziej zadłużonych u Chińczyków państw Afryki są Niger oraz Kongo – ich zadłużenie szacuje się na poziomie 25-100% w stosunku do PKB[7].

Perspektywy gospodarcze Rwandy

Inwestycje napędzają gospodarkę, pozwalają na rozwój i poprawę jakości życia, a odpowiednio wykorzystywane środki finansowe stanowią ogromną szansę na przyszłe dziesięciolecia. Jak na tle chińskich inwestycji przedstawia się Rwanda?

Położone na zielonych wzgórzach państwo centralnej Afryki ze stolicą w Kigali jest uznawane za jedno z najczystszych, najbezpieczniejszych i najlepiej zorganizowanych miast na świecie. Rwanda świetnie przełamuje stereotyp Afryki, który krąży w wyobraźni Amerykanów i Europejczyków. Galopujący przyrost PKB, młode społeczeństwo, zrozumiałe prawo, przychylna obywatelom administracja państwowa, rozwijające się nowoczesne technologie – wszystko to brzmi niezwykle zachęcająco dla inwestorów. Republika o powierzchni 26 338 km² (dla porównania powierzchnia Polski wynosi 312 679 km²) wykazywała średni przyrost wskaźnika PKB na poziomie 7,7% w latach 2010-2015 (w analogicznym czasie Polska wykazała 19,8% wzrostu PKB).

Na poniższej grafice przedstawiono najważniejsze czynniki wpływające na perspektywy gospodarcze tego państwa.

Turystyka

Rwanda, nazywana krainą tysiąca wzgórz, niewątpliwie jest miejscem niezwykle pięknym i wartym zobaczenia przez każdego, kto potrafi cieszyć się pięknem natury. Walory turystyczne można by wymieniać godzinami, jednak najważniejsze z nich to zapierające dech w piersiach parki narodowe, świetna baza obiektów noclegowych, a także doskonale przygotowani przewodnicy. Na terenie Rwandy znajdują się unikalne na skalę światową parki narodowe, które są ostoją dla wielu zagrożonych wymarciem, wyjątkowych i często endemicznych gatunków roślin i zwierząt. Na poniższej grafice wymieniono cztery parki narodowe leżące w Rwandzie, a będące unikatami na skalę światową – zarówno pod względem rosnącej na ich terenie roślinności, jak i żyjących, często zagrożonych i endemicznych gatunków zwierząt.

Krajobrazy z wulkanami i górskimi szczytami w tle, bujnymi lasami deszczowymi, mokradłami i sawannami przyciągają miliony turystów rocznie. Poniżej pokrótce opisane zostaną najciekawsze fakty dotyczące każdego z wyżej wymienionych parków. Planując podróż po Rwandzie, warto zaplanować kilka dni na odwiedzenie tych unikalnych cudów natury.

Mówi się, że Park Narodowy Wulkanów stanowi kulminacyjny punkt podróży większości turystów wybierających się do Rwandy. Żyją w nim zagrożone wyginięciem goryle górskie[8], złote małpy, których krytycznie niskie populacje spowodowane są działalnością kłusowników sprzedających je na trofea oraz rolników, którzy zabijają dla mięsa[9]. Oprócz możliwości zaobserwowania życia zagrożonych gatunków podziwiać można masywne, uśpione wulkany oraz kraterowe jeziora, roztaczające tajemniczą, mglistą atmosferę. Małe grupy obserwatorów są objęte ścisłą kontrolą i monitoringiem, zwiedzanie odbywa się w towarzystwie wykwalifikowanych tropicieli, a pozwolenie kosztuje 1500 dolarów[10]. Ze względu na dobro zwierząt obserwacja goryli w ich naturalnym środowisku nie może trwać dla jednej grupy dłużej niż godzinę. Co istotne, część dochodu z biletów trafia na wspieranie walki o przetrwanie goryli, a 10% ceny każdego wydanego pozwolenia na zwiedzanie – do funduszu lokalnych społeczności i przeznaczane jest na budowę szkół, dróg oraz ośrodków zdrowia[11].

Park Narodowy Akagera obejmuje złociste sawanny, zielone lasy, tętniące życiem mokradła oraz malownicze jeziora. Podczas zwiedzania spotkać można między innymi słonie, nosorożce, bawoły, lamparty, antylopy, żyrafy, a także niemal 500 gatunków ptaków. Park oferuje możliwość nocowania, co pozwala usłyszeć nocne życie sawanny, lasu i mokradeł[12].

Największym parkiem narodowym Rwandy jest Nyungwe, który stanowi dom dla ponad 1000 gatunków roślin, setek gatunków ptaków i 75 gatunków ssaków, w tym 13 odmianach naczelnych[13]. Skierować się do Nyungwe należy, jeśli marzymy o zobaczeniu jednego z najstarszych lasów deszczowych na świecie. Na terenie Nyungwe znajdują się imponujące wodospady oraz obfitujące w roślinność i ptactwo bagna. Park można podziwiać, poruszając się po 15 ścieżkach turystycznych o długości ponad 20 km[14]. W Nyungwe zachwycą się miłośnicy botaniki, ornitologii, wodospadów i wielu innych cudów, jakie stworzyła natura.

Park Narodowy Gishwati Mukura składa się z dwóch kompleksów leśnych – większego Gishwati oraz mniejszego Mukura. Łącznie zajmuje powierzchnię zaledwie 34 km², a zobaczyć w nim można tak unikalne stworzenia, jak złote i niebieskie małpy, szympansy oraz 41 gatunków ptaków, które są endemiczne w obrębie rowu tektonicznego Albertine[15]. W Gishwati Mukura turyści mają także możliwość obserwowania licznych gadów i płazów.

Baza hotelarska Rwandy, szczególnie w okolicach atrakcyjnych dla turystów, może bez wątpienia konkurować z najlepszymi europejskimi hotelami. Co więcej, ze względu na dbałość o ekologię nie spotkamy się tam z marnowaniem jedzenia, wody czy też używaniem jednorazowych produktów z plastiku. Możliwość kosztowania lokalnych potraw, wieczornego słuchania i oglądania lokalnych artystów stanowi dla wielu podróżujących ucztę dla duszy i ciała zarazem. Warto zaznaczyć, że podróżowanie po Rwandzie jest bezpieczne, a jedyne, na co trzeba uważać, to czas, który płynie zbyt szybko.

Sektor turystyczny jest w Rwandzie bardzo ważny pod względem generowania dochodów płynących do lokalnej oraz państwowej kasy. W 2017 roku odnotowano przychód wielkości 438 mln dolarów dzięki odwiedzeniu kraju przez 1,2 mln turystów z całego świata[16]. W 2018 roku z sektora turystycznego pochodziło 12,7% PKB Rwandy[17]! Ponadto rozwój turystyki wiąże się z zatrudnianiem lokalnych pracowników, co pomaga walczyć w ubóstwem. Każdego roku rośnie liczba turystów, a co za tym idzie – pieniędzy, które zostawiają podczas zwiedzania. Pozwala to na ciągły rozwój branży turystycznej, ale także wspieranie lokalnych społeczności, ekologicznych rozwiązań czy ochronę unikalnej przyrody.

Zdjęcie 4. Hotel Kormoran Logde nad jeziorem Kivu w rejonie miasta Kibuye.

W turystykę zaangażowano wiele środków z sektora prywatnego, co świadczyć może jedynie o jego atrakcyjności i gwarancji na pomnażanie zainwestowanych środków[18]. Rząd podkreśla wagę inwestowania środków prywatnych w turystykę, ponieważ Rwandyjczycy mają świadomość atrakcyjności kraju dla zagranicznych gości.

Produkcja i przetwórstwo płodów rolnych

Gałęzią gospodarki, stanowiącą o głównym dochodzie państwa, jest rolnictwo, które rozwija się prężnie dzięki świetnym warunkom klimatycznym, glebowym, wodnym, temperaturze powietrza oraz opadom. Optymalne warunki do rozwoju rolnictwa sprawiają, że aż 75% produkcji rolnej pochodzi od drobnych, lokalnych producentów, co więcej – 70% Rwandyjczyków utrzymuje się z rolnictwa^[19]. Produkcja rolna, a głównie eksport nieprzetworzonych i przetworzonych płodów rolnych, generuje 1/3 krajowego PKB^[20]. Rwandyjskie warzywa, owoce, zboża, produkty mleczne oraz mięso są eksportowane w większości do ościennych państw, co zapewnia ich najwyższą jakość.

Dynamicznie rozwijającymi się obszarami w sektorze gospodarki rolnej są obszary^[21]:

• przetwórstwa mlecznego i mięsnego,
• ogrodnictwa i agroturystyki,
• pozyskiwania żywności ze środowiska wodnego,
• mechanizacji rolnictwa i systemów chłodniczych,
• rozwiązań melioracyjnych i systemów nawadniających.

Wpisując w dowolną przeglądarkę internetową hasło: „produkty Rwanda”, odnajdziemy mnogość esencjonalnych czarnych, białych i zielonych herbat, wysokiej jakości ziaren kawy oraz aromatycznych przypraw. Ponieważ produkcja płodów rolnych prowadzona jest najczęściej przez lokalne spółdzielnie oraz drobnych rolników, a nie wielkopołaciowe molochy gospodarcze, zarobek dla rolników działających indywidualnie lub zrzeszonych w spółdzielniach jest większy i obywa się bez wielu pośredników^[22].

Służba zdrowia

Powszechny dostęp do opieki zdrowotnej jest nieosiągalny dla niemal połowy populacji ludzi zamieszkujących Ziemię. W Rwandzie do opieki zdrowotnej ma dostęp każdy obywatel, bez względu na status majątkowy i społeczny[23]. Dzięki szczepieniom, badaniom profilaktycznym, opiece neonatologicznej i okołoporodowej rośnie długość życia Rwandyjczyków. Bardzo ważnym aspektem jest także edukacja w zakresie ochrony zdrowia[24]. Program społecznych ubezpieczeń zdrowotnych w Rwandzie nazywa się Mutuelles de Sante, czyli „wzajemne zdrowie”[25]. Od czerwca 2018 roku specjalnym rodzajem ubezpieczenia objęte są osoby niepełnosprawne, którym program zapewnia dostęp do wielu specjalistów z zakresu ortopedii i fizjoterapii w szpitalu HVP Gatagara[26]. Rząd stara się wyjść naprzeciw potrzebom osób niepełnosprawnym, obiecując dalsze dotowanie usług, które ułatwią im radzenie sobie z dolegliwościami.

Dane na poniższym wykresie pokazują wzrost długości życia populacji Rwandy, a także prognozowaną wartość wskaźnika w 2032 roku[27]. Nie bez przyczyny wykres zaczyna się w roku ludobójstwa w Rwandzie – masakra miała ogromny wpływ na sytuację demograficzną w kraju (więcej o tym przerażającym wydarzeniu można przeczytać pod adresem: https://securityinpractice.eu/felicien-kabuga-schwytany-sponsor-ludobojstwa-miliona-rwandyjczykow/).

Wraz z dostępem do opieki zdrowotnej z roku na rok spada śmiertelność wśród niemowląt, która na rok 2020 wynosi 32 martwe urodzenia na 100, a w roku 2032 może spaść do 27. Dla porównania należy zwrócić uwagę na przerażający fakt, że 15 lat temu aż 86 kobiet na 100 wydawało na świat martwe dziecko. Rokrocznie spada także śmiertelność matek w trakcie trwania ciąży, podczas porodu i w okresie poporodowym. Zabiegi, jakie podejmuje rwandyjski rząd w zakresie opieki zdrowotnej, pozwalają szacować, że populacja wzrośnie z 12,3 mln w roku 2020 do 16,3 mln w 2032 roku[28]. Rząd Rwandy planuje dalszy rozwój sektora medycznego poprzez zwiększanie liczby specjalistycznych placówek medycznych oraz rozwój tzw. turystyki medycznej[29].

Transport i energetyka

Sektorami, na których rząd rwandyjski skupia dużą uwagę, są transport oraz infrastruktura energetyczna – zarówno dostęp do niej, jak i produkcja energii[30]. Dbałość o rozwój sieci dróg i energii wynika ze zrozumienia ich znaczenia dla obecnych i potencjalnych inwestorów.

Utwardzone, betonowe drogi skupiają się wokół Kigali oraz mniejszych i większych miasteczek. Łączna długość dobrej jakości, betonowych nawierzchni jezdnych wynosi od 1700 do 2600 km[31]. Utwardzone drogi gruntowe o różnej jakości stanowią większość sieci drogowej – ponad 11 tys. km. Inwestycje w infrastrukturę drogową stanowią koło napędowe dla importu i eksportu Rwandy, ponieważ odbywa się on prawie wyłącznie drogami lądowymi.

Ponieważ w Rwandzie nie istnieje kolej szynowa, która w znacznym stopniu usprawniłaby transport pasażerski oraz towarowy[32], rząd planuje utworzenie dwóch głównych linii kolejowych: Dar-es-salaam-Isaka-Kigali oraz Mombasa-Nairobi-Kampala-Południowy Sudan-Kigali[33]. Transport szynowy obniżyłby koszty transportu towarów eksportowanych i importowanych, a także zwiększył mobilność obywateli.

Transport drogą powietrzną odbywa się z nowoczesnego, międzynarodowego portu lotniczego w Kigali oraz mniejszych terminali: Gabiro i Nemba na wschodzie, Gisenyi i Kamembe na zachodzie, Ruhengeri na północy oraz Butare na południu kraju. W celu odciążenie lotniska Kigali rząd powziął budowę drugiego międzynarodowego portu lotniczego. Międzynarodowe lotnisko Bugesera ma zostać otwarte w 2022 roku, a w budowę zaangażowały się katarskie linie lotnicze Qatar Airways, wykupując 60% udziałów inwestycji w grudniu 2019 roku[34]. Koszt budowy portu Bugesera opiewa na 1,3 mld dolarów. Prezes Grupy Qatar Airways Akbar Al Baker ogłosił, że do zainwestowania niespełna 800 mln dolarów zachęciło go strategiczne położenie Rwandy oraz procedury skierowane na pomoc inwestorom i przedsiębiorcom[35].

Rząd dba także o rozwój sektora energetycznego poprzez uruchamianie projektów dofinansowujących energię odnawialną dla gospodarstw wiejskich[36], co ma prowadzić do pochodzenia 48% energii z systemów odnawialnych w 2024 roku. Ponadto każdego roku rośnie moc zainstalowanej energii elektrycznej, moc przesyłowa oraz liczba gospodarstw domowych podłączonych do sieci elektrycznej.

Nieruchomości i budownictwo

Wraz z rozwojem gospodarczym kraju rośnie zapotrzebowanie na mieszkania, budynki handlowo-biurowe, hale produkcyjne, hotele czy obiekty sportowe. W 2019 roku sektor budownictwa i obrotu nieruchomościami wniósł 647 mld franków rwandyjskich do krajowego PKB[37]. Rząd inwestuje pieniądze nie tylko w rozwój stolicy, ale także miast, które mogą mieć znaczenie dla inwestorów, jak Rusizi, Rubavu, Musanze, Huye, Muhanga czy Nyagatare. Prace i inwestycje koncentrują się wokół modernizacji istniejących zabudowań oraz zagęszczania rozproszonej struktury miejskiej. W związku ze wzrostem liczby ludności szacuje się, że do roku 2050 Rwanda będzie potrzebowała 5,5 mln mieszkań.

Luka inwestycyjna obejmuje produkcję i dystrybucję nowoczesnych materiałów budowlanych, brakuje także firm budowlanych, które mogłyby prowadzić intratne przedsięwzięcia. Warto pamiętać, że wraz z rozwojem budownictwa w Rwandzie będzie rosło zapotrzebowanie na usługi związane z kredytowaniem inwestycji – zarówno dla osób fizycznych, chcących zakupić mieszkanie, ale także dla deweloperów, którzy chcą kredytować inwestycje.

Nowoczesne technologie

Rwanda jest krajem niewielkim, ale z ambicjami niejednego kraju rozwiniętego. Rozwój nowoczesnych technologii stanowi więc przepustkę, do stania się kontynentalnym ośrodkiem inwestycyjnym. Aby umożliwić komunikację zarówno wewnątrz kraju, jak i z krajami sąsiednimi, położono ponad 4500 km szerokopasmowego kabla światłowodowego o przepustowości 10 Gb/s[38].

Jack Ma, współzałożyciel i były prezes wykonawczy giganta sprzedaży e-commerce[39] i m-commerce[40], jaką niewątpliwie jest Grupa Alibaba, w 2017 roku odwiedził Rwandę. Rwandyjscy przedsiębiorcy oraz lokalne firmy wywarły na nim na tyle duże wrażenie, że obiecał wspierać tamtejszą gospodarkę[41]. 31 października 2018 roku prezydent Rwandy i Jack Ma podpisali porozumienie Electronic World Trade Platform (eWTP[42]), dotyczące dwustronnego zwiększenia handlu transgranicznego i rwandyjskiego potencjału gospodarczego oraz promowania turystyki. Warto zaznaczyć, że Rwanda jest pierwszym państwem Afryki, które dołączyło do inicjatywy eWTP[43]. Dzięki temu firmy w Rwandzie mogą liczyć na wiele usprawnień w zakresie infrastruktury systemów operacyjnych, płatności za pomocą urządzeń mobilnych, a także szkolenia umiejętności e-commerce i m-commerce. Na liczne pytania dotyczące pomysłu Jacka Ma na inwestycje w Rwandzie miliarder odpowiadał: „Kiedy po raz pierwszy przyjechałem do Rwandy, byłem zszokowany jej zdolnością do przyjęcia zmian. Gdyby każdy kraj był podobny do Rwandy, pomyślcie, jak potężna może być Afryka. Moja odpowiedź brzmi: «Dlaczego nie Rwanda?»”[44]. Sugestywna odpowiedź Jacka Ma jest sygnałem do zastanowienia się nad możliwością prowadzenia inwestycji w Rwandzie – wszakże mężczyzna ten posiada majątek opiewający na około 39 mld dolarów.

Rwanda dąży do bycia krajem neutralnym węglowo, co wiąże się bezpośrednio z promocją transportu napędzanego energią elektryczną. Elektryczne autobusy, motocykle i rowery w Kigali nikogo już nie dziwią. Jedną z firm, która zajmuje się produkowaniem elektrycznym motocykli dla taksówkarzy, jest Ampersand, której partnerami są m.in.: Shell Foundation, UKAid from the British People, StartUpBootCamp, Bluehaven Initiative czy Fonerwa[45].

Przemysł wydobywczy i hutniczy

Górnictwo i przetwarzanie wydobywanych surowców jest traktowane przez rząd jako jedno z priorytetowych zadań. Szacuje się, że zatrudnienie w górnictwie wynosi około 34 tys. pracowników[46]. Sektor górniczy wygenerował dochód opiewający na 373,4 mln dolarów w 2017 roku[47]. Rwanda eksportuje głównie rudy cyny, wolframu i tantalu. Na terenie kraju występują również niewielkie złoża złota oraz kamieni szlachetnych, ciągle trwają poszukiwania nowych złóż. Niestety, rok 2020 przyniósł straty dla sektora górniczego oraz handlu minerałami, co wiąże się z pandemią koronawirusa – eksport spadł o 30,9%.

W Rwandzie działa finansowany przez Wielką Brytanię program Zrównoważony Program Rozwoju Górnictwa w Rwandzie[48]. Na lata 2017-2020 zaplanowany budżet wynosił 4,293 mln funtów i inwestowany był w zakresie[49]:

• poprawy bezpieczeństwa wydobycia,
• zmniejszenia negatywnego wpływu na zdrowie i środowisko,
• zwiększenia wkładu górnictwa dla gospodarki Rwandy,
• zwiększenia inwestycji w sektorze górniczym,
• stworzenia przejrzystego i optymalnego systemu eksploatacji złóż surowców mineralnych,
• reform rozwijających klimat inwestycyjny dla górnictwa,
• programów pilotażowych dotyczących usprawnienia procesu: wydobycie surowców – produkcja – dystrybucja, dla drobnych operatorów wydobywczych.

Na poprawę sytuacji społeczno-środowiskowo-gospodarczej w przemyśle wydobywczym i hutniczym wpływa udział w nim sektora prywatnego. Rząd Rwandy stworzył proste i przejrzyste ramy dla inwestorów chcących poszukiwać złóż, prowadzić wydobycie na skalę rzemieślniczą, małą oraz dużą. Prawo do eksploatacji przysługuje każdej osobie fizycznej lub firmie posiadającej dokumenty poświadczające wiedzę techniczną, odpowiednie środki finansowe do opracowania oraz prowadzenia działalności górniczej[50].

Pole do inwestycji otwiera się szczególnie dla podmiotów chcących prowadzić działalność górniczą na małą i dużą skalę, ponieważ górnictwo w Rwandzie jest zdominowane przez działalność rzemieślniczą. Mało rozwiniętymi gałęziami górnictwa są poszukiwanie, wydobywanie oraz obróbka kamieni szlachetnych, których złoża mogą okazać się bogate w rozmaite kwarce, rubiny, szafiry i turmaliny[51]. Rodzimy oraz regionalny rynek posiada także lukę w zakresie produkcji i dystrybucji zaawansowanych technicznie maszyn wydobywczych[52].

Rynek hutniczy jest bardzo mało rozwinięty. Huty w Rwandzie poszukują wysoko wykwalifikowanych inżynierów produkcji[53], specjalistów ds. zarządzania, techników metalurgii, materiałoznawców, fizyków. Co ciekawe, w hutnictwo w Rwandzie inwestują również Polacy. Firma LuNa Smelter Ltd., która podlega pod fundusz inwestycyjny LuNa Investment (75% udziałów), zarządza jedyną nowoczesną hutą cyny w całej Afryce Wschodniej. Huta, która powstała w Kigali w 1980 roku, została przejęta w 2018 roku przez polski fundusz inwestycyjny w kooperacji z rwandyjską firmą Ngali Holdings Ltd. (25% udziałów)[54].

Podsumowanie

Po wnikliwej analizie danych dotyczących możliwości, jakie oferuje inwestowanie posiadanych środków w państwach Afryki, a szczególnie w Rwandzie, wniosek jest krótki – warto. Młode społeczeństwo, zrównoważone inwestycje, dbałość o środowisko naturalne, bogate zasoby – zachwycające zarówno turystów, jak i poszukiwaczy kamieni szlachetnych, rynek pracy otwarty na wykwalifikowaną kadrę, która wyszkoli podobnych sobie specjalistów. Niewiele państw, mających za sobą tak ciężkie i traumatyczne doświadczenia, może pochwalić się, że dzisiaj znajduje się w tak dobrym punkcie, w jakim jest Rwanda – jest państwem, które daje nadzieję. Rząd Rwandy inwestuje w ludzi, infrastrukturę i działalność gospodarczą, a co najważniejsze – efekty tych inwestycji nie pozostają jedynie mrzonką na papierze. Środki, które są przeznaczane na rozwój, widać na ulicach, w domach i portfelach lokalnych producentów, które z każdym kolejnym rokiem powodują wzrost jakości życia. Cytując Jacka Ma: „Dlaczego nie Rwanda?”[55].

[1] D. Kopiński, A. Polus, W. Tycholiz, Afryka wielu prędkości. Analiza 10 kluczowych procesów i rekomendacje dla przedsiębiorców, Polskie Centrum Studiów Afrykanistycznych, 2017.

[2] B. Popławski, Rwanda: postludobójcza transformacja i jej koszty, „Kultura Liberalna” nr 274 (14/2014), 8.04.2014, https://kulturaliberalna.pl/2014/04/08/rwanda-postludobojcza-transformacja-koszty/, 24.12.2020.

[3] Wskaźnik korupcji analizowany jest przez TI-RW od 2010 roku. W badaniu, do którego w sposób losowy wybrano 11 dystryktów z wszystkich 5 prowincji, uzyskano odpowiedzi od próbki 2459 obywateli. Określili oni prawdopodobieństwo zjawisk korupcyjnych na poziomie 3,7%, przy czym najczęściej korupcja wiązana była z policją drogową i sektorem prywatnym. Rwanda Bribery Index 2019, Transparency International Rwanda, https://www.tirwanda.org/, 24.11.2020.

[4] Ibidem.

[5] Foreign direct investment (FDI) in Rwanda, „Nordetrade”, https://www.nordeatrade.com/en/explore-new-market/rwanda/investment?vider_sticky=oui, 24.11.2010.

[6] J. Sun, China and Africa’s debt: Yes to relief, no to blanket forgiveness, 20.04.2020, https://www.brookings.edu/blog/africa-in-focus/2020/04/20/china-and-africas-debt-yes-to-relief-no-to-blanket-forgiveness/, 3.12.2020.

[7] P. Rajczyk, Wejście Smoka, „Angora” nr 40 (1581) Rok XXXI, 4.10.2020, 24.11.2020.

[8] Wieloletnie badania nad gorylami górskimi były życiowym dziełem dr Diane Fossey, która od 1967 roku prowadziła badania po rwandyjskiej stronie pasma górskiego Virungas. 24 września1967 roku Diane założyła Centrum Badawcze Kariskoke, które wkrótce stało się renomowaną stacją badawczą goryli górskich. Badaczka słynęła z przebywania pośród goryli, które wcześniej musiała przyzwyczaić do swojej obecności, co robiła m.in. poprzez chodzenie w półwyprostowanej postawie oraz żuciu selera, co uspokajało onieśmielone goryle. Przyzwyczajenie do swojej obecności czterech spośród sześciu grup goryli zajęło jej niespełna rok. Diane Fossey nie tylko prowadziła skrupulatne badanie życia goryli górskich w ich naturalnym środowisku, ale także podjęła się działań zmierzających do ochrony tych naczelnych przed kłusownikami oraz zagrożeniem ze strony pasterzy, którzy wypasali bydło na górskich zboczach. Po dramatycznych wydarzeniach rozbicia grupy goryli przez kłusowników Diane wypowiedziała im prawdziwą wojnę. W 1977 roku założyła Digit Found (na cześć goryla o imieniu Digit, który został brutalnie zabity przez kłusowników), przemianowaną później na The Dian Fossey Gorilla Fund International. Organizacje te zajmowały się zbieraniem funduszy na ochronę goryli górskich i przeciwdziałanie kłusownictwu. Diane jest autorką książki Goryle we mgle, która jest zapisem czasu spędzonego wraz z gorylami w lesie deszczowym. Na podstawie książki powstał film, który stał się hitem kinowym. Diane została zamordowana w 1985 roku przez uderzenie maczetą w głowę i twarz, a jej tajemnicza śmierć do dziś budzi wiele kontrowersji oraz jest źródłem teorii spiskowych. W Parku Narodowym Wulkanów znajduje się poświęcony jej pomnik, a The Dian Fossey Gorilla Fund International do dziś zajmuje się aktywną ochroną goryli górskich oraz pomaganiem lokalnej społeczności. Diane Fossey Biography, https://gorillafund.org/who-we-are/dian-fossey/dian-fossey-bio/, 1.12.2020.

[9] Endangered Mountain Gorilla Population Recovers to Over 1,000, 1.06.2018, https://www.reuters.com/article/us-endangered-gorillas-idUSKCN1IX4NG, 25.11.2020.

[10] W 2018 roku wydano 15 132 pozwolenia na śledzenie goryli w Parku Narodowym Wulkanów. Po wzroście ceny pozwolenia, które w 2016 roku kosztowało 750 dolarów, zainteresowanie wzrosło o 25%. Rwanda Gorilla Tourism Revenue Grows By 25%, 21.08.2019, https://www.busiweek.com/rwanda-gorilla-tourism-revenue-grows-by-25/, 26.11.2020.

[11] Gorilla Tracking, https://www.visitrwanda.com/interests/gorilla-tracking/, 25.11.2020.

[12] Akagera National Park, https://www.visitrwanda.com/destinations/akagera-national-park/, 25.11.2020.

[13] Najlepsze parki narodowe i rezerwaty w Rwandzie, 9.02.2017, https://theculturetrip.com/africa/rwanda/articles/the-top-5-national-parks-and-reserves-in-rwanda/, 1.12.2017.

[14] Nyungwe National Park, https://www.visitrwanda.com/destinations/nyungwe-national-park/, 25.11.2020.

[15] Endemic Birds, http://www.albertinerift.org/portals/49/media/file/endemicbirds.PDF, 25.11.2020.

[16] Ecotourism: Rwanda’s responsible revenue, https://www.africaoutlookmag.com/industry-insights/article/1135-ecotourism-rwandas-responsible-revenue, 26.11.2020.

[17] H. Morris, Rwanda, fresh from its deal with Arsenal, announces surge in UK visitors, 29.05.2018, https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/africa/rwanda/articles/rwanda-increase-uk-visitors-arsenal/, 26.11.2020.

[18] H. Nielsen, A. Spenceley, The success of tourism in Rwanda –Gorillas and more, 04.2010, World Bank and SNV (The Netherlands Development Organisation), 26.11.2020.

[19] Agriculture, https://www.visitrwanda.com/investment-opportunities/agriculture/, 24.11.2020.

[20] Ibidem.

[21] Ibidem.

[22] National Agricultural Export Development Board, https://naeb.gov.rw/index.php?id=104, 23.11.2020.

[23] A. Binagwaho, Sprawiedliwy dostęp do opieki zdrowotnej? Tylko w Rwandzie,18.11.2020,https://krytykapolityczna.pl/swiat/opieka-zdrowotna-rwanda/,25.11.2020.

[24] Rwanda: the beacon of Universal Health Coverage in Africa, 13.12.2020, https://www.afro.who.int/news/rwanda-beacon-universal-health-coverage-africa, 25.11.2020.

[25] Universal Health Coverage: How Rwanda is moving forward with healthcare for all, 13.11.2020, https://www.innovationsinhealthcare.org/universal-health-coverage-how-rwanda-is-moving-forward-with-healthcare-for-all/, 25.11.2020.

[26] D. Mushimiyimana, Mutuelle de Santé rolls out special coverage for people with disability, 22.06.2018, https://www.newtimes.co.rw/news/mutuelle-de-sante-rolls-out-special-coverage-people-disability, 25.11.2020.

[27] Life expectancy of Rwanda increases to 67.8 in 2020 – Official, 17.02.2020, http://apanews.net/en/news/life-expectancy-of-rwanda-increases-to-678-in-2020-official, 25.11.2020.

[28] Ibidem.

[29] Health Services, https://www.visitrwanda.com/investment-opportunities/health-services/, 25.11.2020.

[30] Life expectancy of Rwanda increases to 67.8 in 2020…

[31] Źródła podają rozbieżne dane. Infrastructure, https://www.visitrwanda.com/investment-opportunities/infrastructure/, 24.11.2020 oraz Rwanda Road Network, https://dlca.logcluster.org/display/public/DLCA/2.3+Rwanda+Road+Network, 24.11.2020.

[32] J. Karuhanga, Rwanda to spend $1.3 billion on railway project, 11.12.2018, https://www.newtimes.co.rw/rwanda/rwanda-spend-13-billion-railway-project, 24.11.2020.

[33] Infrastructure…

[34] Qatar Airways in talks to buy 49% stake in Rwanda’s state carrier, 5.02.2020, https://www.aljazeera.com/economy/2020/2/5/qatar-airways-in-talks-to-buy-49-stake-in-rwandas-state-carrier, 7.12.2020.

[35] Qatari boost for Rwanda’s new airport,27.08.2020, https://www.africanaerospace.aero/qatari-boost-for-rwanda-s-new-airport.html, 25.11.2020.

[36] Projekt o wartości 35 mln dolarów zakłada podłączenie minimum 445 tys. gospodarstw domowych do systemów fotowoltaiki. Government launches US $35 million solar project for rural households, 3.09.2020, reg.rw/media-center/news-details/news/government-launches-us35-million-solar-project-for-rural-households/, 23.11.2020.

[37] Real Estates and Construction, https://www.visitrwanda.com/investment-opportunities/real-estates-and-construction/, 1.12.2020.

[38] ICT infrastructure, https://www.visitrwanda.com/investment-opportunities/ict/, 1.12.2020.

[39] E-commerce jest pojęciem pochodzącym z języka angielskiego, które oznacza handel odbywający się za pomocą nowoczesnych technologii telekomunikacyjnych. Najczęściej spotykaną formą działalności e-commerce są platformy sprzedaży internetowej.

[40] M-commerce jest jedną z gałęzi handlu odbywającego się za pośrednictwem internetu za pomocą urządzeń mobilnych.

[41] T. Brennan, Alibaba Extends Trade Partnership with Rwanda, 7.09.2019, https://www.alizila.com/alibaba-extends-trade-and-training-partnership-with-rwanda/, 24.11.2020.

[42] Hsu, J. W., Rwanda First in Africa to Join Alibaba-Led eWTP, 31.10.2018, https://www.alizila.com/rwanda-first-in-africa-to-join-alibaba-led-ewtp/, 24.11.2020.

[43] Ibidem.

[44] Oryginalnie: „When I first came to Rwanda, I was shocked by its ability to embrace change. If every country was like Rwanda, think how powerful Africa could be. My answer is, ‘Why not Rwanda?’”. Ibidem.

[45] https://www.ampersand.solar/, 1.12.2020.

[46] R. Cook, P. Mitchell, Evaluation of Mining Revenue Streamsand Due Diligence Implementation Costsalong Mineral Supply Chains in Rwanda, 10.2014, Estelle Levin Ltd., ELL, https://www.bgr.bund.de/EN/Themen/Min_rohstoffe/CTC/Downloads/rpt_mining_revenues_rwanda_en.pdf?__blob=publicationFile&v=4, 26.11.2020.

[47] Mining, https://www.visitrwanda.com/investment-opportunities/mining/, 26.11.2020.

[48] Sustainable Development of Mining in Rwanda (SMDR), https://sdmr.co.rw/about-us/our-program/, 26.11.2020.

[49] Sustainable Development of Mining in Rwanda, https://www.cardno.com/projects/sustainable-development-of-mining-in-rwanda/, 26.11.2020.

[50] Mining…

[51] Ibidem.

[52] Ibidem.

[53] Według danych ze strony http://www.salaryexplorer.com osoby z wykształceniem inżynierskim zarabiają w Rwandzie około 20 tys. zł miesięcznie – zależy to oczywiście od stanowiska, branży, doświadczenia i wielu innych czynników.

[54] Polski jedynak na rynku hutniczym Rwandy, 7.11.2019, https://wig.today/polski-jedynak-na-rynku-hutniczym-rwandy/, 24.11.2020.

[55] Rwanda First in Africa to Join…

Federalna Republika Nigerii ogłosiła wprowadzenie cyfrowej waluty eNaira

Opracował: Marek Kołtun, 28.11.2021 r.

Federalna Republika Nigerii jako pierwszy kraj znajdujący się na terytorium Afryki, a także jako jeden z pierwszych krajów globu 25 października 2021 r. zdecydowała się na wprowadzenie cyfrowego środka płatniczego, jakim jest eNaira (wcześniej uczyniły to m.in. Bahamy, Saint Lucia, Grenada, Antigua i Barbuda). Ma to na celu m.in. poprawę i usprawnienie transakcji, poprawę płynności finansowej Nigerii oraz handlu krajowego i zagranicznego – taką informację podała arabska stacja telewizyjna Al-Jazeera.

Zgodnie z oświadczeniem szefa nigeryjskiego Banku Centralnego Goldwina Emefiele „eNaira – waluta cyfrowa i naira – jednostka monetarna posiadają te same wartości i będą w obiegu występować po kursie jeden do jeden”. Cyfrowa waluta eNaira Banku Centralnego nie jest kryptowalutą taką jak Bitcoin, Dashcoin czy Litecoin, które nie są walutami w większości krajów, gdyż nie stanowią ogólnie akceptowanej formy płatności.

Waluta cyfrowa to bezpośrednie zobowiązanie Banku Centralnego, dostępna dla wszystkich gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych, jednocześnie pozwalająca na korzystanie z elektronicznych środków cyfrowych Banku Centralnego. eNaira swoje funkcjonowanie oparła na rozproszonym zapisie kryptograficznym, jakim jest protokół blockchain – system bazujący na przechowywaniu zapisów transakcji księgowych w sieci jednostek centralnych.

Federalna Republika Nigerii wprowadziła walutę cyfrową, aby promować i ułatwić usługi finansowe, umożliwić swoim obywatelom bezpośrednie wypłaty różnego rodzaju świadczeń finansowych, obniżyć koszty przetwarzania gotówki, poprawić dostępność i użyteczność środka płatniczego Banku Centralnego, umożliwić płatność w systemie peer-to-peer, zwiększyć przychody i zarazem ściągalność zobowiązań podatkowych, wspierać system płatności, a także poprawić efektywność płatności transgranicznych.

Wraz z polityką bezpieczeństwa waluty cyfrowej pojawia się ryzyko zagrożenia związane z zakłóceniem systemów bankowych. To zdarzenie jest prawdopodobne w sytuacji, gdy obywatele Federalnej Republiki Nigerii zdecydują się na posiadanie waluty cyfrowej zamiast przechowywać fizyczną nairę na rachunku bankowym. To zjawisko niesie także ryzyko powstania sytuacji, że banki nie będą mieć pieniędzy na udzielenie kredytów i innych produktów finansowych. Może to skutkować podniesieniem stóp procentowych w celu zachęcenia do utrzymywania depozytów w bankach. W konsekwencji mogą wzrosnąć odsetki naliczane od pożyczek, aby w ten sposób pokryć odsetki od oszczędności. Ponieważ jednak eNaira nie jest oprocentowana, a Bank Centralny może nakładać limity transakcji i salda na niektóre portfele kryptograficzne eNaira, ryzyko to jest zminimalizowane. Drugie ryzyko ma charakter operacyjny, gdyż w przypadku wystąpienia awarii systemów informatycznych, awarii teleinformatycznych lub cyberataków mogą one zagrażać prywatności użytkowników – zatem Bank Centralny zobowiązany został do wprowadzenia bezpieczeństwa teleinformatycznego.

Bank Centralny przejmie także funkcję prowadzenia centralnej księgi blockchain wszystkich transakcji użytkowników eNairy. Z kolei Międzynarodowy Fundusz Walutowy szacuje, że Produkt Krajowy Brutto Republiki Federalnej Nigerii, który posiada najmocniejszą gospodarkę na całym kontynencie Afryki, wyniesie w 2021 r. 480 mld dolarów. W swoim przemówieniu prezydent Federalnej Republiki Nigerii oświadczył, że eNaira może też pomóc w przeniesieniu znacznej liczny osób i podmiotów gospodarczych z sektora nieformalnego do formalnego, zwiększając aparat podatkowy Nigerii.

Szturm na więzienie w Demokratycznej Republice Kongo

Opracowała: Maja Hassen[1], 2.11.2020 r.

20 października 2020 r. doszło do szturmu na więzienie w Demokratycznej Republice Kongo – DRC (Democratic Republic of Congo), w trakcie którego uwolniono przynajmniej 1300 więźniów. Do ataku przyznały się Sojusznicze Siły Demokratyczne (Allied Democratic Forces – ADF) – organizacja zbrojna powiązana z Środkowoafrykańską Prowincją Państwa Islamskiego (The Islamic State’s Central African Province)[2].

Do zdarzenia doszło w godzinach wczesnoporannych, a celem napastników był centralny zakład karny (Kangbayi central prison)[3]. W tym samym czasie inna grupa napastników zaatakowała bazę wojskową sił kongijskich w mieście Beni w północnowschodniej części kraju[4].

Według słów burmistrza miasta, Modeste Bakwanamaby, w więzieniu znajdowało się 1456 osadzonych, z których około 1335 uciekło. Jeden z nich zmarł w trakcie starcia, o czym informuje Mathias Gillmann, rzecznik Misji Stabilizacyjnej ONZ w Demokratycznej Republice Konga MONUSCO (United Nations Organization Stabilization Mission in the DR Congo)[5].

Miejscowi dziennikarze, korzystający ze źródeł policji, informowali o dwóch zastrzelonych uciekinierach. Łącznie z 20 osadzonymi, którzy zdecydowali się na powrót, w Kangbayi pozostało 110. Więźniowie od pewnego czasu byli przekonywani do ucieczki przez współwięźniów należących do grupy terrorystycznej[6].

W dniu zamachu nie można było skontaktować się z przedstawicielami rządu, aby uzyskać komentarz w tej sprawie. W żaden sposób do sytuacji nie odniósł się również prezydent DRC Félix Tshisekedi. Burmistrz miasta zwrócił się o pomoc do opinii publicznej, prosząc o informowanie o wszelkich podejrzanych osobach. Według raportów „Reuters” w więzieniu Kangbayi przebywało wielu członków ADF^[7]. 

Ludność Beni jest oburzona faktem ucieczki tak dużej liczby więźniów. Jeden z mieszkańców miasta, Sadi Amundala, w wywiadzie dla „The Associated Press” zwracał uwagę na problem dotyczący warunków życia w więzieniach oraz mówił o konieczności wzmocnienia obecności policji i wojska, by zapobiec na przyszłość takim zdarzeniom[8].

DRC jest dużym krajem, którego rząd centralny ma ograniczony zasięg i możliwość szybkiego reagowania, natomiast Beni leży w obszarze od dawna borykającym się z przemocą. W 2017 r. doszło już do podobnego ataku na więzienie Kangbayi, kiedy to uzbrojeni mężczyźni uwolnili ponad 900 osadzonych. Według lokalnej prasy za operację odbicie więźniów również odpowiadali członkowie ADF[9].

W pochodzącym z 2018 r. raporcie „Congo Research Group” z Uniwersytetu Nowojorskiego stwierdzono, że ADF otrzymały pieniądze od finansisty powiązanego z Państwem Islamskim. ADF są oskarżane o zabicie setek ludzi. W 2016 r. sąd wojskowy w Beni rozpoczął prowadzenie procesów bojowników grupy i ich sojuszników. Lucha[10] (Lutte pour le Changement), organizacja praw człowieka działająca w Kongo, poinformowała w swoim oświadczeniu, że wśród uwolnionych więźniów jest kilku znanych i groźnych przestępców, którzy brali udział w poprzednich atakach zbrojnych[11].

Sojusznicze Siły Demokratyczne zostały utworzone w 1995 r. w górskim rejonie przy granicy z Ugandą. Według ekspertów ONZ, zajmujących się sytuacją w DRC, w 2013 r. organizacja liczyła 1200-1500 uzbrojonych członków operujących w rejonie północno-wschodniego Beni. Wraz z kobietami i dziećmi do ADF należało wówczas 1600-2500 osób. Ich dowódcą wojskowym jest Hood Lukwago, a przywódcą – Jamil Mukulu. W efekcie licznych operacji zbrojnych przeprowadzanych m.in. w latach 2013-2014 przez Kongijskie Siły Zbrojne (Congolese Armed Forces, FARDC) oraz MONUSCO, ADF podzieliły się na mniejsze grupy, co miało utrudnić ich skuteczne zwalczanie[12].

Sytuacja na wschodzie Kongo od lat jest niestabilna, działania FARDC są nieefektywne, a ADF cały czas przeprowadza ataki na wsie, dokonując licznych gwałtów i mordów, często przy wykorzystaniu prymitywnych narzędzi, jak maczety[13].

Trwający od 1998 r. konflikt w Demokratycznej Republice Konga pochłonął prawie 4 mln ludzkich istnień, a dodatkowe 3,4 mln zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów. W najtrudniejszej sytuacji znajdują się dzieci. Ponad połowa z 55 mln ludności w DRC to osoby poniżej 18 roku życia. Co piąte dziecko nie dożywa wieku 5 lat, połowa dzieci pomiędzy 6 a 11 rokiem życia nie uczęszcza do szkoły, a co trzecie jest niedożywione. Dodatkowo według niektórych szacunków co dziesiąte dziecko straciło jednego lub oboje rodziców z powodu AIDS. Tysiące dzieci zostało wcielonych w szeregi uzbrojonych grup lub padło ofiarami łamania praw człowieka, w tym morderstw i gwałtów[14].

Demokratyczna Republika Konga to państwo leżące w środkowej Afryce, w dorzeczu rzeki Kongo, z niewielkim dostępem do Oceanu Atlantyckiego. Powierzchnia kraju wynosi niewiele ponad 2,3 mln km², którą zamieszkuje 71,4 mln ludzi (dane z 2013 r.). Graniczy z Republiką Środkowej Afryki (1577 km), Sudanem Południowym (628 km), Ugandą (765 km), Rwandą (217 km), Burundi (233 km), Tanzanią (459 km), Zambią (1930 km), Angolą (2511). Językiem urzędowym jest francuski, a stolicą Kinszasa. Mieszkańcy posługują się walutą frank kongijski[15].

DRC mimo wielkich zasobów surowców pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów świata. Nieustający kryzys gospodarczy uniemożliwia rozwój gospodarczy i przyczynia się do dużego bezrobocia. Najważniejszą gałęzią gospodarki jest górnictwo. Głównym rejonem górniczym jest prowincja Katanga, słynąca z wydobywania rud metali, w szczególności kobaltu i miedzi. Eksploatacja diamentów szczególnie ważna jest dla prowincji Kasa. Ponadto ze złóż u ujścia rzeki Kongo wydobywa się ropę naftową oraz na niewielką skalę również siarkę, kadm, ołów, cynk, tantal i niob, cynę, wolfram, węgiel kamienny, złoto i srebro. Ponad 60% ludności jest zatrudniona w rolnictwie, co również stanowi istotną część gospodarki państwa. Gospodarstwa bywają bardzo rozdrobnione. Uprawia się głównie maniok, kukurydzę, banany, ryż, papaje, bataty oraz jam i mango. Plantacja upraw roślin towarowych obejmuje kakaowiec, palmy olejowe, kauczukowiec, bawełnę, trzcinę cukrową oraz herbatę. Transport odbywa się głównie szlakami wodnymi, ponieważ tylko około 2% to drogi utwardzone[16].

[1] We współpracy ze studentami Grupy 2 kierunku Analityka Bezpieczeństwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie.

[2] C. Weiss, Islamic State claims prison break in the DRC, ”The Long War Journal”, 20.10.2020, https://www.longwarjournal.org/archives/2020/10/islamic-state-claims-prison-break-in-the-drc.php, 21.10.2020.

[3] E.M. Kabmale, May the state have mercy, „The Guardian”, 20.10.2020, https://www.theguardian.pe.ca/news/world/suspected-islamists-free-1300-prisoners-from-east-congo-jail-511234/, 21.10.2020.

[4] R. Forku, F. Tih, Over 1,300 inmates escape from DR Congo prison; Heavily armed assailants attack Kangbayi Central Prison in DR Congo, free rebels,20.10.2020, https://www.aa.com.tr/en/africa/over-1-300-inmates-escape-  from-dr-congo-prison/2013057, 21.10.2020.

[5] Demokratyczna Republika Konga była kolonią belgijską. W ciągu ostatnich 45 lat doświadczyła autokratycznych rządów, ekonomicznej niegospodarności i dwóch następujących po sobie wojen. W ostatni konflikt zbrojny zaangażowane były wojska sześciu państw (DRC, Angola, Namibia, Rwanda, Uganda, Zimbabwe), które 10 lipca 1999 roku w Lusace podpisały porozumienie pokojowe. 30 listopada 1999 roku Rada Bezpieczeństwa NZ ustanowiła Misję ONZ w Demokratycznej Republice Konga (MONUC), która jest największą i najbardziej złożoną operacją pokojową ONZ. Implementacja porozumienia, pomoc w przeprowadzeniu wolnych, demokratycznych wyborów i ochrona praw człowieka to najważniejsze zadania MONUC. UN Documents for Democratic Republic of The Congo, Security Council Report, https://www.securitycouncilreport.org/un-documents/democratic-republic-of-the-congo/ Council Common Position 2003/319/CFSP of 8 May 2003 concerning European Union support for the implementation of the Lusaka Ceasefire Agreement and the peace process in the Democratic Republic of Congo (DRC) and repealing Common Position 2002/203/CFSP,
https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32003E0319:EN:HTML, 31.10.2020.

[6] Al-Hadji Kudra Maliro,,The Associated Press”, More than 1,300 inmates escape from prison in eastern Congo20.10.2020, https://www.thestar.com/news/world/africa/2020/10/20/more-than-1300-inmates-escape-from-prison-in-eastern-congo.html, 21.10.2020.

[7] 900 prisonniers s’échappent de la prison du Congo après une attaque, 20.10.2020, https://www.fr24news.com/fr/a/2020/10/900-prisonniers-sechappent-de-la-prison-du-congo-apres-une-attaque.html, 21.20.2020.

[8] Congo: Militants free 1300 inmates in Beni jailbreak, 20.10.2020, https://p.dw.com/p/3kA3s, (21.10.2020).

[9] E.M. Kambale ,Suspected Islamists free 1,300 prisoners from east Congo jail, „Reuters” , 20.10.2020, https://www.reuters.com/article/us-congo-crime-idUSKBN2750QK, 21.10.2020.

[10] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 września 2020 r. w sprawie dr. Denisa Mukwege w Demokratycznej Republice Konga, Parlament Europejski, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0234_PL.html, 22.10.2020.

[11] M. Ives, I. Kwai, 1,300 Prisoners Escape From Congo Jail After an Attack Claimed by ISIS 20.10.2020,„The New York Times”, https://www.nytimes.com/2020/10/20/world/africa/congo-jail-attack-prisoners-freed.html, 21.10.2020.

[12] United Nations Security Council, Allied Democratic Forces (ADF),29.10.2014,https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/1533/materials/summaries/entity/allied-democratic-forces-%28adf%29, 27.10.2020.

[13] Islamisten befreien mehr als 1.000 Häftlinge aus Gefängnis, „RTL”20.10.2020, https://www.rtl.de/cms/islamisten-befreien-mehr-als-1-000-haeftlinge-aus-gefaengnis-im-kongo-4634546.html, 21.10.2020.

[14] Demokratyczna Republika Konga, ONZ, Warszawa 2006, http://www.unic.un.org.pl/kongo/, 27.10.2020.

[15] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Konga-Demokratyczna-Republika;4169074.html, 28.10.2020.

[16] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Konga-Demokratyczna-Republika-Gospodarka;4574520.html, 28.10.2020.

Śmierć włoskiego ambasadora w Demokratycznej Republice Konga (DRC)

Opracował: Tomasz Płuciennik, 10.03.2021 r.

22 lutego 2021 r. został przeprowadzony atak na konwój ONZ misji MONUSCO[1] (Misji Stabilizacyjnej Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kongu). W ataku śmierć poniósł 43-letni Luca Attanasio, ambasador Włoch, oraz podróżujący z nim oficer włoskiej żandarmerii 30-letni Vittorio Lacovacci. Rzecznik armii w prowincji Kiwu Północnego dodał, że zginął również kierowca ambasadora, Moustapha Miliambo[2].

Do ataku doszło ok. godz. 10.15 czasu lokalnego we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, ok. 10 mil na północ od stolicy regionu, Gomy. Do tej pory żadne ugrupowanie nie przyznało się do przeprowadzenia ataku. Obrażenia wskutek ataku odnieśli również inni członkowie konwoju należącego do Światowego Programu Żywieniowego ONZ (ang. World Food Programme[3]). Organizacja WFP dodała, że atak miał miejsce podczas misji delegacyjnej do jednego ze swoich szkolnych ośrodków programów żywieniowych w miejscowości Rutshuru, znajdującej się ponad dwie godziny drogi od Gomy. Droga ta uznawana jest za niebezpieczną, ponieważ w przeszłości była miejscem podobnych ataków.

Carly Nzanzu, gubernator Kiwu Północnego, dodał, że siedmioosobowy konwój nie był eskortowany przez żadne siły bezpieczeństwa. Rebelianci zatrzymali konwój, prowadząc w jego kierunku ogień, a następnie zaprowadzili podróżujących konwojem w głąb lasu, gdzie miała miejsce wymiana ogniowa z ochroniarzami Parku Narodowego Virunga. Podano, że Attansio został zraniony dwoma pociskami w brzuch, natomiast Lacovacci blisko serca. Ostatecznie ONZ podało, że Attansio zmarł w wyniku odniesionych obrażeń w szpitalu w Gomie, zaś Lacovacci zmarł na miejscu[4]. Ciała Włochów zostały przetransportowane we wtorek 23 lutego na rzymskie lotnisko Ciampino. Jak przekazali mediom ocaleli z ataku, rebelianci chcieli pieniędzy od ambasadora. W środę 24 lutego Luigi Di Maio, minister spraw zagranicznych, powiedział mediom, że w celu zbadania szczegółów incydentu do wschodniej DRK został wysłany specjalnie do tego powołany zespół[5]. Wyraził też smutek i złożył hołd ofiarom zdarzenia. Stanowisko w sprawie zajął również prezydent Włoch Sergio Matarella, który potępił atak, przekazując wyrazy współczucia i kondolencje rodzinom ofiar ataku.

Luca Attansio dołączył do włoskiej służby dyplomatycznej w 2003 r. Wcześniej służył m.in. w Szwajcarii, Maroku i Nigerii. Reprezentował Włochy w Kinszasie od 2017 r. i był szefem prowadzonych tam misji, natomiast ambasadorem został w 2019 r. Attansio był drugim europejskim ambasadorem, który zginął podczas swojej służby w DRK. Wcześniej był to Philippe Bernard, francuski ambasador, który zginął w styczniu 1993 r. podczas zamieszek w okolicach Kinszasy[6]. Głos w sprawie zabrała również Marie Tumba Nzeza, minister spraw zagranicznych DRC, która zadeklarowała, że rząd przeprowadzi dochodzenie sprawie ataku. Oświadczenie Nzezy spotkało się z kontrowersjami, gdyż odpowiedzialni za morderstwo dwóch ekspertów ONZ w DRK z 2017 r. do tej pory nie zostali postawieni przed sądem – i to mimo stanowczego nacisku ze strony środowiska międzynarodowego.

Niestety, prokurator William Assani prowadzący sprawę zabicia włoskiego ambasadora, także został zabity. 2 marca został on zaatakowany przez nieznanych sprawców, kiedy wracał drogą z Rutshuru do Goma^[7].

Tereny Parku Virunga uznawane są za bardzo niebezpieczne. W rejonie leżącym na granicy DRK z Rwandą i Ugandą działa wiele grup zbrojnych. Grupy te są pozostałością po wojnie domowej w latach 1997-2003, która pochłonęła ponad 5 milionów ofiar. Agencja ONZ ds. uchodźców podała, że w 2020 r. w prowincjach Północnego i Południowego Kiwu oraz Ituri zostało zabitych ponad 2 tys. cywilów[8]. W styczniu 2021 r. w wyniku ataku uzbrojonych mężczyzn śmierć poniosło sześciu strażników, a kilku innych zostało rannych[9]. W ciągu ostatnich 20 lat na terenie Virunga życia straciło ponad 170 strażników, co nadało parkowi miano najniebezpieczniejszego projektu ochrony przyrody na świecie[10].

[1] MONUSCO (Misja Stabilizacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga) – misja ustanowiona przez Radę Bezpieczeństwa ONZ rezolucją S/RES/1279 z dnia 30 listopada 1999 r. Utworzona w celu utrzymania łączności ze wszystkimi stronami porozumienia o zawieszeniu broni (Demokratyczną Republiką Konga i pięcioma państwami regionu), do którego doszło w lipcu 1999 r. w Lusace; „Wikipedia”, 24.02.2013, https://pl.wikipedia.org/wiki/MONUSCO, 2.03.2021.

[2] V. Di Donato i S. Braithwaite, Italian ambassador died in gunbattle in DRC, not execution, prosecutor says, „CNN”, 25.02.2021, https://edition.cnn.com/2021/02/25/africa/italian-ambassador-death-gun-battle-intl/index.html, 3.02.2021.

[3] World Food Programme (WFP) – oddział ONZ i największa organizacja humanitarna zajmująca się tematem głodu oraz bezpieczeństwa żywnościowego. Założona w 1961 r. z główną siedzibą w Rzymie. Posiada 80 biur w różnych krajach; „Wikipedia”, 17.02.2021, https://en.wikipedia.org/wiki/World_Food_Programme, 2.03.2021.

[4] Italian ambasador killed in DR Congo attack, „yahoo!news”, 22.02.2021, https://news.yahoo.com/italian-ambassador-killed-dr-congo-105744841.html?guccounter=1, 2.03.2021.

[5] V. Di Donato i S. Braithwaite, Italian ambassador died in gunbattle in DRC, not execution, prosecutor says, „CNN”, 25.02.2021, https://edition.cnn.com/2021/02/25/africa/italian-ambassador-death-gun-battle-intl/index.html, 3.02.2021.

[6] Italian ambasador to DR Congo dies after WFP convoy attacked, „Al Jazeera”, 22.02.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/22/italian-ambassador-to-congo-police-killed-in-attack-on-un-convoy, 2.03.2021.

[7]  Prosecutor investigating Italian Ambassador’s murder in DR Congo killed – Reports, “Punch”, 5.03.2021, https://punchng.com/prosecutor-investigating-italian-ambassadors-murder-in-dr-congo-killed-reports/, 08.03.2021.

[8] Italian ambasador to DR Congo dies after WFP convoy attacked, „Al Jazeera”, 22.02.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/22/italian-ambassador-to-congo-police-killed-in-attack-on-un-convoy, 2.03.2021.

[9] Six gorilla rangers killed in ambush at DR CONGO’s Virunga national park, „The Guardian”, 11.01.2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jan/11/six-park-rangers-killed-in-ambush-in-eastern-congo-gorilla-sanctuary-virunga, 3.02.2021.

[10]„We know we may be killer”: the rangers risking their lives for Virunga’s gorillas, „The Guardian”, 6.04.2018, https://www.theguardian.com/environment/2018/apr/06/we-know-we-may-be-killed-the-rangers-risking-their-lives-for-virungas-gorillas, 2.03.2021.

„Droga do nieba” – kolejne masowe samobójstwa w Kenii

Opracowała: Roksana Pawęzka

W kwietniu 2023 roku w nadmorskim hrabstwie Kilifi kenijskie służby odnalazły setki wychudzonych ciał zakopanych w płytkich grobach. Do samobójstw doszło w południowo-wschodniej części republiki, w pobliżu miejscowości Malindii. Przypuszcza się, że pokrzywdzeni byli członkami sekty chrześcijańskiej, a życie stracili wskutek dobrowolnego zagłodzenia się. Według BBC w Kenii już wcześniej zdarzały się przypadki wciągania ludzi do niebezpiecznych kultów[1]. Pierwsze informacje służby pozyskały od działaczy grupy praw człowieka Haki Africa. To oni spotkali 15 wychudzonych ludzi, którzy poinformowali ich, że głodują zgodnie z instrukcjami proboszcza. Według „The New York Times” kaznodzieja przekazał wierzącym, że „usłyszał głos Chrystusa mówiący mu, że jego praca, którą mu dał, dobiegła końca”[2]. Śmierć głodowa miała, zdaniem pastora, doprowadzić wierzących na spotkanie z Panem[3].

Od 21 kwietnia 2023 roku 800-akrowy obszar lasu Shakahola, gdzie mieścił się Międzynarodowy Kościół Dobrej Nowiny (Good News International Church), do którego należały ofiary, jest sprawdzany przez policję. Znajdowane są tam ciała pochowane w płytkich grobach oraz żywe, ale skrajnie wychudzone osoby, niemające siły chodzić ani mówić. Mimo ich krytycznego stanu zdrowia konsekwentnie odmawiają pomocy, często nazywając ratowników wrogami, którzy przeszkadzają im w drodze na spotkanie z Panem[4]. Obecnie teren uznawany jest za miejsce zbrodni i obowiązuje w nim godzina policyjna od zmierzchu do świtu[5]. Ze względu na złe warunki atmosferyczne działania poszukiwawcze zostały przerwane. Wznowiono je 9 maja 2023 roku[6].

Z przeprowadzonych autopsji zwłok wynika, że większość osób zmarła śmiercią samobójczą (zagłodzenie). Jednak analiza śladów na kilku różnych zwłokach wykazała coś jeszcze. Według doktora Johansena Oduora najczęściej na ciałach dzieci są widoczne ślady przemocy fizycznej oraz bruzdy w okolicach szyi świadczące o podduszeniu. Raporty pośmiertne zawierają również informację o brakujących narządach[7]. Przypuszcza się, że na terenie posiadłości mogło dojść do handlu ludzkimi organami. Na stan 9 maja 2023 roku służby odnalazły ponad 100 ofiar, a zdaniem Kenijskiego Czerwonego Krzyża zaginęło ponad 300 osób[8].

Oficjalnie Kościół Dobrej Nowiny został zamknięty już cztery lata temu. Natomiast w internecie można znaleźć dowody, które temu zaprzeczają, np. materiały wideo znajdujące się na YouTube. Jak podaje BBC: „Nie jest jasne, kiedy nagrano kazania. Istnieje jednak odniesienie do nadchodzącego wydarzenia głoszonego przez pastora Mackenzie w Nairobi w styczniu 2020 roku, co zaprzecza jego twierdzeniu, że zakończył działalność kaznodziejską w poprzednim roku”. Grupa głosiła niebezpieczne doktryny, które pociągnęły za sobą konsekwencje, jak np. incydent w lesie Shakahola. Kolejnym przykładem potwierdzającym przestępczy charakter ugrupowania jest przynależność dzieci. Pastor często wyrażał przekonanie, że formalna edukacja jest satanistyczna i wykorzystywana do wymuszania pieniędzy. Wmawiał też swoim wiernym, że szczepionki są złe[9].

Kim jest założyciel „kultu głodu”?

Założyciel Międzynarodowego Kościoła Dobrej Nowiny, który działał od ponad 20 lat w Kenii, to 50-letni Paul Mackenzie Nthenge. Wychował się w Lunga Lunga w hrabstwie Kwale. Uczęszczał do szkoły w Mwalewa School, gdzie skończył naukę podstawową, następnie poszedł do Lukore Secondary School. Mieszkańcem Malindi został w 1999 roku. Zaczął uczęszczać na kazania kościelne, a w 2003 utworzył swój ruch. Pierwszy związek małżeński zawarł w tym samym roku, lecz nie trwał on długo. Kobieta zmarła sześć lat później. Po śmierci żony Mackenzie ożenił się ponownie w 2012 roku, niestety po pięciu latach ponownie owdowiał. Ma sześcioro dzieci z dwóch poprzednich małżeństw. Jego trzecią żoną jest Rhoda Maweu. W 2017 roku został posądzony o radykalizację. Dwa lata później zamknął swój Kościół i znów zmienił miejsce zamieszkania. Twierdził, że takie jest jego objawienie i tam miał rozpocząć pracę na roli[10]. W marcu 2023 roku stanął przed sądem pod zarzutem namawiania rodziców dwójki dzieci do ich zagłodzenia. Został zwolniony z aresztu za kaucją w wysokości 10 000 szylingów[11].

Przedstawione mu obecnie zarzuty to propagowanie doktryny przypominającej sektę, która głosi zagłodzenie swoich wyznawców w nadziei, że pewnego dnia wstąpią do nieba i spotkają swojego stwórcę. Właściciel Kościoła nie przyznaje się do winy.

Prezydent Republiki Kenii nakazał służbom przeprowadzenie śledztwa i dotarcie do pierwotnej przyczyny, a także do osób duchowych, które chcą wykorzystać wiarę do podstępu. W swoim oświadczeniu oznajmił, że każda religia, która głosi przekonanie przeciwne zasadom konstytucji, nie może funkcjonować. Ponadto każda taka instytucja, której przedstawiciele sprzeciwia się pomocy medycznej lub namawiają do rezygnacji z nauki, powinna zostać zamknięta, a jej przedstawiciele być pociągnięci do odpowiedzialności[12].

Śledztwo nadal trwa. Patolodzy wciąż badają zwłoki w celu ustalenia przyczyny zgonów, a służby przeszukują i zabezpieczają teren. Z każdym kolejnym dniem na jaw wychodzi coraz więcej dowodów.

[1] Kenya cult deaths: 47 bodies found in investigation into ’starvation cult,„BBC”, 23.04.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-65363585, 16.05.2023.

[2] A. Higgins, He Told Followers to Starve to Meet Jesus. Why Did So many Do It?, „The New York Times” 14.04.2023, https://www.nytimes.com/2023/05/14/world/africa/kenya-christian-cult-deaths.html, 17.05.2023.

[3] Kenya: More bodies dug up in cult investigation, „Africanews”, 24.04.2023, https://www.africanews.com/2023/04/24/kenya-more-bodies-dug-up-in-cult-investigation/, 16.05.2023.

[4] S. Królak, Kult głodu w Kenii: nieznośny smród masowych grobów,„Aktualności.news”, 24.04.2023, https://aktualnosci.news/kult-glodu-w-kenii-nieznosny-smrod-masowych-grobow-386860/, 17.05.2023.

[5] C.Kimeu, ‘We tried to stop her’:Kenyan teenager tells how cult starved his mother, „The Guardian”,30.04.2023, https://www.theguardian.com/world/2023/apr/30/we-tried-to-stop-her-kenyan-teenager-tells-how-cult-starved-his-mother, 16.05.2023.

[6] Forest search resumes for Kenyan death cult victims of ‘highly organized crime’, „Reuters”, 9.05.2023, https://www.reuters.com/world/africa/forest-search-resumes-kenyan-death-cult-victims-highly-organised-crime-2023-05-09/, 16.05.2023.

[7] Autopsies reveal missing organs in Kenya cult deaths, say police, „The Guardian” 9.05.2023,

https://www.theguardian.com/world/2023/may/09/autopsies-missing-organs-kenya-cult-deaths-police, 10.05.2023.

[8] Autopsies Begin on Kenyan cult members who starved to death, „Al Jazzera” 1.05.2023,

https://www.aljazeera.com/news/2023/5/1/autopsies-begin-on-kenyan-cult-members-who-starved-to-death, 10.05.2023.

[9] P. Mwai, D. Barrow, R. Njoroge, Pastor Paul Mackenzie: What did the starvation cult leader preach?, „BBC”,10.05.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-65412822, 11.05.2023.

[10] Paul Mackenzie: From hawker to doomsday preacher, „The Citizen”, 29.04.2023, https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/news/east-africa-news/paul-mackenzie-from-hawker-to-doomsday-preacher-4217360, 18.05.2023.

[11] Monday Raport, Pastor Paul Mackenzie’s Journey, „Citizen TV Kenya”, 24.04.2023, https://www.youtube.com/watch?v=OOFDfUTrB-Y, 12.05.2023.

[12] Ruto speaks: ’Paul Mackenzie belongs in jail’, „NTV Kenya”, 24.04.2023, https://www.youtube.com/watch?v=RkiB46Mm4iY&t=15s, 19.05.2023.

Wybory prezydenckie w Gwinei

Opracował Błażej Adamski[1], 22.11.2020 r.

18 października 2020 r. Alpha Condé, obecny prezydent Gwinei, po raz trzeci wygrał wybory prezydenckie wynikiem 59,49% głosów – ogłosiła Narodowa Niezależna Komisja Wyborcza. Jego konkurentem był Cellou Dalein Diallo, który osiągnął wynik 33,5%[2]. Sąd Konstytucyjny Gwinei potwierdził zwycięstwo prezydenta Alpha Condé, odrzucając jednocześnie zarzuty o oszustwo i przyznając mu trzecią kadencję. Opozycja nie ma możliwości odwołania się od tej decyzji – zdaniem sądu nie przedstawiła bowiem żadnych dowodów na nieprawidłowości w trakcie wyborów[3].

Bezpośrednio po ogłoszeniu wyników wyborów w Gwinei doszło do gwałtownych protestów opozycji oskarżającej prezydenta o nieprawidłowości oraz nielegalne sprawowanie trzeciej tury. Do protestów nawoływał m.in. Narodowy Front Obrony Konstytucji – FNDC (Front National pour la Défense de la Constitution). Według Amnesty International 21 października w Kobaya oraz Labé, przedmieściach stolicy Gwinei, siły porządkowe użyły przeciwko demonstrantom broni i ostrej amunicji. Według opozycji tylko od 18 do 21 października zginęło 27 demonstrantów. Rząd potwierdził tylko dziewięciu zabitych, w tym dwóch policjantów[4].

Alpha Condé (urodzony 4 marca 1938 r.) jest gwinejskim politykiem, który od grudnia 2010 r. sprawuje urząd prezydenta Gwinei. Wcześniej przez wiele lat był w opozycji do reżimów w Gwinei, bezskutecznie walcząc z prezydentem Lansaną Conté w wyborach prezydenckich w 1993 i 1998 roku. W 1993 r. Condé zdobył 19,6% poparcia w pierwszych wielopartyjnych wyborach, zaś w 1998 r. zaledwie 17,6%. 6 grudnia 1998 r. Condé został aresztowany i oskarżony o próbę nielegalnego opuszczenia kraju i zwerbowania sił w celu zdestabilizowania rządu, za co otrzymał karę pięciu lat pozbawienia wolności. Jednak Condé został ułaskawiony przez ówczesnego prezydenta Conté w maju 2001 r. pod warunkiem, że nie będzie angażował się w działalność polityczną. Po wyborach w 2010 r. Condé stwierdził, że ustanowi w kraju demokrację i będzie walczył z korupcją. Od tego czasu był jednak zamieszany w szereg skandali, głównie związanych z przemysłem wydobywczym i podejrzany o fałszowanie wyborów[5].

Jeszcze 10 lat temu żaden mieszkaniec Gwinei nie uwierzyłby w to, co obecnie dzieje się w państwie. Wówczas wielu celebrowało zwycięstwo w wyborach kandydata Alphy Condé – pierwszego prezydenta niepodległego państwa od 1958 r., który doszedł do władzy przez wolne, demokratyczne wybory. Zdaniem opozycji nazwisko obecnego prezydenta nie powinno ponownie znaleźć się na kartach do głosowania już ostatnim razem. Mimo tego partia RPG (Rassemblement du Peuple de Guinée)[6] zgłosiła jego kandydaturę po raz trzeci[7].

Drogę do trzeciej kadencji utorowało referendum konstytucyjne, które zostało przeprowadzone w marcu 2020 r. pomimo zagrożenia koronawirusem i bojkotu opozycji. Referendum miało pozwolić prezydentowi Alpha Condé rządzić jeszcze przez 12 lat. Nowa konstytucja wprowadziłaby limit dwóch sześcioletnich kadencji – w porównaniu z obecnymi dwoma pięcioletnimi W trakcie referendum doszło do gwałtownych demonstracji przeciwników referendum i starć z policją. Siły bezpieczeństwa szybko jednak opanowały zarzewia zamieszek[8]. Brutalne tłumienie protestów przeciwko zmianie konstytucji doprowadziło do śmierci 12 osób, w tym 9 od ran postrzałowych[9].

22 października w związku z protestami w Gwinei Antonio Guterres, rzecznik Sekretarza Generalnego ONZ, wydał oświadczenie potępiające akty przemocy, które miały miejsce 18 października po wyborach prezydenckich w Gwinei. Złożył kondolencje rodzinom ofiar i wezwał wszystkie strony do natychmiastowego podjęcia działań w celu zakończenia przemocy. Guterres zachęcił wszystkich do potwierdzenia oficjalnych wyników przez Niezależną Państwową Komisję Wyborczą i rozwiązywania ewentualnych sporów na drodze prawnej. Potwierdził także zobowiązanie ONZ do wspierania wysiłków tego kraju na rzecz szybkiego rozładowania napięć, promowania dialogu i spójności narodowej[10].

Gwinea to państwo w zachodniej Afryce leżące nad Oceanem Atlantyckim. W 1849 r. wybrzeże kraju stało się protektoratem Francji, a w 1904 r. Gwinea znalazła się w granicach Francuskiej Afryce Zachodniej[11]. Kraj uzyskał niepodległość[12] 2 października 1958 r. Posiada największe na świecie pokłady boksytu, słabo zagospodarowane złoża naturalne tytanu, rudy żelaza, magnezu, uranu i złota oraz duże złoża ropy naftowej[13].

[1] Materiał opracowany we współpracy z studentami kierunku Analityka Bezpieczeństwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie.

[2] Narodowy Front Obrony Konstytucji – obywatelski ruch opozycyjny w Gwinei, który zapoczątkował protesty przeciwko zmianie konstytucji w 2020 r.

[3] Guinea top court declares Alpha Conde elected president; „Al Jazeera”; 7.11.2020; https://www.aljazeera.com/news/2020/11/7/guinea-top-court-declares-alpha-conde-elected-president;20.11.2020.

[4] R. Noury, Guinea, Security Forces Open Fire on Post-Election Protesters, „Focus on Africa”, 26.10.2020, https://www.focusonafrica.info/en/guinea-security-forces-open-fire-on-post-election-protesters/, 28.10.2020.

[5] Alpha Condé, „PeoplePill”, 7.02.2020, https://peoplepill.com/people/alpha-conde/, 28.10.2020.

[6] Zgromadzenie Gwinei Ludowej, obecna partia rządząca w Gwinei, na czele której stoi Alpha Condé.

[7] D. Ehl, Gespaltenes Guinea: Alpha Conde die Dritte, „DW”, 2.09.2020, https://www.dw.com/de/gespaltenes-guinea-alpha-condé-die-dritte/a-54796188, 28.10.2020.

[8] Guinea votes on law that could let president stay on for 12 more years; „The Guardian”; 22.03.2020; https://www.theguardian.com/world/2020/mar/22/guinea-votes-on-law-that-could-let-president-stay-on-for-12-more-years; 28.10.2020.

[9] Guinea: At least 50 people killed with impunity during protests in less than a year, amnesty.org, 1.10.2020, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2020/10/guinee-au-moins-personnes-tues-en-toute-impunite-dans-des-manifestations/, 28.10.2020.

[10] Condemning Post-Election Violence in Guinea, Secretary-General Urges All Sides to Await Official Results from Electoral Commission, „un.org”, 22.10.2020, https://www.un.org/press/en/2020/sgsm20359.doc.htm, 28.10.2020.

[11] Federacja francuskich kolonii w Afryce Zachodniej istniejąca w latach 1904–1958. Powstawała pomiędzy 1895 a 1904 rokiem. W jej skład wchodziły następujące terytoria: Senegal, Mauretania, Sudan Francuski, Gwinea, Wybrzeże Kości Słoniowej, Górna Wolta, Dahomej i Niger. W 1958 roku federacja rozpadła się na odrębne republiki autonomiczne w ramach Wspólnoty Francuskiej.

[12] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Gwinea-Historia;4574218.html.

[13] http://www.investafrica.pl/afryka-od-a-do-z/gwinea-rownikowa/.

Sytuacja polityczna w Senegalu

Opracowała: Wiktoria Cybula

Senegal to zamieszkiwany przez około 18 milionów ludzi kraj znajdujący się w najbardziej wysuniętej na zachód części Afryki[1]. Dotychczas uważano go za jedną z najstabilniejszych afrykańskich wyborczych demokracji. Władza między partiami przekazywana była pokojowo od 2000 r.[2] W pierwszych dniach czerwca oraz sierpnia 2023 r. przez stolicę Senegalu, Dakar, przepłynęła fala protestów związanych ze skazaniem i aresztowaniem opozycjonisty Ousmane Sonki.

W 2016 r. został on zwolniony ze stanowiska inspektora podatkowego, po czym dołączył do parlamentu, obejmując także stanowisko burmistrza miasta Ziguinchor[3]. Obecnie 49-latek jest liderem opozycji i przewodniczącym senegalskiej partii PASTEF (Patriotes Africains du Sénégal pour le Travail, l’Ethique et la Fraternité, PASTEF)[4]. W poprzednich wyborach prezydenckich, odbywających się w 2019 r., Sonko zajął trzecie miejsce względem obecnie panującego prezydenta Macky’ego Salla. Sonko, którego popularność – zwłaszcza wśród młodych obywateli Senegalu – znacząco rośnie, zapowiedział swoją kandydaturę w przyszłych wyborach, planowanych na luty 2024 r.[5] Obecnie rządzący prezydent,
Macky Sall, sprawuje już swoją drugą kadencję, piastując stanowisko prezydenta od 2 kwietnia 2012 r.[6]

Tegoroczne protesty mają bezpośredni związek z tymi, które odbyły się w marcu 2021 r. Przyczyną ich wybuchu były oskarżenia wystosowane wobec opozycjonisty. Ousmane Sonko został wówczas posądzony o gwałt oraz stosowanie gróźb wobec młodej pracowniczki salonu masażu. W drodze do sądu, 3 marca 2021 r., aresztowano go pod zarzutami „zakłócania porządku publicznego i brania udziału w niedozwolonej demonstracji”. Podczas jego drogi do sądu w stolicy wybuchły agresywne demonstracje[7]. Protestujący obywatele podpalali samochody, stacje benzynowe oraz supermarkety i sklepy, które później plądrowali. Podjęto zatem decyzję o tygodniowym zamknięciu szkół działających na terenie stolicy kraju[8] oraz ograniczeniu dostęp do mediów społecznościowych i innych aplikacji wykorzystywanych do komunikacji[9]. Kilkudniowe protesty okazały się tragiczne w skutkach. Według Amnesty International w demonstracjach z 2021 r. zginęło 14 osób, z których 12 postrzeliły senegalskie siły bezpieczeństwa. Natomiast według Senegalskiego Czerwonego Krzyża około 600 osób zostało rannych. Oprócz ograniczenia dostępu do Internetu na 72 godziny odcięto
również sygnał stacji telewizyjnych WALF TV, SEN TV oraz 2STV, co argumentowane „powtarzanym nawoływaniem do powstania ludowego […] poprzez zapętloną emisję obrazów z powstania” [10].

8 marca 2021 r., po nieustannie trwających agresywnych protestach, Ousmane Sonko został wypuszczony z aresztu pod nadzorem sądowym. Po opuszczeniu aresztu wezwał on swoich zwolenników do kontynuowania protestów, jednak prosił o protestowanie w sposób pokojowy. Zarówno zwolennicy Sonki, jak i on sam uważają oskarżenia i areszt za umotywowane politycznie. Sonko, który otwarcie krytykuje rządy prezydenta Salla, twierdzi, że jest to jego bezpośrednie działanie w celu wykluczenia jego udziału w przyszłych wyborach prezydenckich[11].

Kolejne protesty rozpętały się na początku czerwca 2023 r., będąc skutkiem wznowienia postępowań wobec Ousmane Sonki. Oczyszczono go z zarzutów dotyczących gwałtu i stosowania gróźb, jednak skazano na dwa lata więzienia za „deprawowanie młodzieży” („corrupting youth”). Oznacza to „niemoralne zachowanie się wobec osoby poniżej 21. roku życia”[12], ale może odnosić się również do „wykorzystywania swojej pozycji władzy do uprawiania seksu z osobami poniżej 21. roku życia”[13]. Na dwa lata więzienia, również pod zarzutem „deprawowania młodzieży”, skazano także Ndeye Khady Ndiayę, właścicielkę salonu masażu, w którym pracowała młoda masażystka[14].

Sonko został skazany na dwa lata więzienia „in absentia”, czyli nie znajdując się w sądzie w trakcie postępowania sądowego. Otrzymanie wyroku „in absentia” znacznie utrudnia sytuację polityka i przynajmniej tymczasowo blokuje jego możliwość wzięcia udziału w przyszłych wyborach. Według senegalskich profesorów prawa nie może on bowiem odwołać się od otrzymanego wyroku, dopóki nie znajdzie się w więzieniu[15]. Jego dom w Dakarze został otoczony zarówno przez policję jak i protestujących, którzy obawiali się zagrożenia jego udziału w przyszłych wyborach. Protesty wybuchły również w miejscowości Ziguinchor, jednak największą skalę przybrały w stolicy kraju[16]. Demonstranci podpalili kilka pojazdów oraz obrzucali kamieniami policjantów, którzy w odwecie użyli gazu łzawiącego[17].

Według Amnesty International w czerwcowych protestach zginęły 23 osoby, w tym 3 dzieci, a 390 osób zostało rannych. W przypadku protestów z 2021 r. oraz 2023 r. Amnesty International zauważyła obecność „uzbrojonych cywili”, atakujących protestujących i działających wraz z senegalskimi siłami bezpieczeństwa. Dostęp do Internetu poprzez mobilną transmisję danych został ograniczony między 4 a 6 czerwca, natomiast dostęp do mediów społecznościowych – między 2 a 7 czerwca. W tym roku ponownie odcięto sygnał stacji telewizyjnej WALF TV oraz zakłócano możliwość stacji w nadawaniu programu na jej kanale w serwisie YouTube[18].

Zwolennicy prezydenta Salla często argumentowali jego możliwy udział w kolejnych wyborach i trzecią kadencję tym, że jego pierwsza kadencja „nie liczyła się”, gdyż rozpoczęła się przed przyjęciem nowej konstytucji. Wraz z początkiem lipca prezydent Macky Sall rozwiał wątpliwości obywateli, publicznie ogłaszając, że nie będzie startował w przyszłych wyborach prezydenckich. Jego działanie polityczna analityczka Alioune Tine porównała do „dezaktywowania bomby”. Wielu podejrzewało, że prezydent będzie ubiegał się o ponowną elekcję, choć zgodnie z obecną senegalską konstytucją prezydent może sprawować swoją funkcję tylko dwie pięcioletnie kadencje[19].

W związku z tym wydarzeniem w lipcu został skazany Birame Souleye Diop, senegalski polityk, również wywodzący się z partii PASTEF. Porównał on prezydenta Salla do prezydenta Wybrzeża Kości Słoniowej, Alassane Ouattary. Diop zasugerował, że Macky Sall może otruć swojego przyszłego, niewybranego jeszcze następcę politycznego, aby w jego miejsce wziąć udział w przyszłych wyborach. W podobny sposób postąpił właśnie Alassane Ouattara, który zapowiedział rezygnację z udziału w trzeciej turze wyborów w 2020 r., od czego jednak odstąpił po śmierci swojego wybranego politycznego następcy[20].

            Od 28 maja 2023 r. Ousmane Sonko przebywał w areszcie domowym, uważając to przetrzymywanie za nielegalne. 25 lipca 2023 r. zniesiono dodatkowe zabezpieczenia wokół jego domu, gdyż uznano, że potencjalne zagrożenie wybuchem kolejnych protestów i ponownym zakłóceniem porządku publicznego minęło[21]. 28 lipca 2023 r. Ousmane Sonko został ponownie aresztowany. Według jednego z prawników Sonko kilka dni wcześniej otrzymał zezwolenie na opuszczanie swojej posesji. Prawnik opozycjonisty podał również wstępne przyczyny jego aresztowania, którymi były „kradzież telefonu komórkowego i podżeganie do przemocy”[22]. Wcześniej, 28 lipca 2023 r., po powrocie do domu z modlitw, Sonko za pośrednictwem Facebooka skarżył się na bycie nagrywanym przez przedstawicieli sił bezpieczeństwa. Wspomniał również o wcześniejszym odebraniu mu m.in. broni (na którą miał zezwolenie), czterech telefonów komórkowych, komputera, walizki z ubraniami oraz pieniędzy w kwocie 2 000 000 CFA. Według postu Sonko zabrał przedstawicielowi sił zbrojnych telefon, prosząc go o odblokowanie urządzenia i usunięcie wykonanych przez niego materiałów, czego jednak mu odmówiono[23]. 30 lipca 2023 r. ogłoszono, że Ousmane Sonko został aresztowany pod zarzutem „podżegania do powstania”, „osłabiania bezpieczeństwa państwa, czynów mających na celu zagrożenie bezpieczeństwa publicznego i wywoływanie poważnego niepokoju politycznego, przestępczego związku z organizacją terrorystyczną oraz kradzieży”[24]. Oficjalnie nie ma to żadnego związku z poprzednim wyrokiem. Krótko po aresztowaniu Sonki jego partia polityczna, PASTEF, została rozwiązana przez Senegalskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Minister spraw wewnętrznych Felix Abdoulaye Diome uzasadnił to „częstym nawoływaniem zwolenników do ruchów powstańczych, prowadzących do poważnych konsekwencji, takich jak ofiary śmiertelne, wielu rannych oraz akty grabieży mienia publicznego i prywatnego”[25].

31 lipca 2023 r. protesty po raz kolejny rozpętały się w Senegalu wraz z ponownym ograniczeniem dostępu do TikToka i korzystania z transmisji danych komórkowych. Według Amnesty International w sierpniowych protestach zginęło sześć osób, aresztowano też kilku członków partii PASTEF oraz dziennikarza, który skomentował zatrzymanie Ousmane Sonki, nadając na żywo w social mediach. Amnesty International wzywa władze Senegalu do „poszanowania praw człowieka, zaprzestania arbitralnych zatrzymań dziennikarzy, opozycjonistów oraz obywateli, poszanowania prawa do wolności wypowiedzi i dostępu do informacji poprzez zniesienie zawieszenia dostępu do transmisji danych komórkowych jak i portalu społecznościowego TikTok”. Organizacja domaga się również przeprowadzenia śledztwa w sprawie śmierci zarówno tegorocznych ofiar, jak i tych z protestów 2021 r.[26]

            Kandydatami do przyszłych wyborów są m.in. Idrissa Seck i Aminata Touré. Idrissa Seck zajął drugie miejsce w poprzednich wyborach prezydenckich, znajdując się między prezydentem Sallem (na pierwszym miejscu) a Ousmane Sonką (na trzecim miejscu)[27]. Aminata Touré pracowała wcześniej u boku prezydenta Salla jako premier w latach 2013 – 2014, będąc drugą senegalską kobietą pełniącą tę funkcję.[28]

Udział Ousmane Sonki w przyszłorocznych wyborach prezydenckich nadal znajduje się pod znakiem zapytania. Opozycjonista od 6 sierpnia 2023 r. znajduje się w szpitalu po odbyciu tygodniowego protestu głodowego[29].

Senegalczycy obawiają się, że zarówno śmierć i obrażenia poniesione przez protestujących, jak i działania przeprowadzane przez rząd wobec opozycjonistów i dziennikarzy zostaną zapomniane wobec decyzji prezydenta Salla o rezygnacji z udziału w kolejnych wyborach. Bez względu na to, kto zostanie następnym prezydentem kraju, pewnym jest, że czeka na niego wiele wyzwań, jak stworzenie większej liczby miejsc pracy, gdyż Senegal zmaga się z dużym bezrobociem, szczególnie wśród osób młodych, zmierzenie się z poprawą dostępu do podstawowych usług oraz zwiększenie i zabezpieczenie stałego dostępu do żywności dla obywateli kraju[30].

[1] Senegal, „Britannica”, https://www.britannica.com/place/Senegal, 14.08.2023.

[2] Senegal, „Freedom House”, https://freedomhouse.org/country/senegal, 14.08.2023.

[3] P.A. Diaw & C. Macaulay, Ousmane Sonko trial: Senegal opposition leader sentenced for 'corrupting youth’, „BBC”, 1.06.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-65775987, 14.08.2023.

[4] PRÉSENTATION DU PARTI PASTEF, „PASTEF Les Patriotes”, https://pastef.org/presentation-du-parti-pastef/, 14.08.2023.

[5] Senegal opposition leader freed amid new clashes, „DW”, 8.03.202, https://www.dw.com/en/senegal-opposition-leader-freed-amid-new-clashes/a-56809907, 14.08.2023.

[6] Biography, „Presidency of Senegal”, https://www.presidence.sn/en/presidency/biography, 14.08.2023.

[7] NEWS WIRES, Senegal opposition leader Sonko arrested on way to Dakar court to face rape charge, „France 24”, 3.03.2021, https://www.france24.com/en/africa/20210303-senegal-opposition-leader-sonko-arrested-on-way-to-dakar-court-to-face-rape-charge, 14.08.2023.

[8] Senegal opposition leader freed amid new clashes…

[9] Senegal protests escalate as opposition leader appears in court, „Al Jazeera”, 5.03.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/3/5/senegal-opposition-leader-faces-rape-charge-as-protests-escalate, 14.08.2023.

[10] Senegal: One year on from the deaths of 14 demonstrators, the families demand Justice, „Amnesty International”, 3.03.2022, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/03/senegal-one-year-after-march-2021-families-demand-justice/, 14.08.2023.

[11] Senegal’s Sall calls for calm; opposition leader urges protests, „Al Jazeera”, 8.03.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/3/8/senegal-opposition-leader-indicted-and-released-on-bail, 14.08.2023.

[12] P.A. Diaw & C. Macaulay, Ousmane Sonko trial…

[13] Senegal’s Ousmane Sonko charged…

[14] P.A. Diaw & C. Macaulay, Ousmane Sonko trial…

[15] Senegal’s Sonko can be arrested ‘at any time’: Justice minister, „Al Jazeera”, 1.06.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/6/1/senegal-opposition-leader-sentenced-to-two-years, 14.08.2023.

[16] N. Négoce, Senegal shuts social media as protesters die after Sonko sentencing, „BBC”, 2.06.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-65788534, 14.08.2023.

[17] Ousmane Sonko sentenced: Why are tensions flaring in Senegal?, „Al Jazeera”, 2.06.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/6/2/ousmane-sonko-sentenced-why-are-tensions-flaring-in-senegal, 14.08.2023.

[18] Senegal: Amnesty International calls for independent enquiry into deadly crackdown on protests, „Amnesty International”, 9.06.2023, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2023/06/senegal-amnesty-international-demande-une-enquete-independante-sur-la-repression-meurtriere-lors-des-manifestations/, 14.08.2023.

[19] N. Négoce, Senegal’s Macky Sall defuses a political timebomb by not seeking a third term, „BBC”, 5.06.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-66097323, 14.08.2023.

[20] Senegalese opposition figure charged with insulting President Sall, „Africanews”, 12.07.2023, https://www.africanews.com/2023/07/12/senegalese-opposition-figure-charged-with-insulting-president-sall/, 14.08.2023.

[21] Senegal: government justifies lifting security measures around Sonko’s home, „Africanews”, 26.07.2023, https://www.africanews.com/2023/07/26/senegal-government-justifies-lifting-security-measures-around-sonkos-home/, 14.08.2023.

[22] Top Senegalese opposition leader Ousmane Sonko arrested: Lawyer, „Al Jazeera”, 28.07.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/28/top-senegalese-opposition-leader-ousmane-sonko-arrested-lawyer, 14.08.2023.

[23] O. Sonko, À mon retour de la prière du vendredi…, 28.07.2023, https://www.facebook.com/photo/?fbid=841398154012225&set=a.347916980027014, 14.08.2023.

[24] Senegal’s Ousmane Sonko charged with fomenting insurrection, „Al Jazeera”, 30.07.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/30/senegals-ousmane-sonko-charged-with-fomenting-insurrection, 14.08.2023.

[25] Senegal dissolves party of opposition leader Sonko, „Al Jazeera”, 31.07.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/31/senegal-dissolves-party-of-opposition-leader-sonko, 14.08.2023.

[26] Senegal: New restrictions on individual freedoms must stop, „Amnesty International”, 4.08.2023, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2023/08/senegal-les-nouvelles-restrictions-entravant-les-libertes-individuelles-doivent-cesser/, 14.08.2023.

[27] N. Roll, Succeeding Sall: Who will be Senegal’s next president in 2024?, „Al Jazeera”, https://www.aljazeera.com/features/2023/7/14/succeeding-sall-who-will-be-senegals-next-president-in-2024, 14.08.2023.

[28] AMINATA TOURÉ Former Prime Minister of Senegal (2013-2014), „The Council of Women World Leaders”, https://www.councilwomenworldleaders.org/aminata-toureacute.html, 14.08.2023.

[29] Senegal’s Ousmane Sonko hospitalised after one week on hunger strike, „Al Jazeera”, 7.08.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/8/7/senegals-ousmane-sonko-hospitalised-after-one-week-on-hunger-strike, 14.08.2023.

[30] N. Roll, Succeeding Sall: Who will be…