Analiza ataków gangsterskich w centralnej Nigerii

Opracował: Mateusz Kabaciński, 01.05.2022 r.

10 kwietnia 2022 roku doszło do ataków zbrojnych w stanie Plateau w Nigerii. Przeprowadzili je członkowie lokalnych gangów, którzy za główny cel obrali cztery wioski. Jak stwierdzono, napastnicy byli bardzo dobrze uzbrojeni – posiadali karabiny AK-47 oraz maczety. Poruszali się na motocyklach w licznych grupach, dzięki czemu mogli w krótkim czasie „zasiać terror” na tak dużym obszarze[1]. Po dotarciu do wyznaczonych punktów zaczynali strzelać do mieszkańców.  Miejscowi twierdzą, że ofiarami byli rolnicy, którzy uprawiali swoje pola w ramach przygotowań do sadzenia. Szacuje się, że łącznie zginęło ponad 100 osób, a 70 zostało porwanych – w większości kobiety i dzieci[2]. Ponadto napastnicy doszczętnie spalili 41 domów, 86 sklepów i 8 motocykli[3]. Jonathan Ishaku, rzecznik Plateau Elders’ Forum, stwierdził: „To niezwykle smutne co zaszło. Stanowczo potępiamy zaistniałą przemoc. Dołożone zostaną wszelkie starania ku odbiciu zakładników”[4].

Takie ataki nie są częste w Plateau. Stan ten, położony w centralnej Nigerii, graniczy jednak od północnego wschodu z prowincją Kaduna, gdzie podejrzane ugrupowania stosunkowo częściej dokonują napadów rabunkowych. Dzieje się tak za sprawą sporów pomiędzy muzułmanami Fulani, którzy są głównie pasterzami, a społecznościami chrześcijańskimi z Hausa, którzy z kolei trudnią się rolnictwem. Konflikt o dostęp do ziemi i wody jeszcze bardziej pogłębił podziały. Przypuszcza się, że członkowie gangów należą głównie do Fulani, Hausa, Kanuri i innych plemion zamieszkujących w regionie[5].  The Centre of Democracy and Development for West Africa (CDD) podaje informację, że w centralno-zachodniej części kraju działa około 100 ugrupowań z ponad 30 tys. członków[6]. Dokonują one licznych napadów, podczas których plądrują domy, zabijają i porywają napotkanych mieszkańców. „Niektóre grupy liczą ponad 1000 członków, chociaż takie grupy są zazwyczaj luźno zorganizowane, dając znaczną autonomię swoim dowódcom” – czytamy w raporcie. Ponadto pojedynczy członkowie ugrupowań mogą utworzyć grupy pod własnym dowodzeniem, po uprzednim otrzymaniu zgody od dowódcy pierwotnego ugrupowania, na odłączenie się i rozpoczęcie własnej działalności[7].

W większości obszarów wiejskich w Nigerii istnieją znaczące problemy w kwestii usług telefonicznych. Utrudnia to nie tylko sprawne komunikowanie się pomiędzy wioskami, ale przede wszystkim – szybkie dostarczenie informacji o przeprowadzanych atakach. Stanowi to główną przyczynę spóźnionych reakcji sił bezpieczeństwa regionu[8]. Ekspert ds. bezpieczeństwa Kabiru Adamu mówi, że władze muszą wziąć odpowiedzialność za brak ochrony społeczeństwa: „Bardzo ważne jest, abyśmy wprowadzili monitorowanie i ocenę w sektorze bezpieczeństwa, dołączając do tego oceny kluczowych wskaźników wydajności, aby osoby, które zawiodły i pozwoliły na te ataki, zostały pociągnięte do odpowiedzialności. Musimy też zwiększyć udział społeczności w operacjach bezpieczeństwa”[9]. W wyniku ataków drastycznie wzrosła liczba osób wewnętrznie przesiedlonych. Według przewodniczącego Obszaru Samorządu Lokalnego Kanam Dayabu Gargi liczba przesiedleńców może przekraczać nawet 5000 osób. „Ci ludzie wymagają przede wszystkim ochrony. Musimy mieć posterunki bezpieczeństwa albo armię, ponieważ jeśli pozostawimy ten stan rzeczy, nie wiedząc, kto porusza się po naszych terenach, z pewnością w przyszłości będzie więcej ataków” – dodał. Po udzieleniu pomocy medycznej poszkodowanym niezwłocznie wysłano artykuły żywnościowe i inne materiały pomocnicze. Lecz, jak stwierdził sam przewodniczący: „To nie wystarczy”[10].

Kanam nie był jedynym obiektem administracyjnym dotkniętym agresją. Napastnicy zaatakowali także około 10 wiosek w stanie Garga: Kukawa, Gyanbawu, Dungur, Kyaram, Yelwa, Dadda, Wanka, Shuwaka, Gwammadaji i Dadin Kowa. Ciała zabitych osób zidentyfikowano i pochowano w płytkim masowym grobie w Kanam. Poszkodowanych natomiast leczono w różnych lokalnych szpitalach[11]. Po tym incydencie gubernator Simon Lalong polecił rozmieszczenie dodatkowych sił bezpieczeństwa, zabezpieczenie terenu, ściganie uciekających sprawców ataków oraz postawienie ich przed wymiarem sprawiedliwości.  Zarządzenie gubernatora podano w oświadczeniu podpisanym we wtorek 12 kwietnia 2022 roku przez dyrektora ds. prasy i spraw publicznych Simona Makuta[12].

16 kwietnia 2022 roku deputowany Yusuf Gagdi wezwał Zgromadzenie Narodowe do uchwalenia prawa zezwalającego Nigeryjczykom na posiadanie broni. Gagdi, reprezentujący federalny okręg wyborczy Pankshin, Kanke i Kanam, podczas rozmowy telefonicznej z dziennikarzami potwierdził, że w minionym czasie obywatele centralnej i północno-zachodniej Nigerii mieli do czynienia ze zbrojnymi atakami bandytów. Według niego zalegalizowanie noszenia broni byłoby dużym krokiem w kierunku rozwiązania fali ataków i zabójstw w społecznościach. Stwierdził jednak, że należy powziąć bardziej rygorystyczne działania w celu prawnego uregulowania tej kwestii. „Jeśli chcemy ograniczyć falę ataków w społecznościach, powinniśmy stworzyć prawa, które pozwolą obywatelom nosić broń. Jeżeli doszłoby do napadu na mieszkańców wiosek, ci wiedzieliby, jak się bronić. Dzięki temu straty w ludziach byłyby niewielkie, w porównaniu do tych, jakie są obecnie. Jednakże muszą istnieć przepisy dotyczące używania broni – każdy, kto dopuści się czynu nadużywającego prawa do jego posiadania, musi zostać osądzony i uwięziony lub ukarany śmiercią przez powieszenie. Ale mówię wam, jeżeli obywatele będą mogli mieć przy sobie broń do samoobrony, wszystkie te agresje się skończą” – powiedział w obszernym ogłoszeniu polityk. Gagdi wezwał agencje bezpieczeństwa, aby zawsze pracowały w oparciu o raporty wywiadowcze, którymi dysponują. Ma to przede wszystkim na celu zminimalizowanie ryzyka incydentów, naruszających bezpieczeństwo. Ponadto stwierdził, że ataków w jego okręgu wyborczym można było uniknąć, gdyby agencje bezpieczeństwa działały w oparciu o rzetelne źródła informacji, jakimi są chociażby wcześniej wspomniane raporty. Pochwalił natomiast lokalną policję za szybką reakcję i wysłanie służb bezpieczeństwa do zaatakowanych społeczności w celu ustabilizowania sytuacji[13].

Kim właściwie są ci bandyci i co ich „napędza” do działania? Otóż bandytyzm i terroryzm, siejące spustoszenie w centrum i na zachodzie kraju, są wynikiem słabego systemu sądownictwa karnego, profilowania etnicznego i pogłębiającego się problemu ubóstwa. Przemoc występująca w regionie przybrała na sile do tego stopnia, że przeprowadzane są coraz to śmielsze i bardziej destrukcyjne ataki na linie kolejowe, punkty wojskowe, społeczności miejskie oraz podróżujących autostradami przyjezdnych. W rozmowach i analizach dotyczących motywacji oraz planu działania grup zbrojnych stanowczo odrzuca się niepotwierdzone doniesienia, jakoby przestępcy mieliby być sponsorowani przez ugrupowanie terrorystyczne Boko Haram. Jak stwierdzono w oficjalnym raporcie CDD: „Konfliktu, ciągnącego się od centrum kraju aż po północny zachód, nie da się sprowadzić do jednego czynnika czy aktora. Kwestia kryzysu jest raczej zakorzeniony w kilku nakładających się na siebie problemach gospodarczych, politycznych i społecznych”[14].

Zdaniem CDD brutalnych przestępców stworzył słaby wymiar sprawiedliwości. Jeden z byłych członków gangów opowiedział historię swojego ojca, który przez siedem lat bezskutecznie szukał sprawiedliwości za skradzione bydło. „Popadliśmy w skrajne ubóstwo w wyniku licznych spraw sądowych. To zmotywowało mnie do chwycenia za broń” – powiedział. W raporcie jako czynniki przyczyniające się do nasilenia przestępczości wskazano również korupcję, nieudolność policji i urzędników sądowych oraz niefrasobliwość służb bezpieczeństwa, a także wszechobecne ubóstwo. Słaby rozwój społeczno-gospodarczy stanowi bowiem podatny grunt dla konfliktów i przemocy kryminalnej[15]. „W 2019 roku każdy stan położony na północnym zachodnie miał wyższy wskaźnik ubóstwa niż średnia krajowa wynosząca 40,1 proc. Konflikty pogarszają i tak już niski poziom edukacji, ponieważ milion nigeryjskich dzieci nie uczęszcza do szkoły z powodu braku bezpieczeństwa”[16]. Innym czynnikiem wzrostu niepokojów są spory o użytkowanie ziemi między rolnikami a pasterzami. Niesnaski nierzadko prowadzą do starć i kłótni pomiędzy dwiema społecznościami[17].

Jak twierdzą analitycy bezpieczeństwa, uzbrojone ugrupowania mają często przewagę liczebną i wyposażeniową. Stanowi to poważne wyzwanie dla sił bezpieczeństwa centralnej i północno-zachodniej Nigerii, chcących zaprowadzić pokój na niespokojnych terenach. Co więcej, nie wystarczy jedynie zabić bądź uwięzić sprawców ataków. Do pełnego rozwiązania konfliktu jest potrzebna cierpliwość rządu, holistyczne spojrzenie na bezpieczeństwo oraz chęć do podjęcia rozmów i kompromisów, jeżeli takowe okażą się potrzebne. „Każde rozwiązanie mające na celu położenie kresu będzie zależało od reformy sektora bezpieczeństwa i poprawy zaufania między agencjami bezpieczeństwa a społecznościami lokalnymi” – zaznaczono w raporcie CDD. Konieczne jest również zintensyfikowanie wysiłków politycznych w walkę z terroryzmem[18].

Nigeria boryka się z licznymi wyzwaniami bezpieczeństwa także w innych częściach kraju. Trwająca od ponad 10 lat na północnym wschodzie kraju rebelia islamskich ekstremistów z Boko Haram doprowadziła do ​​śmierci tysięcy osób. Z uwagi na wysoki poziom niepokojów społecznych, związanych z kwestiami bezpieczeństwa, a także wyzwaniami ekonomicznymi i ubóstwem, nie należy spodziewać się ustabilizowania sytuacji w granicach państwa. Ponadto obecność ugrupowań dżihadystycznych – chociażby wcześniej wspomnianego Boko Haram czy obecnie wypierająca je organizacja zjednoczona z ISIL, bliżej znana jako ISWAP – może zwiastować powielenie takich aktów agresji. Zalecane jest przeprowadzanie dogłębnej analizy potencjału wroga, położenie nacisku na działania wywiadowcze oraz dodatkowe rozmieszczenie struktur bezpieczeństwa w rejonach szczególnie narażonych na potencjalne ataki.

---

[1] C. Asadu, Gunmen kill more than 100 in Nigeria’s north, say survivors,abcnews.go.com, 12.04.2022, https://abcnews.go.com/International/wireStory/gunmen-kill-100-nigerias-north-survivors-84032272, 18.04.2022.

[2] Gunmen kill more than 100 in Nigeria’s north, say survivors,ctvnews.ca, 12.04.2022, https://www.ctvnews.ca/world/gunmen-kill-more-than-100-in-nigeria-s-north-say-survivors-1.5858847, 20.04.2022.

[3] Plateau attack: Rep says 92 residents were killed, 3000 displaced,thecable.ng, 13.04.2022, https://www.thecable.ng/plateau-rep-92-killed-over-3000-displaced-in-sunday-attack-on-kanam-lga, 18.04.2022.

[4] Nigeria: Gunmen attack kills at least 50 in Plateau state,aljazeera.com, 12.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/12/nigeria-gunmen-attack-kills-at-least-50-in-plateau-state, 16.04.2022.

[5] I. Adeyemi, Unpunished crimes, poverty, others fuel banditry in Nigeria’s northwest – Report,premiumtimesng.com, 4.04.2022, https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/521768-unpunished-crimes-poverty-others-fuel-banditry-in-nigerias-northwest-report.html, 18.04.2022.

[6] Multiple Nodes, Common Causes: National Stocktake of Contemporary Insecurity and State Responses in Nigeria, May 2022, Centre for Democracy and Development (CDD) Abuja, Nigeria, s. 10-20.

[7] Tamże.

[8] Nigeria: Gunmen attack kills…

[9] T. Obiezu, Police Deploy to Villages in Nigeria’s Plateau State After Attacks Kill 70,voanews.com, 11.04.2022, https://www.voanews.com/a/police-deploy-to-villages-in-nigeria-s-plateau-state-after-attacks-kill-70-/6524249.html, 16.04.2022.

[10] E. Egobiambu, Plateau Attacks: We Have Buried 106 People So Far, Says LG Chairman,channelstv.com, 14.04.2022, https://www.channelstv.com/2022/04/14/plateau-attacks-we-have-buried-106-people-so-far-says-lg-chairman/, 18.04.2022.

[11] Victims Of Plateau Attacks Buried In Mass Grave,channelstv.com, 12.04.2022, https://www.channelstv.com/2022/04/12/victims-of-plateau-attacks-buried-in-mass-grave/, 18.04.2022.

[12] Gunmen kill more than 100…

[13] Plateau Attack: Rep wants laws to legalise arms bearing,thenationonlineng.net, 16.04.2022, https://thenationonlineng.net/plateau-attack-rep-wants-laws-to-legalise-arms-bearing/, 20.04.2022.

[14] C. Asadu, Gunmen kill more than 100…

[15] Multiple Nodes, Common Causes: National Stocktake of Contemporary Insecurity and State Responses in Nigeria, May 2022, Centre for Democracy and Development (CDD) Abuja, Nigeria, s. 16-24.

[16] Gunmen kill more than 100 in Nigeria’s north, say survivors,pe.com, 12.04.2022, https://www.pe.com/2022/04/12/gunmen-kill-more-than-100-in-nigerias-north-say-survivors/, 18.04.2022.

[17] I. Adeyemi, Unpunished crimes…

[18] L. Abolade, Nigeria: CDD report identifies causes of insecurity across regions, icirnigeria.org, 2.04.2022, https://www.icirnigeria.org/nigeria-cdd-report-identifies-causes-of-insecurity-across-regions/, 16.04.2022.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 03.10.2021 r.

W dniach 30-31 sierpnia 2021 roku w Dobczynie – wsi położonej w województwie mazowieckim koło Wołomina – wydarzyła się tragedia. Dwie 13-latki odebrały sobie życie poprzez powieszenie w pobliskim lesie Dobczyńskim, nieopodal domu jednej z nich[1]. Policja stanowczo zaprzeczyła potencjalnemu udziałowi osób trzecich[2]. Dotychczas ustalono, że ofiary nie były ze sobą spokrewnione, ale się znały. Jedna z tragicznie zmarłych nastolatek to Zuzia, mieszkanka Dobczyna. Druga z nich – Kinga – pochodziła z warszawskiego Targówka. Rówieśnicy Zuzi nie znali Kingi, nie wiedzieli też, że dziewczynki miały ze sobą kontakt[3].

Na ich wiszące ciała natknął się 31 sierpnia przypadkowy spacerowicz. Według jego relacji dziewczynki wyglądały bardzo dziwnie – przypominały manekiny. Świadek opowiedział, że gdy do nich podszedł, nastolatki już nie żyły, a ich ciała były sine. Obydwie miały na sobie czarne ubrania: jedna z nich płaszcz i elegancie spodnie, druga sukienkę. Ich zwłoki wisiały na tej samej gałęzi wierzby[4]. Znacząco przykuwające uwagę były donice leżące pod drzewem. Mężczyzna twierdzi, że to na nich stanęły dziewczynki. Z tymi samymi donicami widziano je około godziny 18, kiedy szły z dworca w Dobczynie, co potwierdza zapis z kamer monitoringu[5].

Zgłoszenie o zaginięciu dziewczynek wpłynęło na policję w poniedziałek 30 sierpnia przed północą[6]. Dziewczynki nie wróciły wieczorem do domu, nie można było nawiązać z nimi telefonicznego kontaktu, więc zaniepokojeni bliscy wszczęli alarm. Matka Zuzi przekazała, że jej córka znajdowała się na Dworcu Wileńskim w Warszawie i miała wrócić stamtąd do Dobczyna[7]. Działania poszukiwawcze objęły rejon całej miejscowości[8]. Informacje o ciałach policja otrzymała około godziny 9 rano[9].

Według ustaleń dziewczyny mogły poznać się w ośrodku, do którego wspólnie uczęszczały. „Prawdopodobnie była chora na anoreksję i depresję i była w jakimś ośrodku. Ona jechała do Warszawy, do tej dziewczyny. O dziewiętnastej mówiła mamie, że jest jeszcze w Warszawie, a była już w Kłębowie na stacji. Na czarno były ubrane, doniczki miały. Zginęły prawdopodobnie kilometr od domu jakoś. Ona miała anoreksję i dlatego tak schudła bardzo, a jak mama mi powiedziała, że anoreksja to jest choroba głowy, więc jeśli jeszcze miała depresję, to tym bardziej” – mówi jeden z mieszkańców Dobczyna[10].

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że to problemy psychiczne skłoniły nastolatki do popełnienia samobójstwa, jednakże jest coś jeszcze. Dziewczynki były zafascynowane mangą Bungou Stray Dogs – Bezpańscy literaci, a dokładniej głównym bohaterem komiksu, Osamu Dazaiem. Na Zuzi profilu w mediach społecznościowych widnieją m.in. rysunki z mangi, na których przewija się ten sam chłopak. Obsesją bohatera jest samounicestwienie, a w jego typie znajduje się „każda kobieta, która chce popełnić z nim podwójne samobójstwo”. Warto też dodać, że Zuzia znacząco różniła się od rówieśniczek – identyfikowała się jako alternatywka, czyli osoba, która nie utożsamia z popularnymi trendami. Tak też była ubrana w dniu swojej śmierci[11].

Dzieła autorstwa Osamu Dazaia naznaczone są dramatycznymi osobistymi doświadczeniami. Pisarz w trakcie tworzenia swoich utworów chętnie korzystał z elementów własnej biografii. Dazai uważany jest za jednego z czołowych przedstawicieli gatunku określanego mianem shishōsetsu lub watakushi-shōsetsu, czyli „powieści o sobie”[12]. W samej Japonii postać Osamu Dazaia, jego życie i twórczość są, pomimo upływu czasu, wciąż obecne w społecznej świadomości. Postacie z jego prozy, ich dylematy i rozterki stanowią ważny punkt odniesienia dla części społeczeństwa, w tym wchodzących w dorosłość kolejnych pokoleń młodzieży. O niesłabnącej popularności jego literackiego dorobku, zwłaszcza powieści Zmierzch i Zatracenie, świadczą liczne wznowienia oraz liczba sprzedanych egzemplarzy książki[13].

Komiks Bungou Stray Dogs jest popularny wśród młodzieży, także w Polsce. Trafia do ludzi zainteresowanych treściami przygodowymi z domieszką fantastyki[14]. Zarówno anime, jak i manga potrafią być bardzo mroczne w skrajny sposób, poruszając przy tym kontrowersyjne zagadnienia. Jego głównymi odbiorcami są nastolatkowie, często przechodzący fazę zainteresowania tematami mistycznymi. Taki etap w terminologii naukowej określany jest mianem „syndromu gimnazjalisty”. Młodego człowieka fascynują wówczas zjawiska nadprzyrodzone, przekonany jest, że sam posiada supermoce. Okres ten zazwyczaj mija wraz z dorastaniem[15].

---

[1] Zuzia niosła donicę na swoją śmierć. Kamery wszystko nagrały! Kulisy tragicznej śmierci 13-latek w Dobczynie,„se.pl”, 2.09.2021, https://www.se.pl/warszawa/zuzia-niosla-donice-na-swoja-smierc-kulisy-tragedii-z-dobczyna-aa-u2gY-FAnz-HXCE.html, 13.09.2021.

[2] Nie żyją dwie poszukiwane 13-latki. Ciała dziewczynek znaleziono w lesie,„polskieradio24.pl”, 31.08.2021, https://www.polskieradio24.pl/5/1222/Artykul/2798244,Nie-zyja-dwie-poszukiwane-13latki-Ciala-dziewczynek-znaleziono-w-lesie, 13.09.2021.

[3] Ciała dwóch 13-latek znalezione na gałęzi samotnej wierzby. Szykowały się na własną śmierć,„fakt.pl”, 31.08.2021, https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/warszawa/dobczyn-pod-warszawa-ciala-dwoch-13-latek-znalezione-w-lesie/m50481n, 13.09.2021.

[4] K. Maks, Ciała zaginionych 13-latek wisiały na drzewie. „Miały charakterystyczny makijaż i ubiór”,„wiadomosci.radiozet.pl”, 01.09.2021, https://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Dobczyn-k.-Wolomina.-Ciala-13-latek-znalezione-w-lesie.-Nowe-fakty, 13.09.2021.

[5] „Miały mocne makijaże i były ubrane na czarno. Trzymały w rękach donice, z którymi ruszyły w kierunku łąki porośniętej pojedynczymi drzewami”. Tragiczna śmierć dwóch 13-latek. Tak mogła wyglądać ich ostatnia droga,„fakt.pl”, 2.09.2021, https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/warszawa/dobczyn-tragiczna-smierc-13-latek-zuzia-z-kolezanka-odebraly-sobie-zycie/zjw6896, 13.09.2021.

[6] K. Maks, Ciała zaginionych 13-latek…

[7] Tamże.

[8] B. Kwiatkowska, Wołomin. Nie żyją dwie 13-latki. W lesie znaleziono ciała,„wawalove.wp.pl”, 31.08.2021, https://wawalove.wp.pl/mazowieckie-tragiczny-final-nocnych-poszukiwan-dwoch-dziewczynek-znaleziono-ciala-6678175459167040a?nil=&src01=f1e45&src02=isgf, 13.09.2021.

[9] AB, KF, Ciała dwóch 13-latek w lesie pod Wołominem,„tvp.info”, 31.08.2021, https://www.tvp.info/55624918/ciala-dwoch-13-latek-znaleziono-w-lesie-pod-wolominem-zginely-najprawdopodobniej-przez-powieszenie, 13.09.2021.

[10] J. Kasia, Śmierć 13-latek na Mazowszu. Nowe fakty,„interwencja.polsatnews.pl”, 3.09.2021, https://interwencja.polsatnews.pl/reportaz/2021-09-03/smierc-13-latek-na-mazowszu-nowe-fakty/, 13.09.2021.

[11] 13-latki wyglądały jak manekiny. „Śmierć jak z komiksu”, która wydarzyła się naprawdę,„fakt.pl”, 08.09.2021, https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/warszawa/dobczyn-samobojstwo-13-latek-zginely-jak-bohater-ich-ulubionego-komiksu/dg3c8jx, 13.09.2021.

[12] S. Biedrzańska, Kolejne spekulacje na temat samobójstwa 13-latek. Zginęły jak bohater komiksu?,„popularne.pl”, 08.09.2021, https://www.popularne.pl/spekulacje-na-temat-samobojstwa-13-latek/, 19.09.2021.

[13] The Editors of Encyclopedia Britannica, Dazai Osamu,„Britannica.com”, 28.09.2006, https://www.britannica.com/biography/Dazai-Osamu/additional-info#history, 20.09.2021.

[14] SZOKUJĄCE INFORMACJE W SPRAWIE POWIESZONYCH 13-LATEK! ZGINĘŁY JAK BOHATER ICH ULUBIONEGO KOMIKSU!,„warszawawpigulce.pl”, 07.09.2021, https://warszawawpigulce.pl/szokujace-informacje-w-sprawie-powieszonych-13-latek-zginely-jak-bohater-ich-ulubionego-komiksu/, 19.09.2021.

[15] Manga i anime, czyli „klasztorniaccy” wielbiciele japońskiej popkultury – część 1,„1lowagrowiec.eu”, 09.02.2018, http://1lowagrowiec.eu/ogolniak/?p=973, 20.09.2021.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 29.10.2022 r.

26 września 2022 r. w szkole podstawowej nr 88 przy ulicy Puszkinskiej w Iżewsku (centralna Rosja na wschód od Uralu[1]) miała miejsce strzelanina. 17 osób zostało zabitych, a kolejne 24 odniosły rany. Sprawcą ataku okazał się być Artem Kazantsev – 34-letni mężczyzna urodzony w 1988 r. w Iżewsku, były uczeń placówki[2].

Ok. godziny 10.52 uzbrojony napastnik wszedł do budynku szkoły. Miał przy sobie dwa pistolety i sporą ilość amunicji. Jak stwierdzili śledczy, pistolety zostały „udoskonalone”, aby mogły strzelać ostrą amunicją (według regionalnego biura Gwardii Narodowej broń została zdobyta nielegalnie). Dodatkowo Kazantsev miał na sobie ubranie z widocznymi nazistowskimi symbolami, plecak oraz kominiarkę. Potwierdziło to opublikowane przez śledczych nagranie wideo, przedstawiające ciało mężczyzny leżące w klasie na zakrwawionej podłodze[3]. Do pistoletów napastnik przymocował splecione sznurki z imionami „Dylan” i „Erick”. Nie pozostawia wątpliwości, że Kazantsev wzorował się na masakrze w Columbine z 1999 r. Napisy ze sznurków odnoszą się bezpośrednio do imion sprawców strzelaniny – Dylana Klebolda i Erica Harrisa. W czasie rzezi zabili oni 13 osób i ranili kolejne 24. Agresję zwieńczyli wspólnym aktem samobójstwa. Podobnie było w przypadku agresji na szkołę w Rosji.

W trakcie masakry Kazantsev zastrzelił 17 osób, w tym 11 dzieci. Kolejne 24 zostały ranne (22 z nich są dziećmi). Śmierć poniosło także dwóch ochroniarzy oraz dwie inne osoby dorosłe, prawdopodobnie nauczyciele[4]. Aleksander Brechałow, gubernator regionu, w dniu masakry stwierdził, że poszkodowani zostali przetransportowani do najbliższych szpitali w stanach od dobrego do ciężkiego. Dodał, że większość przeprowadzanych wstępnych operacji została zakończona. Ogłosił również odwołanie zajęć w szkołach. Jak podają lokalne media, w celach udzielenia wsparcia humanitarnego został wysłany samolot z Kazania z dodatkowymi specjalistami, psychologami i środkami pomocy[5].

Napastnik krótko po zakończeniu ataku popełnił samobójstwo, strzelając sobie w głowę. Nie posiadał przy sobie żadnych dokumentów. Akt odebrania sobie życia jest prawdopodobnie wynikiem zainspirowania przez mężczyznę agresją na szkołę w USA. „Obecnie śledczy przeszukują jego rezydencję i badają osobowość napastnika, a także jego poglądy i otaczające środowisko”. Sprawdza się jego przywiązanie do poglądów neofaszystowskich i ideologii nazistowskiej” – poinformował rosyjski Komitet Śledczy w dniu ataku[6].

Jednakże co ciekawe, sam Artem Kazantsev nie chciał być postrzegany jako członek ugrupowania terrorystycznego lub grupy faszystowskiej. Jak ujawniono, mężczyzna 20 minut przed rozpoczęciem masakry wysłał wiadomość do innej placówki – szkoły nr 70. W e-mailu napisał: „To, co się wydarzyło, nie jest atakiem terrorystycznym. Jako jedyny powód tego, co się stało, proszę o wskazanie nienawiści. Nie jestem członkiem organizacji ekstremistycznych, nie mam żadnych żądań politycznych”. Ustalono także, że Kazantsev był zarejestrowany jako pacjent ambulatoryjny w zakładzie zdrowia psychicznego z rozpoznaniem schizofrenii[7].

---

[1] Russia to transfer wounded in school shooting to Moscow, “apnews.com”, 27.09.2022, https://apnews.com/article/russia-ukraine-shootings-education-school-c8780cd2db22ea8016a68764c34690b5, 26.10.2022.

[2] Russia school shooting leaves 13 dead, including children, “mb.com.ph”, 26.09.2022, https://mb.com.ph/2022/09/26/russia-school-shooting-leaves-13-dead-including-children/, 29.09.2022

[3] Swastika-wearing ex-pupil kills 15 in Russian school shooting, “reuters.com”, 26.09.2022, https://www.reuters.com/world/europe/gunman-opens-fire-school-russias-izhevsk-russian-media-cites-local-police-2022-09-26/, 18.10.2022.

[4] J. Riga, What we know about the Russian school shooting, “abc.net.au”, 27.09.2022, https://www.abc.net.au/news/2022-09-27/what-we-know-about-the-russian-school-shooting/101476802, 30.09.2022.

[5] Swastika-wearing ex-pupil kills 15 in Russian school shooting, “arabnews.com”, 26.09.2022, https://www.arabnews.com/node/2169626/world, 18.10.2022.

[6] A. Chernova and R. Gigova, At least 11 children among dead after gunman opens fire at school in Russia, “edition.cnn.com”, 26.09.2022, https://edition.cnn.com/2022/09/26/europe/izhevsk-school-shooting-russia-intl/index.html, 18.10.2022.

[7] Открывший стрельбу в школе Ижевска был ее выпускником (обновлено), “ampravda.ru”, 26.09.2022, https://ampravda.ru/2022/09/26/115993.html, 2.10.2022.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 18.11.2022 r.

24 października 2022 r. doszło do strzelaniny w Central Visual and Performing Arts High School. Placówka położona jest w Southwest Garden, dzielnicy w mieście St. Louis w stanie Missouri. Śmierć poniosły łącznie trzy osoby – napastnik i dwie ofiary. Sprawcą okazał się dziewiętnastoletni Orlando Deshawn Harris, były uczeń szkoły[1].

Na krótko przed atakiem chłopak zaparkował swój pojazd (niebieski dodge avenger) nieopodal szkoły. Pomimo obecności siedmiu ochroniarzy w okolicach i na terenie placówki około godziny 9 wszedł bocznym wejściem i udał się po schodach na czwarte piętro. Napastnik ubrany był w czarny strój i uzbrojony w karabin półautomatyczny typu AR-15, dość popularny wśród amerykańskich szkolnych strzelców. Posiadał przy sobie około 600 sztuk amunicji[2] – ponad tuzin magazynków o pojemności 30 nabojów znajdujących się w czarnej torbie oraz kilkanaście innych przypiętych do klatki piersiowej[3]. Kiedy dotarł na miejsce, oddał kilka strzałów w szklane drzwi i rozpoczął sianie terroru. Sforsował drzwi klasy tanecznej znajdującej się nieopodal głównego wejścia (szklanych drzwi) i krzyknął: „Wszyscy, k***a, umrzecie”. W tym samym momencie jego broń najprawdopodobniej się zacięła, co umożliwiło ucieczkę kilku osobom. Chwilę później Harris odblokował broń i otworzył ogień do uciekających[4].

Mniej więcej w tym samym czasie policja otrzymała wezwanie dotyczące obecności aktywnego strzelca w pobliskiej szkole. Kilka minut później funkcjonariusze przybyli na miejsce i rozpoczęli szybkie przesłuchania osób, którym udało się uciec z budynku, celem ustalenia położenia Harrisa. O 9.15 weszli do budynku i udali się na czwarte piętro. Po zauważeniu napastnika na trzecim piętrze jeden z policjantów nakazał mu odłożyć broń i podnieść ręce do góry. Ten odmówił i wycofał się do jednej z klas. Doszło do wymiany ognia trwającej około ośmiu minut[5]. Około 9.25 funkcjonariuszom udało się obezwładnić Harrisa, którego przetransportowano do najbliższego szpitala. Wskutek odniesionych obrażeń chłopak zmarł krótko po dotarciu na miejsce[6]. W czasie akcji żaden z funkcjonariuszy nie został ranny.

Na skutek działań napastnika podczas zdarzenia zginęły dwie osoby: sześćdziesięciojednoletnia nauczycielka wychowania fizycznego Jean Kirk Kuczka oraz piętnastoletnia uczennica Alexandra ‘Alex’ Bell. Ponadto siedem osób zostało rannych: cztery od postrzałów/draśnięć, a trzy – od obrażeń fizycznych[7]. 16 listopada 2022 r. lekarz sądowy dr Michael Graham przeprowadził autopsję zmarłych. Na wstępie potwierdzono, że dziewiętnastolatek posługiwał się karabinem Palmetto State Armory PA-15, czyli AR-15. Następnie ujawniono, że Jean Kuczka została postrzelona w brzuch. Zgodnie z relacjami świadków stało się to, gdy pomagała kilkorgu uczniom uciec przez okno. Zmarła w szpitalu. Natomiast Alex Bell postrzelono dwukrotnie[8]. Miała wyraźne ślady postrzałowe w okolicach lewej strony klatki piersiowej i przedramienia. Zginęła na miejscu[9]. Nie udało się jednak określić, jaka była odległość strzelca od ofiar w chwili oddawania strzałów. Z kolei podczas autopsji Harrisa dr Graham stwierdził, że chłopak został trafiony przez „kule lub odłamki”[10]. Obrażenia, jakie odniósł, były rozległe i znajdowały się w większości po lewej stronie ciała[11].

W czasie ataku większość uczniów barykadowała się w klasach. Kulili się w kątach, wchodzili pod stoły lub wyskakiwali przez okna, licząc, że napastnik ich nie namierzy[12]. Wyjść ze szkoły pilnowali ochroniarze, aby napastnikowi nie udało się uciec z budynku[13]. Zarówno uczniowie uczęszczający do Central Visual and Performing Arts High School, jak i Collegiate School of Medicine and Bioscience (placówki dzielącej kampus z pierwszą szkołą) zostali przetransportowani do innego pobliskiego liceum – Gateway STEM High School[14].

Policja z St. Louis i władze federalne FBI i ATF współpracowały w celu ustalenia motywów popełnienia zbrodni. W czasie dochodzenia zabezpieczono ślady zarówno w szkole, domu, jak i pozostawionym przez sprawcę samochodzie. W nim właśnie znaleziono jeden z najistotniejszych dowodów w sprawie. Funkcjonariusze zabezpieczyli odręcznie napisany list pożegnalny Harrisa. Opisał w nim swój stan psychiczny i samopoczucie przez dokonaniem masakry. Komisarz policji, Michael Sack, w czasie konferencji przytoczył kilka zdań z notatki: „Nie mam przyjaciół. Nie mam rodziny. Nigdy nie miałem dziewczyny. Nigdy nie miałem życia towarzyskiego. Przez całe życie byłem samotnym samotnikiem”[15]. W notatce wyszczególniono listę innych strzelanin w szkołach w USA. Pojawiły się nazwiska strzelców oraz liczby ofiar. Harris wyraźnie wyraził chęć bycia kolejnym nazwiskiem na liście. Znaleziono również mapę szkoły wraz z manifestem ujawniającym, w jaki sposób zaplanował swój atak[16]. Na potrzebę śledztwa FBI stworzyło stronę internetową przeznaczoną do zbierania danych i dowodów związanych ze zdarzeniem. Wydano także ogłoszenie, aby każdy, kto dysponuje danymi mogącymi wspomóc śledztwo, niezwłocznie je udostępnił[17].

Kim tak naprawdę był sprawca ataku? Orlando Deshawn Harris to dziewiętnastoletni mieszkaniec Carondelet – dzielnicy położonej w południowo-wschodniej części St. Louis. Rok wcześniej ukończył szkołę, w której przeprowadził atak. Zmagał się ze złym stanem psychicznym. Wielokrotnie hospitalizowany i leczony pod kątem psychiatrycznym w poradniach i szpitalach. Około dwa tygodnie przez masakrą Harris próbował kupić broń od licencjonowanego sprzedawcy w St. Charles w stanie Missouri. Wówczas nie przeszedł weryfikacji NICS[18] (National Instant Criminal Background Check System[19])[20]. Mimo początkowych trudności nastolatek nie poddał się. Co prawda odmówiono mu nabycia broni u licencjonowanego sprzedawcy, ale prawo nie wykluczyło jej nabycia u osoby prywatnej. Zakupił więc karabin od nieznanego kupca. Tej samej broni użył później w zamachu[21].

15 października 2022 r. około godziny 17 w domu Harrisów doszło do awantury. Matka chłopaka zadzwoniła na numer alarmowy 911, aby zgłosić, że jej syn pomimo policyjnego zakazu nabył karabin. Zgodnie z tym, co funkcjonariusze zamieścili w sprawozdaniu z interwencji – broń skonfiskowano i „przekazano osobie mającej pełne prawo do jej posiadania”[22]. Nie ujawniono jednak, kto to był. Co więcej, nie ustalono, w jaki sposób dziewiętnastolatek wszedł w ponowne posiadanie karabinu.

W dniu strzelaniny matka Orlando przekazała, że jest załamana całą sytuacją. Ona i krewni od dawna zajmowali się problemami zdrowia psychicznego Harrisa – monitorowali jego pocztę internetową, a nawet przeszukiwali pokój pod jego nieobecność. „Chcieliśmy mieć pewność, że nie posiada żadnych niebezpiecznych narzędzi czy broni”[23]. Komisarz policji Sack powiedział w oświadczeniu, że matka dziewiętnastolatka zachowała się jak przykładny obywatel państwa i dołożyła wszelkich starań, aby zapobiec tragedii. „Zdrowie psychiczne to trudna sprawa. Trudno powiedzieć, kiedy ktoś będzie agresywny i zacznie działać, a może po prostu walczy, jest w stanie depresji i może się samookaleczyć” – stwierdził[24].

Prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden dzień po strzelaninie opublikował wpis na Twitterze. Zaistniałe zdarzenie określił jako „kolejną bezsensowną strzelaninę w szkole”. W oświadczeniu złożył kondolencje wszystkim osobom dotkniętym atakiem oraz ponowił wezwania do wprowadzenia zakazu używania broni szturmowej. „Jill i ja myślimy o wszystkich, których dotknęła bezsensowna strzelanina w St. Louis – zwłaszcza o zabitych i rannych, ich rodzinach i osobach udzielających pierwszej pomocy. Central Visual and Performing Arts, musimy podjąć działania – zaczynając od zakazania broni szturmowej”[25].

---

[1] N. Salahieh, R. Riess, Rifle used in the St. Louis school shooting had been taken from the gunman about a week before the attack, police say,27.10.2022, https://edition.cnn.com/2022/10/27/us/st-louis-school-shooting-thursday/index.html, 29.10.2022.

[2] Dla porównania – przeciętny żołnierz amerykański w czasie walki posiada przy sobie 210 pocisków, co równa się 7 magazynkom po 30 nabojów każdy. M. Phillis, J. Salter, School gunman had AR-15-style weapon, 600 rounds of ammo, 26.10.2022, https://apnews.com/article/crime-shootings-school-st-louis-00bda97835851e40fd9654a80987b36d, 29.10.2022.

[3] Tamże.

[4] Tamże.

[5] R. Mckay, St. Louis school gunman’s note describes 'perfect storm’ for mass shooting, 25.10.2022, https://www.reuters.com/world/us/st-louis-school-gunmans-note-describes-perfect-storm-mass-shooting-2022-10-25/, 30.10.2022.

[6] E. Wolfe, R. Razek, St. Louis school shooter was flagged in FBI background check but was still able to legally purchase a gun, police say, 28.10.2022, https://edition.cnn.com/2022/10/28/us/st-louis-school-shooting-friday/index.html, 29.10.2022.

[7] H. Yan, R. Riess, N. Salahieh, St. Louis school shooter had an AR-15-style rifle, 600 rounds of ammo and a note saying ‘I don’t have any friends. I don’t have any family,’ police say, 25.10.2022, https://edition.cnn.com/2022/10/25/us/st-louis-school-shooting-tuesday, 30.10.2022.

[8] C. Cesaric, ’Loving’ Teacher Was Shielding Students, Helping Them Escape When She Was Killed in St. Louis School Shooting, 26.10.2022, https://people.com/crime/teacher-helping-students-escape-when-killed-st-louis-school-shooting/, 29.10.2022.

[9] K. Bell, Autopsy: Teacher, student killed in St. Louis school shooting were each shot once, 16.11.2022, https://www.stltoday.com/news/local/crime-and-courts/autopsy-teacher-student-killed-in-st-louis-school-shooting-were-each-shot-once/article_380f183e-7c6b-58ad-9582-4cd0cce6178b.html, 20.11.2022.

[10] Amunicja, której używają funkcjonariusze, jest zaprojektowana w taki sposób, aby roztrzaskiwać się w momencie uderzenia. Zmniejsza to prawdopodobieństwo postrzelenia osoby znajdującej się za ścianą. K. Bell, Autopsy…

[11] Tamże.

[12] M. Alsharif, T. Stelloh, Gunman kills 2 at a St. Louis high school, officials say, 24.10.2022, https://www.nbcnews.com/news/us-news/two-students-injured-shooting-saint-louis-school-rcna53715, 30.10.2022.

[13] S. Gorman, St. Louis high school shooting leaves three dead, including suspect, 25.10.2022, https://www.reuters.com/world/us/three-dead-including-suspect-shooting-st-louis-high-school-six-injured-police-2022-10-24/, 28.10.2022.

[14] A. Watts, P.P. Murphy, C. Alvarado, S. Almasy, Gunman who killed 61-year-old woman and a 16-year-old girl at a St. Louis school brought a long gun and 12 magazines, police say, 24.10.2022, https://edition.cnn.com/2022/10/24/us/st-louis-school-shooting, 28.10.2022.

[15] H. Yan, R. Riess, N. Salahieh, ’I don’t have any friends’: St. Louis school shooter had AR-15-style gun, 600 rounds, chilling note, 25.10.2022, https://6abc.com/school-shooting-central-performing-arts-st-louis-orlando-harris-shooter/12376868/, 29.10.2022.

[16] R. Sharp, Orlando Harris: Police confirm AR-15 used in St Louis school shooting is same gun removed from him days before, 27.10.2022, https://ca.sports.yahoo.com/news/orlando-harris-police-confirm-ar-160748418.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAAAa051mRkFEbH8YKuTOkDdO1mA6DL5TpM7uBKs-acck0uXLdMOmLdtfPWsDHEpXvEKltiF7WkoONJj4JkNt07ZPqyBbh-f_IC7ugoUUqVYsm6eZejPGiJp1_SfqPnNIjAOYKl0_y-isLZRRqmSictr33GWu0fiKuWbwjkBwp48uj, 1.11.2022.

[17] Tamże.

[18] J. Salter, FBI background check blocked gun sale to St. Louis shooter, 28.10.2022, https://abcnews.go.com/US/wireStory/police-gun-earlier-school-shooting-92204175, 29.10.2022.

[19] To program przeprowadzający sprawdzanie danych osób, które chcą posiadać broń palną lub materiały wybuchowe zgodnie z wymogami prawa. Kiedy osoba próbuje zakupić broń, sprzedawca, określany w prawie jako federalny licencjobiorca broni palnej (FFL – Federal Firearms Licensee ), kontaktuje się z NICS elektronicznie lub telefonicznie. Potencjalny nabywca wypełnia formularz, a FFL przekazuje te informacje do centrali. Personel NICS przeprowadza sprawdzenie informacji o kupującym. Analizuje, czy kupujący nie jest notowany w rejestrze karnym lub z innych powodów nie kwalifikuje się do zakupu bądź posiadania broni. Firearms Checks (NICS), https://www.fbi.gov/how-we-can-help-you/need-an-fbi-service-or-more-information/nics, 10.11.2022.

[20] Tamże.

[21] A. Salcedo, FBI blocked St. Louis shooter from obtaining gun, police say, 28.10.2022, https://www.washingtonpost.com/nation/2022/10/28/st-louis-school-shooting-orlando-harris-gun/, 30.10.2022.

[22] J. Salter, FBI background check blocked…

[23] R. Sharp, Orlando Harris: Police confirm AR-15…

[24] Tamże.

[25] R. Falconer, White House renews assault weapons ban call after St. Louis school shooting, 25.10.2022, https://www.axios.com/2022/10/25/st-louis-school-shooting-white-house-assault-weapons-ban, 29.10.2022.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 16.06.2023 r.

27 marca 2023 roku w The Covenant School, położonej w Nashville (stan Tennessee w USA), doszło do strzelaniny. Sprawcą była dwudziestoośmioletnia Audrey Elizabeth Hale, identyfikująca się jako osoba transpłciowa. Potwierdzają to jej konta na Facebooku i Instagramie[1] – w swoim biogramie informowała o tym, że chce, aby się do niej zwracano jak do mężczyzny. Hale w przeszłości uczęszczała do Convenant School, dlatego też uważa się, że wybór placówki w kontekście ataku prawdopodobnie nie był przypadkowy.

Podczas ataku Hale miała przy sobie trzy sztuki broni: dwa karabiny[2] oraz pistolet, z czego używała dwóch – jednego karabinu oraz pistoletu. Drugi karabin miała zawieszony przy pasie[3]. Strzelanina trwała 14 minut. W tym czasie napastniczka zdążyła oddać 152 strzały – 126 z karabinu oraz 26 z pistoletu. Łącznie zastrzeliła sześć osób, które zidentyfikowano jako trzech dziewięcioletnich uczniów oraz trzech pracowników szkoły. Wśród drugiej trójki rozpoznano: sześćdziesięciojednoletnią Cynthię Peak – nauczycielkę, sześćdziesięcioletnią Katherinę Koonce – dyrektorkę, oraz sześćdziesięciojednoletniego Mike’a Hilla – ochroniarza. Nie wiadomo, kiedy ani w jakich okolicznościach ofiary napotkały strzelca. Jednak w trakcie dochodzenia udało się uzyskać dostęp do nagrania z monitoringu, które zarejestrowało początek zdarzenia[4].

Przebieg strzelaniny

O godz. 9.53 Audrey zaparkowała samochód na parkingu szkolnym. Cztery minuty później wysłała wiadomość na Instagramie do swojej koleżanki Paige Patton[5] o treści: „Planuję dzisiaj umrzeć. To nie jest żart. Prawdopodobnie usłyszysz o mnie w wiadomościach po mojej śmierci”[6]. O 10.10 napastniczka dostała się do szkoły, uprzednio przestrzeliwując szklane boczne drzwi wejściowe. Hale miała na sobie sportowy ubiór – czerwoną czapkę z daszkiem obróconą do tyłu, biały T-shirt oraz spodnie w kolorystyce moro. Założyła także kamizelkę kuloodporną. W pierwszych minutach spokojnie przemierzała korytarze parteru i wchodziła do napotkanych klas. Oddała także kilka strzałów, po czym udała się na pierwsze piętro[7].

Policja otrzymała pierwsze zgłoszenie o incydencie o 10.12. Około pięć minut później funkcjonariusze pojawili się na terenie szkoły. Hale, widząc radiowóz i wychodzących z niego policjantów, oddała w ich kierunku kilka strzałów. Trafiła pociskami w radiowóz, a przednia szyba, krusząc się, zraniła jednego z nich. O 10.21 kilku funkcjonariuszy przedostało się do środka budynku. Jeden z nich miał na sobie kamerkę, która rejestrowała całe zajście. Z początku przeszukano parter. Następnie policjanci, słysząc odgłos wystrzałów, udali się na wyższe piętro. O 10.25 zlokalizowali Hale i niedługo po tym została zastrzelona. Zgon potwierdzono o 10.27[8]. Krótko po strzelaninie policja zabezpieczyła samochód napastniczki. W środku znaleziono szczegółowy plan ataku na szkołę (poczynając od wejścia, aż do możliwego zakończenia), mapę budynku z zaznaczonymi wejściami oraz manifest[9].

Kim była napastniczka?

Audrey Hale od urodzenia zamieszkiwała Nashville. W wieku 10 lat poszła do Covenant School. W 2022 r. ukończyła Nossi College of Art & Design w Nashville. Z zawodu była grafikiem ilustratorem. Jej rodzice w rozmowie z policją powiedzieli, że kobieta pozostawała pod opieką lekarza z powodu zaburzeń emocjonalnych. Sonia Castelar, koleżanka Hale z liceum, podczas składania zeznań stwierdziła, że Audrey ubierała się w „dziwacznym stylu lat 90.”, ale wydawała się „miła i spokojna”.

Dwudziestoośmiolatka borykała się z określeniem swojej płci. Z początku identyfikowała się jako lesbijka. Jednak po śmierci bliskiej osoby w sierpniu 2022 r. zaczęła ubierać się jak mężczyzna i również tak określać^[10]. Na swoim profilu na Facebooku wyszczególniła męskie zaimki, którymi chciała, aby się do niej zwracano. Zmieniła także swoje imię z Audrey na Aiden[11].

Z ustaleń policji wynika, że Hale nie była wcześniej notowana. Od 2020 r. legalnie zakupiła siedem sztuk broni w pięciu lokalnych sklepach. Trzech z nich użyła podczas strzelaniny. Rodzice Hale w rozmowie z policją stwierdzili, iż nie mieli pojęcia o tym, że ich córka posiada aż siedem sztuk broni[12]. Natomiast wiedzieli o jednej, która rzekomo miała zostać sprzedana po przeprowadzonej z nią rozmowie. Ich zdaniem Hale nie była stabilna emocjonalnie i nie powinna mieć dostępu do broni. Jednak zgodnie z prawem stanu Tennessee problemy ze zdrowiem psychicznym nie są podstawą, by policja odebrała broń borykającej się z nimi osobie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sąd orzeknie o jej ograniczonej poczytalności, nakaże pobyt w szpitalu psychiatrycznym lub umieści pod nadzorem ze względu na stan psychiczny. Tennessee zakazuje sprzedaży broni osobom, które sąd lub inny organ władzy uznają za stwarzające zagrożenie dla siebie lub innych, a także za niezdolne do troszczenia się o siebie ze względu na chorobę psychiczną, ale nie osobom znajdującym się jedynie pod opieką lekarza ze względu na problemy ze zdrowiem psychicznym[13].

Nie zmienia to faktu, że kobieta przygotowywała się do ataku miesiącami. Policja w czasie przeszukiwania jej pokoju znalazła dwie strzelby: jedną w szafie w sypialni, a drugą obok biurka. Natknięto się także na różne czasopisma opisujące ataki na szkoły w poprzednich latach. Hale prawdopodobnie dokładnie analizowała incydenty i wyciągała wnioski. Znaleziono również dziennik, w którym od dłuższego czasu zapisywała swoje przemyślenia i plany zamachu. Natknięto się także na notatki z obserwacji szkoły – jakie jest natężenie ruchu, gdzie znajdują się wejścia i czy ktoś ich pilnuje. Ponadto funkcjonariusze znaleźli kilkanaście czasopism dotyczących posługiwania się bronią, kurs obsługi broni palnej, list pożegnalny, foldery medyczne, akcesoria do broni palnej i łuski po nabojach[14].

Reakcje medialne

Strzelanina wywołała niemałe poruszenie w amerykańskich mediach, głównie jednak dlatego, że dokonała jej osoba transpłciowa. Całe zajście skomentował prezydent USA Joe Biden. Stwierdził, że ubolewa nad „rozdzierającym serce” atakiem i zamierza powtórzyć swój apel do Kongresu o przyjęcie reformy dotyczącej kontroli broni palnej oraz zakazu zakupu broni szturmowej. „Musimy zrobić więcej, aby powstrzymać przemoc z użyciem broni, która rozdziera nasze społeczności” – powiedział prezydent[15].

Nie obyło się również bez kontrowersyjnych opinii. „Istnieje wyraźna epidemia transseksualnych lub niebinarnych strzelców masowych” – napisał Donald Trump Jr. „Jedno jest BARDZO jasne: współczesny ruch trans radykalizuje aktywistów w terrorystów” – stwierdził Benny Johnson[16]. Zauważono także wzmożoną aktywność internetowych trolli oraz mediów prawicowych. Publikowane treści w większości szerzyły dezinformację oraz promowały obraz osób trans jako agresywnych i niebezpiecznych[17]. Jednym z przykładów jest fałszywy manifest opublikowany na platformie 4chan. Anonimowy użytkownik zamieścił dokument, który – jak stwierdził – był manifestem strzelca z Nashville. Zgodnie z jego treścią Hale miała działać „w imię praw osób transpłciowych”. Prawicowi aktywiści szybko podchwycili post i licznie udostępniali go na Twitterze[18].

Co z manifestem?

Do chwili opublikowania tego artykułu w debacie publicznej nieustannie omawiana jest kwestia związana z ujawnieniem treści manifestu Hale. Społeczeństwo podzieliło się na dwa fronty: jedni opowiadają się za jego publikacją, dążąc do wykorzystania go jako przestrogi dla innych. Druga strona stanowczo protestuje, obawiając się naśladownictwa. Głosy będące za publikacją pochodzą głównie ze strony konserwatystów oraz dwóch lokalnych organizacji –National Police Association (NPA) i Tennessee Firearms Association (TFA)[19]. Wniosek[20] ze strony NPA i TFA o upublicznienie treści wpłynął na początku maja 2023 r. do sądu powszechnego w Tennessee (Chancery Court of Tennessee). W dokumencie zażądano oświadczenia sądowego nakazującego wydanie manifestu, dzienników, pism oraz innych zapisków dotyczących szkolnej strzelaniny. Przeciwnikami są natomiast Departament Policji Nashville (The Metro Nashville Police Department), rodzice (także zabitych dzieci), Coventant School oraz inni mieszkańcy Nashville. W pierwszej połowie maja przedłożyli w sądzie petycje o nieupublicznianie „wrażliwego” manifestu[21]. Łącznie podpisało ją ponad 110 rodzin. W osiemnastostronicowym dokumencie rodzice wyjaśniają, że nie chcą ujawnienia żadnych pism, dokumentów, zdjęć lub informacji o samych dzieciach. W czasie rozprawy sądowej odbytej w połowie maja przedstawiono argument, że tego typu pisma nie powinny być upubliczniane – nawet w zredagowanej formie. Treści zawarte w dokumencie mogą sprzyjać powielaniu takich negatywnych czynów. The Covenent School również opowiedział się za „ochroną wrażliwych informacji”[22]. 24 maja 2023 r. sąd przychylił się do próśb szkoły i rodziców[23]. Na dzień publikacji artykułu manifest pozostaje utajniony.

---

[1] J. Kazlauskas, Nashville shooter Audrey Hale’s journals reveal sick truth behind massacre, „NZ Herald”, 4.04.2023, https://www.nzherald.co.nz/world/nashville-shooter-audrey-hales-journals-reveal-sick-truth-behind-massacre/CEUC2N2NLZDZFEX7DLXOMQIHWA/, 9.04.2023.

[2] Karabin typu AR-15 i karabin typu Kel-Tec SUB-2000. Ten pierwszy jest nadzwyczaj popularny wśród szkolnych strzelców. Posługiwał się nim np. Salvador Ramos, szkolny strzelec, który 24 maja 2022 r. przeprowadził atak w miejscowości Uvalde. Por.: M. Kabaciński, Zamach na szkołę podstawową w Uvalde – analiza, „Security in Practice”, 10.10.2022, https://securityinpractice.eu/zamach-na-szkole-podstawowa-w-uvalde-analiza/, 10.10.2022.

[3] D.K. Li, E. Ortiz, M. Lenthang, Police chief tells NBC News a sense of ‘resentment’ may have fueled Nashville shooter’s attack at former school, „NBC News”, 27.03.2023, https://www.nbcnews.com/news/us-news/nashville-christian-school-shooter-appears-former-student-police-chief-rcna76876, 2.04.2023.

[4] K. Breen, What we know about the Nashville school shooting, „CBS News”, 3.04.2023, https://www.cbsnews.com/news/nashville-school-shooting-details-victims-investigation-latest/, 11.04.2023.

[5] Dziewczyny w przeszłości grały ze sobą w koszykówkę. Z uwagi na zamiłowanie do sportu przez pewien okres utrzymywały ze sobą dość dobry kontakt, który później uległ pogorszeniu. Na krótko przed atakiem Hale wysłała Patton wiadomość o tym, że planuje umrzeć. Ta, z początku myśląc, że Hale chce popełnić samobójstwo, zadzwoniła na linię wsparcia. Zob.: M. Levine, Friend says she contacted authorities after messaging with Nashville shooter Audrey Hale on morning of attack, „ABC News”, 28.03.2023, https://abcnews.go.com/US/friend-contacted-authorities-after-speaking-nashville-shooter-audrey/story?id=98182991, 10.04.2023.

[6] Ibidem.

[7] J. McShane, Body camera footage shows moment police confront and kill Nashville shooter, „NBC News”, 28.03.2023, https://www.nbcnews.com/news/crime-courts/body-camera-footage-shows-moment-police-confront-fire-nashville-shoote-rcna76990, 2.04.2023.

[8] I. Pereira, A. Faul, L. Bruggeman, J. Margolin, S. Wash, Nashville shooting timeline: How the massacre unfolded at the Covenant School, „ABC News”, 29.03.2023, https://abcnews.go.com/US/timeline-shooting-covenant-school-unfolded/story?id=98158185,2.04.2023

[9] A. Sangal, et al., At least 3 children and 3 adults killed in Nashville elementary school shooting, „CNN”, 27.03.2023, https://edition.cnn.com/us/live-news/nashville-shooting-covenant-school-03-27-23/index.html, 2.04.2023.

[10] G. Ashenden, Nashville massacre of Christians shows the sexual revolution is turning more violent, „Catolic Herald”, 31.03.2023, https://catholicherald.co.uk/nashville-killings-of-christian-children-shows-the-sexual-revolution-is-becoming-violent/, 2.04.2023.

[11] Nashville ShootingPolice Say Shooter Was Under Doctor’s Care for ‘Emotional Disorder’, „New York Times”, 28.03.2023, https://www.nytimes.com/live/2023/03/28/us/nashville-school-shooting-tennessee, 15.04.2023.

[12] J. Mattise, Police: Nashville shooter fired indiscriminately at victims, „AP News”, 29.03.2023, https://apnews.com/article/nashville-school-shooting-covenant-school-03aa394109a5e682877403c0c3e52aa7?utm_source=apnews&utm_medium=relatedcontentmodule, 10.04.2023.

[13] K. Oung, Tennessee gun laws: What you need to know, „The Vanderbilt Hustler”, 17.04.2023, https://vanderbilthustler.com/2023/04/17/tennessee-gun-laws-what-you-need-to-know/,3.05.2023.

[14] Nashville ShootingPolice Say…

[15] M. Pengelly, Nashville school shooter carefully plotted attack that killed six, say police, „The Guardian”, 28.03.2023, https://www.theguardian.com/us-news/2023/mar/27/tennessee-nashville-school-shooting-covenant, 30.03.2023.

[16] G. Kessler, The data is clear: There is no ‘clear epidemic’ of transgender mass shooters, „The Washington Post”, 30.03.2023, https://www.washingtonpost.com/politics/2023/03/30/data-is-clear-there-is-no-clear-epidemic-transgender-mass-shooters/, 11.04.2023.

[17] Ch. Stroop, US right exploits Nashville school shooting to marginalise trans people, „Open Democracy”, 5.04.2023, https://www.opendemocracy.net/en/5050/nashville-covenant-school-shooting-trans-right-hate/, 11.04.2023.

[18] D. Harwell, How a fake Nashville manifesto fueled anti-trans rage online, „The Washington Post”, 31.03.2023, https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/31/nashville-shooting-hoax-online/, 15.04.2023.

[19] R. Bashinsky, National Police Association sues to make trans Nashville school shooter Audrey Hale’s manifesto public – days after cops said they were pausing plans to release it due to 'pending litigation’, „Daily Mail”, 6.05.2023, https://www.dailymail.co.uk/news/article-12054785/National-Police-Association-sues-make-trans-Nashville-shooter-Audrey-Hales-manifesto-public.html,28.05.2023.

[20] W sumie organizacje złożyły cztery wnioski o ujawnienie dokumentów. S. Flynn, Will releasing the Nashville school shooter’s manifesto inspire a new massacre — or prevent it?, „Independent”, 24.05.2023, https://www.independent.co.uk/news/world/americas/crime/nashville-school-shooting-manifesto-audrey-hale-b2344574.html, 2.06.2023.

[21] E. West, The Covenant School parents don’t want the shooter’s writings released at all. Here’s why, „News Channel 5”, 17.05.2023, https://www.newschannel5.com/news/the-covenant-school-parents-dont-want-the-shooters-writings-released-at-all-heres-why, 1.06.2023.

[22] T. Garcia, M. Warrick, Covenant School files motions to intervene in the release of shooter’s writings, „WSMV”, 16.05.2023, https://www.wsmv.com/2023/05/16/covenant-school-files-motions-intervene-release-shooters-writings/, 2.06.2023.

[23] E. Cochrane, Nashville Parents Can Have Say in Case Over Shooter’s Writings, Judge Rules, „New York Times”, 24.05.2023, https://www.nytimes.com/2023/05/24/us/nashville-covenant-school-shooter-writings.html, 4.06.2023.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 20.11.2021 r.

10 października 2021 roku we wsi położonej w powiecie toruńskim doszło do tragicznego wypadku z udziałem małoletniej dziewczynki. Dwunastolatka rzuciła się pod rozpędzony pociąg[1]. Głównym powodem takiej decyzji miała być odmienność seksualna ofiary[2]. Ważnym dowodem w sprawie okazał się pozostawiony przez dziewczynkę list[3].

Do zdarzenia doszło w październikowe popołudnie, około godziny 12.30, w miejscowości Mała Nieszawka pod Toruniem. Z dochodzeń policji wynika, że nastolatka zaplanowała swoje działanie. Ważnym punktem odniesienia stał się list pożegnalny pozostawiony przez samobójczynię. Na jego podstawie ustalono, że ofiara miała inną orientację seksualną niż jej rówieśnicy. Z tego właśnie powodu była przez nich nękana – nagrywana i wyśmiewana – co najprawdopodobniej przyczyniło się do złego stanu emocjonalnego ofiary[4]. W dniu śmierci nastolatka pokłóciła się ze swoją przyjaciółką, do której miała czuć coś więcej niż przyjaźń[5]. To właśnie do niej zaadresowała list. – Podobno ona zauroczyła się tą swoją koleżanką. Miała się w niej zakochać. Ja jestem sama matką i jakby mój syn zakochał się w chłopaku, to przecież ja bym to zaakceptowała. Ona miała tego dnia się z nią pokłócić – mówi matka jednej ze znajomych ofiary[6].

Około godziny 13 po wywiązaniu się kłótni koleżanka samobójczyni wszczęła alarm i zaczęła szukać jej wśród znajomych. Niestety pomoc nie nadeszła wystarczająco szybko, a dziewczynka dokonała aktu samobójczego, rzucając się pod pociąg. List pożegnalny znaleziono w plecaku, który miała ze sobą. Dwunastolatka została pochowana na cmentarzu parafialnym znajdującym się niedaleko szkoły. Jej grób położony jest najbliżej placówki[7].

---

[1] Mała Nieszawka: 12-latka rzuciła się pod pociąg. Zostawiła list pożegnalny, „wszystko-o-wszystkim.life”, 12.10.2021, https://wszystko-o-wszystkim.life/polska/mala-nieszawka-12-latka-rzucila-sie-pod-pociag-zostawila-list-pozegnalny.html, 18.10.2021.

[2] Ibidem.

[3] 12-latka rzuciła się pod pociąg koło Torunia. W tle miłość do koleżanki, „se.pl”, 11.10.2021, https://www.se.pl/torun/12-latka-rzucila-sie-pod-pociag-kolo-torunia-w-tle-milosc-do-kolezanki-aa-5UVi-HXiq-m54L.html, 18.10.2021.

[4] Ibidem.

[5] A. Wierzbicka, 12-latka rzuciła się pod pociąg. Czy znęcali się nad nią rówieśnicy?,„bejmy.pl”, 11.10.2021, https://bejmy.pl/12-latka-rzucila-sie-pod-pociag-czy-znecali-sie-nad-nia-rowiesnicy/, 12.11.2021.

[6] Tragiczna śmierć 12-latki na przejeździe kolejowym koło Torunia. Dziewczynka spoczęła koło szkoły, „se.pl”, 15.10.2021, https://www.se.pl/torun/tragiczna-smierc-12-latki-na-przejezdzie-kolejowym-kolo-torunia-dziewczynka-spoczela-kolo-szkoly-aa-o92X-rGnc-KX7M.html, 19.10.2021.

[7] Ibidem.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 02.11.2022 r.

21 października 2022 r. w miejscowości Uścikowo policja znalazła ciało młodego mężczyzny. Kilka godzin później, po dokonaniu wstępnych oględzin, zidentyfikowano jego tożsamość. Był to poszukiwany 16-letni Filip.

19 października 2022 r. wpłynęło pierwsze zawiadomienie o zaginięciu i rozpoczęły się poszukiwania młodzieńca pochodzącego z Obornik. Chłopak zgodnie z ustaleniami miał jak co dzień wyjść z domu rano do szkoły, a po zajęciach spotkać się z mamą. Jednakże tego dnia nie przyszedł i przepadł bez wieści. Mama Filipa, zaniepokojona jego zniknięciem, zgłosiła to na policję[1]. Rozpoczęła się trwająca dwie doby akcja poszukiwawcza. Działania zostały podjęte przez druhów z okolicznych jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych. 21 października 2022 r. o godzinie 8.38 do Komedy Powiatowej PSP w Obornikach wpłynęło zgłoszenie o pomocy policji w poszukiwaniu osoby zaginionej[2]. Po dojeździe na miejsce zdarzenia zorganizowano odprawę i ustalono rejon poszukiwań. Na prośbę dyżurnego policji do zdarzenia zadysponowano przewodnika z psem tropiącym z JRG (Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza) 4 Poznań, zespół dronowy z JRG 6 Poznań oraz łódź z sonarem z JRG 1 Poznań. Wprowadzono podział na obszary. Przewodnik z psem przeszukał około 40 ha terenu, dron wykonał cztery loty i przeszukał łączną powierzchnię 60 ha, a wyposażone łodzie sprawdziły koryto i oba nabrzeża Warty na odcinku około 20 km. Niestety spełnił się najczarniejszy scenariusz[3]. Na miejsce zdarzenia wraz z policjantami i członkami Ochotniczej Straży Pożarnej przybyli lekarze, którzy stwierdzili zgon. Zgodnie z informacjami, jakie udzieliła Izabela Leśnik – rzeczniczka prasowa policji w Obornikach – wieczorem potwierdzono, że znalezione ciało to poszukiwany od kilku dni 16-letni Filip[4].

Sekcję zwłok zaplanowano na 26 października 2022 r. Po jej przeprowadzeniu ustalono, że przyczyną śmierci nastolatka były obrażenia wielonarządowe, spowodowane najprawdopodobniej upadkiem z dużej wysokości[5]. Chłopak popełnił samobójstwo, skacząc z masztu telekomunikacyjnego[6].

Co pchnęło 16-letniego chłopaka do targnięcia na swoje życie?

Wraz z pojawieniem się doniesień o samobójczej śmierci 16-latka rozpoczęto działania mające na celu ustalenie przyczyn. Pomimo że z początku wykluczono bezpośredni udział osób trzecich, to wszczęto postępowanie z tytułu nakłonienia. „Prokuratura Rejonowa w Obornikach prowadzi śledztwo w sprawie śmierci Filipa, dotyczące nakłonienia do targnięcia się na życie, tj. o przestępstwo z art. 151 kk. W jego toku będą weryfikowane doniesienia medialne, iż zmarły miał targnąć się na swoje życie z powodu uporczywego nękania go przez jego kolegów ze szkoły” – przekazała Katarzyna Ryżyńska-Banasiak, rzeczniczka prasowa Prokuratury Rejonowej w Obornikach[7]. Jak wynika z jej wypowiedzi, Filip prawdopodobnie miał problemy w szkole. Niestety okazało się to prawdą. Potwierdzają to liczne doniesienia i wpisy medialne z informacjami na temat trudności, z jakimi musiał mierzyć się 16-latek.

Nieżyjący już chłopak uczęszczał do Zespołu Szkół w Obornikach im. Tadeusza Kutrzeby. Jak wynika z ujawnionej rozmowy z uczniami tej szkoły, nastolatek od dłuższego czasu był ofiarą hejtu oraz cyberbullyingu, czyli znęcania się w internecie[8]. Oprawcami mieli być jego koledzy ze szkoły. Bullying (ang. znęcanie) miał przybierać nie tylko formę werbalną, ale także fizyczną – Filipa popychano, zaczepiano i gnębiono. Ponadto agresorzy codziennie śpiewali mu „sto lat” i rzucali w niego butelkami czy kulkami z papieru[9]. Jego koleżanka z klasy wyznała, że trwało to od wielu miesięcy i chłopak żył w ciągłym strachu. Śmierć 16-latka nie była więc „skokiem emocjonalnym”, a efektem długotrwałego poczucia bezsensu i beznadziejności. Według ustaleń portalu „Fakt.pl” Filip już prawdopodobnie na początku 2022 r. próbował odebrać sobie życie. Wówczas próbował skoczyć z mostu, jednakże uratował go kolega z klasy. „Brat był cały roztrzęsiony tą sytuacją. Oni byli w szkole cały dzień. Po szkole udali się do domu. W pewnym momencie Filip odłożył plecak, przekazał klucze od domu i zegarek. Powiedział: «Przekaż to moim rodzicom». Przełożył nogę przez most i w tym momencie… go złapał” – przekazała siostra kolegi Filipa. Po nieudanej próbie samobójczej chłopak znalazł się w szpitalu. Matka Filipa stwierdziła, że te wydarzenia miały związek z zaniedbaniami ze strony szkoły. „W pierwszej klasie, krótko po rozpoczęciu roku szkolnego, syn powiedział, że nie ma już siły, że dłużej tego nie wytrzyma. I zaczął opowiadać, co złego dzieje się w szkole. Że na lekcjach inni uczniowie rzucają w niego butelkami po napojach czy kulkami z papieru. Wówczas powiedziałam nauczycielce, co się dzieje. Poprosiłam o spotkanie z dyrektorem szkoły, z wychowawcą. Mieliśmy umówione spotkanie, ale zostało odwołane” – stwierdziła. Nastolatek miał niejednokrotnie informować wychowawcę i innych nauczycieli o dręczących go myślach i prześladowcach. W związku z incydentem na moście wychowawczyni podjęła decyzję o przeprowadzeniu rozmowy Filipa z klasą. Nauczycielka wystawiła go na środek i zapytała pozostałych uczniów „co mają do Filipa”. Okazało się, że jest superfajnym chłopakiem, że wszyscy go lubią i nikt „nie ma do niego problemu”. Na tej zasadzie wychowawczyni uznała, że problemu faktycznie nie ma. Jeden z redaktorów „Głosu Wielkopolski” rozmawiał z matką jednego z uczniów, który uczęszczał z Filipem do szkoły. Kobieta przyznała, że na początku roku szkolnego rodzice zostali poinformowani o przypadkach nękania. „Na wywiadówce wychowawczyni opowiedziała nam, że jeden z chłopców próbował popełnić samobójstwo. Uratował go jednak jeden z jego kolegów. Poinformowała nas, że szkoła zawiadomi o wszystkim policję i zorganizuje pogadankę zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców. Do takiego spotkania jednak nie doszło” – ujawniła matka jednego z uczniów. Lokalne media podały też, że według relacji niektórych uczniów i rodziców Filip był zakochany w jednej z uczennic. Zawód miłosny mógł pchnąć go do samobójstwa bądź być jedną z motywacji do podjęcia decyzji[10]. 

Wraz z pojawieniem się przesłanek, że powodem samobójczej śmierci jednego z uczniów mogła być przemoc rówieśnicza, sprawą zainteresowało się Kuratorium Oświaty w Poznaniu i wszczęło postępowanie mające na celu zbadanie skali problemu. „Wizytatorzy Kuratorium Oświaty w Poznaniu 24 października podjęli czynności w trybie nadzoru pedagogicznego w Zespole Szkół im. gen. Tadeusza Kutrzeby w Obornikach w celu rozpoznania sytuacji w związku ze śmiercią ucznia. Na podstawie ustaleń będą planowane dalsze działania w zakresie nadzoru pedagogicznego” – poinformowała rzeczniczka prasowa Magdalena Miczek. „Jednocześnie informuję, że do Kuratorium nie wpływały wcześniej skargi ani informacje, zarówno ze strony szkoły, jak i rodziców, na temat niepokojących zdarzeń dotyczących nękania uczniów. Z uwagi na charakter zdarzenia do czasu pełnego i rzetelnego zbadania sprawy Kuratorium nie będzie przekazywało informacji niepełnych i w trakcie weryfikacji” – dodała[11].

Tymczasem w mediach społecznościowych zaczęły pojawiać się komentarze sugerujące, że ofiar nękania w Zespole Szkół w Obornikach jest prawdopodobnie więcej. Według doniesień zarówno te osoby, jak i ich rodzice zgłaszają się do aktywistów i lokalnych polityków, alarmując, że problem jest szerszy, niż może się to wydawać[12]. Według ustaleń portalu „Wpoznanu.pl” sprawcami nękań są uczniowie szkoły – grupa licząca cztery – osiem osób; wśród nich jest jedna dziewczyna. Trenują sztuki walki, stwarzają wrażenie fizycznej przewagi. Wybierają sobie cichych i spokojnych uczniów i znęcają się nad nimi psychicznie. Wykorzystują do tego popularne aplikacje społecznościowe. W grupie ich ofiar był m.in. Filip. Niedługo po jego samobójstwa do redakcji „Wpoznaniu.pl” zgłosił się chłopak, który twierdził, że także jest ofiarą prześladowań. Istnieją przesłanki o innym uczniu, który musiał przejść na edukację domową, bo rodzice bali się o jego kondycję psychiczną ze względu na kontakt z hejterami. W internecie znajdują się liczne fotokopie obrazujące formę cyberprzemocy. Na platformie „Tellonym” znajduje się grupa o nazwie „hejted.oborniki”. Figurujące na profilu wpisy przedstawiają strategię, jaką posługują się oprawcy. Zamieszczane komentarze skupiają się na ośmieszeniu ofiary poprzez skierowanie w jej stronę fałszywych oskarżeń. Nękanie trwa zwykle kilka dni. Wymyślane są coraz to nowe oskarżenia, które czyta spore grono uczniów szkoły należącej do tej grupy[13]. Podobne komentarze znajdowały się na profilu Instagram o nazwie „spotted.oborniki.kutrzebav2”, jednak został usunięty. Z kolejnych ustaleń „wpoznaniu.pl” wynika, że grupa hejterów z obornickiej szkoły nie tylko dopuszcza się cyberbullyingu, lecz także nakłania uczniów do popełnienia samobójstwa. Widnieją komentarze typu „zabij się, skończ ze sobą, zrób magika pls”[14](pls, skrót od please – ang. proszę). Stwierdzenia nakłaniające do samobójstwa zwykle poprzedzone są imieniem i nazwiskiem osoby, do której ów komentarz jest skierowany. Prócz nich pojawiają się także wulgarne wpisy, również odnoszące się do konkretnych osób. Uczniowie wymieniani bezpośrednio z danych osobowych są poniżani i gnębieni. Nietrudno wyobrazić sobie, w jakim kierunku „zmierza” stan psychiczny osoby, która jest ofiarą tego typu komentarzy w sieci[15].

W związku ze śmiercią Filipa dyrekcja szkoły w Obornikach wydała oficjalne oświadczenie. Głosy niezadowolonych rodziców i uczniów, zarzucających bierność władzom placówki oraz niepowiadomienie policji o nękaniu Filipa, nie znalazły odzewu w oświadczeniu. Poproszono jedynie o niekrytykowanie: „W związku z pojawiającymi się w internecie publikacjami oraz towarzyszącymi im komentarzami w serwisach społecznościowych na temat śmierci naszego ucznia Filipa Chudziaka pragnę jeszcze raz podkreślić, że cała społeczność Zespołu Szkół im. gen. T. Kutrzeby w Obornikach głęboko przeżywa to tragiczne wydarzenie. Prosimy o umożliwienie Bliskim Filipa godnego przeżywania żałoby po jego odejściu. Apeluję także o powściągliwość w mediach społecznościowych. Wiele z zamieszczonych komentarzy jest niezwykle krzywdzących i niesprawiedliwych. Jednocześnie informuję, że uczniowie klasy, do której uczęszczał Filip, spotkają się w poniedziałek z psychologiem. Ze wsparcia będą mogli skorzystać także uczniowie innych klas. Zapewniam, że każdy, kto zgłosi się po pomoc, bezzwłocznie ją otrzyma” – napisała w oświadczeniu Małgorzata Cyranek, dyrektor Zespołu Szkół im. gen. T. Kutrzeby w Obornikach[16]. 9 października 2022 r. wydano kolejne oświadczenie. „Społeczność szkoły jest wstrząśnięta tragedią, do której doszło w zeszłym tygodniu. Szkoła była w kontakcie z rodzicami Filipa, który pozostawał pod specjalistyczną opieką. Dyrekcja szkoły i grono pedagogiczne zawsze reagowali na wszelkie niepokojące sygnały, starając się zapewnić uczniom prawidłowe warunki do nauki oraz poczucie bezpieczeństwa. W trosce o dobro uczniów oraz ze względu na toczące się w sprawie postępowanie dyrekcja szkoły nie będzie udzielać dalszych informacji”[17].

---

[1] M. Michalak, Jego mama czekała i czekała, ale Filip nie przyszedł. Zaginiony 16-latek nie żyje! [ZDJĘCIA],21.10.2022, https://www.se.pl/poznan/jego-mama-czekala-i-czekala-ale-filip-nie-przyszedl-zaginiony-16-latek-nie-zyje-zdjecia-aa-sqna-eudw-9Gxs.html, 23.10.2022.

[2] 16-letni Filip nie wróci do domu. Tragiczny finał poszukiwań,22.10.2022, https://wiadomosci.wp.pl/16-letni-filip-nie-wroci-do-domu-tragiczny-final-poszukiwan-6825704719793088a, 25.10.2022.

[3] Oborniki. 16-letni Filip popełnił samobójstwo. Był nękany przez rówieśników,26.10.2022, https://kronika24.pl/oborniki-16-letni-filip-popelnil-samobojstwo-byl-nekany-przez-rowiesnikow/, 30.10.2022.

[4] B. Chudy, 16-letni Filip nie żyje. Tragiczny finał poszukiwań nastolatka, 22.10.2022, https://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Oborniki.-Filip-nie-zyje.-Tragiczny-final-poszukiwan-16-latka, 27.10.2022.

[5] M. Glanc, Nowe informacje w sprawie śmierci 16-letniego Filipa. Wiedziano o jego nękaniu?,26.10.2022, https://kobieta.onet.pl/wiadomosci/nowe-informacje-w-sprawie-smierci-16-letniego-filipa-wstrzasajace-glosy/sklm7yq, 28.10.2022.

[6] Oborniki. 16-letni Filip popełnił samobójstwo…

[7] 16-letni Filip odebrał sobie życie, bo był nękany? W szkole aż huczy od domysłów. Jest śledztwo prokuratury w sprawie,24.10.2022, https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/poznan/oborniki-samobojstwo-16-letniego-filipa-byl-nekany-w-szkole-jest-sledztwo/czcxcz0, 25.10.2022.

[8] D. Przybysz, Czy 16-letni Filip był nękany przez swoich rówieśników?,24.10.2022, 25.10.2022.

[9] Uwaga! TVN: Nie żyje 16-letni Filip. Co doprowadziło go do samobójstwa?,9.11.2022, https://www.wprost.pl/kraj/10946341/uwaga-tvn-nie-zyje-16-letni-filip-co-doprowadzilo-go-do-samobojstwa.html, 12.11.2022.

[10] D. Gołdyn, Oborniki. 16-letni Filip popełnił samobójstwo? Na jaw wychodzą tragiczne szczegóły,25.10.2022, https://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Oborniki.-16-letni-Filip-popelnil-samobojstwo-Na-jaw-wychodza-tragiczne-szczegoly, 25.10.2022.

[11] M. Zaborowska, Śmierć 16-letniego Filipa z Obornik. Śledczy badają sprawę, 25.10.2022, https://www.rmf24.pl/regiony/poznan/news-smierc-16-letniego-filipa-z-obornik-sledczy-badaja-sprawe,nId,6369510#crp_state=1, 25.10.2022.

[12] M. Glanc, Nowe informacje w sprawie śmierci 16-letniego Filipa…

[13] J. Józewski, Filip nie żyje. Dotarliśmy do rozmów uczniów z jego szkoły. Nękają kolejne osoby i wypominają sobie śmierć Filipa, 23.10.2022, https://wpoznaniu.pl/filip-nie-zyje-dotarlismy-do-rozmow-uczniow-z-jego-szkoly-nekaja-kolejne-osoby-i-wypominaja-sobie-smierc-filipa/, 29.10.2022.

[14] Jest to oczywiście prześmiewcze nawiązanie do śmierci rapera Piotra „Magika” Łuszcza, który w grudniu 2000 r. popełnił samobójstwo, skacząc z okna.

[15] J. Józewski, Hejterzy z Obornik nakłaniali uczniów do samobójstw? Do szkoły weszli wizytatorzy,24.10.2022, https://wpoznaniu.pl/hejterzy-z-obornik-naklaniali-uczniow-do-samobojstw-do-szkoly-weszli-wizytatorzy/, 27.10.2022.

[16] J. Tyszkowski, 16-letni Filip popełnił samobójstwo. Był nękany w szkole? „Ofiar było więcej”,26.10.2022, https://vibez.pl/wydarzenia/16-letniego-filip-popelnil-samobojstwo-byl-nekany-w-szkole-ofiar-bylo-wiecej-6827119471741856a, 27.10.2022.

[17] Nie żyje 16-letni Filip. Co doprowadziło go do samobójstwa?,9.11.2022, https://uwaga.tvn.pl/reportaze,2671,n/nie-zyje-16-letni-filip-co-doprowadzilo-go-do-samobojstwa-oficjalna-strona-programu-uwaga-tvn,352633.html, 11.11.2022.

Opracował: Mateusz Kabaciński, 27.02.2022 r.  

29 grudnia 2021 roku 12-letnia Kinga, uczennica VII klasy podstawowej w Smęgorzowie, popełniła samobójstwo. Decyzję o odebraniu sobie życia dziewczynka podjęła po wielokrotnych sygnałach kierowanych do osób jej najbliższych, w których informowała o swoim złym stanie psychicznym. Tragedia ta niezwykle poruszyła opinię publiczną. Pojawiły się liczne dywagacje, czy instytucje prawne aby na pewno dołożyły możliwie wszelkich starań mających na celu pomoc dziewczynce, która jawnie mówiła o swoich zamiarach samobójczych. Na zły stan psychiczny nastolatki złożyły się takie czynniki, jak: niezrozumienie jej sytuacji życiowej i emocjonalnej ze strony otoczenia, brak odpowiedniej reakcji ze strony służb porządkowych oraz sądu, a także próby wykorzystania seksualnego (molestowanie)^[1]. Sprawa ta, jak się okazuje, jest bardziej skomplikowana i wielowątkowa, niż można by było się spodziewać^[2].

Kinga mieszkała wraz z matką, jej konkubentem oraz kilkuletnim bratem w Dąbrowie Tarnowskiej – wsi położonej w województwie małopolskim. Pierwsze doniesienia o molestowaniu pojawiły się w czerwcu 2021 roku ^[3].
Dziewczynka zwierzyła się z traumatycznego przeżycia swojej nauczycielce. Sprawa natychmiast trafiła do dyrektora szkoły, który zawiadomił odpowiednie służby.

Uczennica nadchodzące wakacje, jak co roku, spędziła wraz ze swoją ciocią – kuzynką matki, mieszkającą w Środzie Śląskiej, której również opowiedziała o całym zdarzeniu. Tego czynu mieli rzekomo dopuścić się ojczym dziewczynki oraz przyjaciel rodziny, będący częstym gościem w ich domu. Krewna od razu zawiadomiła policję, a także złożyła wniosek do Środzieńskiego Sądu Rodzinnego o ustanowienie jej i męża rodziną zastępczą dla 12-latki. O sprawie powiadomiła także tamtejsze Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Na wieść o złożonych doniesieniach matka Kingi zażądała natychmiastowego powrotu córki do domu. Kwestia wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie ciotki Kingi jej rodziną zastępczą na okres trwania postępowania, czyli wydania tzw. pieczy zastępczej, nie została rozstrzygnięta. Sąd w Środzie Śląskiej nie podjął się prowadzenia tej sprawy, odsyłając wniosek do sądu w Dąbrowie Tarnowskiej. Jednakże, jak się później okazało, według Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej osoba, która go złożyła (czyli ciotka poszkodowanej), nie jest uważana za spokrewnioną. Terminem tym określa się jedynie osoby z najbliższego otoczenia dziecka – dziadków oraz rodzeństwo^[4]. Rezultatem tego było zmuszenie dziewczynki na mocy prawnej do mieszkania pod jednym dachem z osobą, którą oskarżała o molestowanie^[5]. 

Na drodze postępowania sąd zalecił wizyty kuratora sądowego, a także sędziego wizytatora^[6]. Po zakończonym okresie kontrolnym ukazało się sprawozdanie, do którego Tomasz Kozioł – rzecznik tarnowskiego sądu okręgowego^[7] – odniósł się następująco: „Jeśli chodzi o postępowanie przed sądem rodzinnym w Dąbrowie Tarnowskiej, to w przedstawionym sprawozdaniu sędzia wizytator stwierdził, że nie miały miejsca uchybienia przepisom regulującym postępowanie w tego rodzaju sprawach. Stwierdził też, że w tej sprawie nie można zarzucić sądowi niewłaściwego procedowania”^[8]. Jak wcześniej wspomniano, prowadzona kontrola w sprawie Kingi obejmowała także wizyty kuratora. Również w tym zakresie, jak przekazuje rzecznik, nie ujawniono jakichkolwiek nieprawidłowości^[9]. Dodatkowo czynności podejmowane przez kuratorów miały być wykonywane zgodnie z obowiązującymi przepisami, z należytą starannością. Co więcej, kurator nadzorujący rodzinę miał posiadać doświadczenie w tego rodzaju sprawach, adekwatne wykształcenie i wieloletnią praktykę w tym zawodzie. „Nie ma żadnych podstaw do zakwestionowania prawidłowości i rzetelności podjętych działań” – powiedział Kozioł w wywiadzie dla TVP 3 Kraków^[10]. 

Co więc z oskarżeniami kierowanymi w stronę rodziców dziewczynki? Czy nad Kingą znęcano się? Otóż w wyniku śledztwa wyjaśniono, że w rodzinie zdarzały się awantury i kłótnie. Jednakże w dużej mierze były one spowodowane tym, że dziewczynka bardzo burzliwie przechodziła swój okres dojrzewania i sprawiała niemałe problemy wychowawcze. Wywoływała kłótnie, gdy kazano jej sprzątać swój pokój lub gdy krytykowano ją za to, że zbyt wyzywająco się ubiera i robi mocny makijaż. O tym, że nie była ofiarą przemocy, może świadczyć także ocena psychologa. Stwierdził on, że nastolatka nie nosi cech osoby zalęknionej i zestresowanej, potrafi o siebie zadbać, ma także skłonności do manipulowania otoczeniem. Biegła podkreśliła, że dziewczynka nie akceptowała żadnych reguł i była ponad wiek dorosła. W dokumentach policyjnych widnieje także notatka z zajścia, do jakiego doszło w lipcu ubiegłego roku, zaraz po powrocie dziewczynki od krewnej ze Środy Śląskiej. Nastolatka wezwała do domu mundurowych, bo – jak twierdziła – zastała nieposprzątany pokój. Ponadto zarzuciła swoim opiekunom, że w czasie jej nieobecności złośliwie go zaśmiecili^[11]. 

Jednym z najbardziej nagłośnionych przez media wątków był fakt rzekomego molestowania Kingi przez jej ojczyma. W wyniku śledztwa prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Dąbrowie Tarnowskiej element molestowania dziecka przez partnera matki nie został w żaden sposób potwierdzony. W czasie zeznawania przed sądem dziewczynka była przesłuchiwana w tzw. przyjaznym pokoju przesłuchań, z udziałem biegłego psychologa i pod nieobecność matki. Miało to głównie na celu zapobiec wywieraniu wpływu na treść zeznań nastolatki i pozwolić jej uniknąć skrępowania w czasie rozmowy. Dodatkowo Kinga miała kategorycznie zaprzeczyć przed sądem, jakoby była molestowana przez partnera matki^[12]. 

Na przestrzeni września–listopada ubiegłego roku dziewczynka była aż trzykrotnie hospitalizowana w oddziałach psychiatrycznych – dwa razy w szpitalu im. św. Łukasza w Tarnowie i raz w Krakowie^[13]. Jej najdłuższy pobyt trwał 11 dni^[14]. Powodem wizyt miały być często nawiedzające ją myśli samobójcze. Dziewczynka została objęta opieką poradni psychologiczno-pedagogicznej w Dąbrowie oraz specjalistycznego ośrodka zajmującego się psychiatrią dziecięcą. Nadzór nad dzieckiem miał także sądowy kurator i asystent rodziny, wysłany przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Wsparcia Rodziny z Dąbrowy^[15]. Wówczas na podstawie rozmów prowadzonych z Kingą dowiedziano się, że dziewczynka ma odmienną orientację seksualną.

Co więcej, jest zakochana w dużo starszej od siebie kobiecie. Nie została ujawniona tożsamość owej osoby, lecz ze szczegółowych analiz przeprowadzonych przez biegłego psychologa wywnioskowano, że 12-latka podchodziła do tej kwestii niezwykle poważnie, wręcz obsesyjnie. Z tą też sprawą wiązała swoje myśli samobójcze^[16]. Starsza kobieta miała bowiem zdawać sobie sprawę, że jest obiektem zauroczenia nastolatki, jednakże nie chciała wchodzić z nią w tego typu relację. Można więc określić ten wątek miłosny jako kluczowy powód dla złego stanu psychicznego późniejszej samobójczyni.

Pogarszające się samopoczucie 12-letniej Kingi wiązało się także z faktem jej napastowania seksualnego. Doniesienia związane z molestowaniem dziewczynki ze strony jej ojczyma okazały się fałszywe, lecz fakt, że została zaatakowana, potwierdzono w wyniku postępowania śledczego. Sprawcą ataku był Przemysław R. – przyjaciel rodziny, wspomniany na początku częsty gość w domu rodzinnym Kingi. W połowie stycznia 2022 roku prokuratura w Dąbrowie Tarnowskiej postawiła mu zarzut dotyczący doprowadzenia małoletniej poniżej

15. roku życia do poddania się innej czynności seksualnej. Do owego zdarzenia doszło w czerwcu 2021 roku. Według śledczych mężczyzna miał dotykać dziewczynkę, a także siłą przytrzymywać ją, by ta nie mogła się uwolnić^[17]. Po tym wydarzeniu Kinga zwierzyła się z traumatycznego przeżycia najpierw nauczycielce, a później ciotce. Przesłuchany w charakterze podejrzanego Przemysław R. nie przyznał się do zarzuconego mu czynu. Złożył bardzo obszerne wyjaśnienia, w których zeznał, że celem spotkania się z 12-latką było odebranie od niej listu, aby przekazać go wskazanej przez nią kobiecie – tej, w której dziewczynka była zakochana. 

Z ustaleń prokuratury wynika, że poszkodowana zawarła z Przemysławem R. „umowę”: w zamian za dostarczenie listu zgodziła się na spotkanie, w trakcie którego miała pozwolić na wykonanie przez podejrzanego względem niej pewnych czynności seksualnych. W czasie przesłuchania Kinga zeznała, że do spotkania doszło i w jego trakcie miał miejsce incydent, kiedy to oskarżony miał dotykać jej miejsc intymnych. Dziewczynka chciała szybko zakończyć spotkanie i chociaż napastnik usiłował zmusić ją do pozostania, udało jej się uciec. Mężczyzna w styczniu 2022 roku usłyszał zarzut.

Grozi mu kara pozbawienia wolności na okres trzech lat. Został też objęty dozorem policyjnym oraz otrzymał zakaz kontaktowania się z rodziną poszkodowanej^[18].  

Niestety pomimo wymierzenia sprawiedliwości oprawcy spełnił się najgorszy scenariusz.      Wciąż pogarszające się zdrowie psychiczne nastolatki doprowadziło ją do targnięcia się na swoje życie. W ostatnich dniach dziewczynka była sama ze swoimi problemami. Niektórzy rówieśnicy Kingi się od niej odwrócili. Z relacji jej koleżanek i kolegów wynika, że 12-latka była bardzo przygnębiona przez ciągłe rozprawy związane z molestowaniem, a także narastający problem nieszczęśliwej miłości i odmienności seksualnej, przez którą była „wytykana” wśród rówieśników. 29 grudnia 2021 roku wracający do domu rodzice natknęli się, ku ich zdziwieniu, na zamknięte drzwi. Okazało się, że Kinga zamknęła się w domu od środka i popełniła samobójstwo, wieszając się we własnym pokoju. Jej pogrzeb odbył się w Nowy Rok^[19]. 

W związku z tragedią, do jakiej doszło, Sąd Okręgowy w Dąbrowie Tarnowskiej zlecił przeprowadzenie kontroli w szkole podstawowej, do której uczęszczała dziewczynka, w celu skontrolowania przeprowadzonych czynności względem nastolatki. W jej toku zapewniono, że odkąd pojawiły się sygnały, iż dziewczynka może potrzebować wsparcia, objęta została pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Jak wyjaśnił dyrektor placówki, szkolna pedagog była równocześnie wychowawczynią klasy Kingi, więc opiekunowie nastolatki na bieżąco otrzymywali informacje o jej stanie psychicznym oraz zachowaniu na zajęciach. „Jesteśmy niedużą szkołą, do której chodzi niewiele ponad setka dzieci. To, co stało się z Kingą, to dla nas wszystkich wielka tragedia” – przyznał Bogusław Marek, dyrektor szkoły ^[20] .

---

[1] W. Kazanecki, Samobójstwo 12-letniej Kingi. Prokuratura zabiera głos,„wydarzenia.interia.pl”, 30.01.2022, https://wydarzenia.interia.pl/malopolskie/news-samobojstwo-12-letniej-kingi-prokuratura-zabieraglos,nId,5801753, 12.02.2022.

[2] J. Lasota-Krawczyk, Samobójstwo 12-letniej Kingi. „Skomplikowana i wielowątkowa sprawa”,„rmf24.pl”, 30.01.2022, https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-samobojstwo-12-letniej-kingi-skomplikowana-iwielowatkowa-sp,nId,5801850#crp_state=1, 05.02.2022.

[3] Nikt nie pomógł Kindze. 12-latka popełniła samobójstwo. Pochowali ją w Nowy Rok,„se.pl”, 5.01.2022, https://www.se.pl/tarnow/nikt-nie-pomogl-kindze-12-latka-popelnila-samobojstwo-pochowali-ja-w-nowy-rokaa-Grf5-EJtN-cPPt.html, 20.01.2022.

[4] Lasota-Krawczyk, Samobójstwo 12-letniej Kingi. „Skomplikowana i wielowątkowa sprawa”…  

[5] Nikt nie pomógł Kindze. 12-latka popełniła samobójstwo. Pochowali ją w Nowy Rok…

[6] Sędziowie wizytatorzy wykonują czynności z zakresu wewnętrznego nadzoru administracyjnego powierzone im przez Prezesa Sądu zgodnie z art. 37 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w tym rozpoznają skargi obywateli, przeprowadzają wizytacje, o których mowa w art. 37c ww. ustawy, oraz dokonują ocen kwalifikacji kandydatów na sędziów przewidzianych w art. 57ah ww. ustawy i ocen asesorów sądowych, o których mowa w art. 106xa ww. ustawy. Sędziowie wizytatorzy ds. karnych wykonawczych wykonują nadto przewidziane w Kodeksie karnym wykonawczym czynności sędziów penitencjarnych, https://szczecin.so.gov.pl/sedziowie-wizytatorzy,m,mg,288,151,309, 25.02.2022.

[7] J. Lasota-Krawczyk, Samobójstwo 12-letniej Kingi. „Skomplikowana i wielowątkowa sprawa”… ⁸ S. Bagińska, Samobójstwo 12-letniej Kingi. Są wyniki kontroli, „wiadomości.wp.pl”, 12.01.2022, https://wiadomosci.wp.pl/samobojstwo-12-letniej-kingi-sa-wyniki-kontroli-6725652596792288a, 20.01.2022.⁹ M. Malinowska, Śmierć 12-letniej Kingi wstrząsnęła krajem. Żądają odwołania Rzecznika Praw Dziecka. „Ile dzieci musi jeszcze w Polsce umrzeć?”, „kobieta.pl”, 11.01.2022, https://www.kobieta.pl/artykul/sprawa-12letniej-kingi-spod-dabrowy-tarnowskiej-ktora-popelnila-samobojstwo-220111012602#12letnia+Kinga+pope%C5%82ni%C5%82a+samob%C3%B3jstwo, 15.02.2022.

[8] Kontrola w sądzie w Dąbrowie Tarnowskiej po samobójstwie 12-latki, „krakow.tvp.pl”, 12.01.2022, https://krakow.tvp.pl/57916853/kontrola-w-sadzie-w-dabrowie-tarnowskiej-po-samobojstwie-12latki, 20.02.2022.

[9] Z. Sitarz, Smęgorzów. Dlaczego 12-latka powiesiła się?,„temi.pl”, 19.01.2022, https://www.temi.pl/region/powiat-dabrowski/smegorzow-dlaczego-12-latka-powiesila-sie/2/, 10.02.2022.

[10] Ibidem.

[11] Smęgorzów po samobójczej śmierci Kingi: „Ona powinna żyć, a nie leżeć w zimnym grobie”, „se.pl”,

7.01.2022, https://www.se.pl/tarnow/smegorzow-po-samobojczej-smierci-kingi-ona-powinna-zyc-a-nie-lezec-wzimnym-grobie-aa-sLiK-UMDX-5Lcm.html, 20.01.2022.

[12] Samobójstwo 12-letniej Kingi. Dlaczego system zawiódł?, „uwaga.tvn.pl”, 7.02.2022, https://uwaga.tvn.pl/reportaze,2671,n/12-letnia-kinga-popelnila-samobojstwo-dlaczego-doszlo-dotragedii,347961.html, 23.02.2022.

[13] M. Malinowska, Śmierć 12-letniej Kingi wstrząsnęła krajem. Żądają odwołania Rzecznika Praw Dziecka… ¹⁶ J. Lasota-Krawczyk, Samobójstwo 12-letniej Kingi. „Skomplikowana i wielowątkowa sprawa”…

[14] Kinga mówiła, że była molestowana. Zrozpaczona 12-latka odebrała sobie życie. Szokujące szczegóły, „se.pl”,7.01.2022, https://www.se.pl/tarnow/kinga-mowila-ze-byla-molestowana-zrozpaczona-12-latka-odebrala-sobiezycie-szokujace-szczegoly-aa-6sgp-W9Du-ViHG.html, 15.01.2022. ²⁰ W. Kazanecki, Samobójstwo 12-letniej Kingi. Prokuratura zabiera głos…

[15] M. Malinowska, Śmierć 12-letniej Kingi wstrząsnęła krajem. Żądają odwołania Rzecznika Praw Dziecka…

[16] J. Lasota-Krawczyk, Samobójstwo 12-letniej Kingi. „Skomplikowana i wielowątkowa sprawa”…

[17] 12-letnia Kinga wyszeptała cioci, że jest molestowana przez osobę, przed którą trudno się schować. Żaden
dorosły jej nie pomógł. Dziewczynka nie żyje, „fakt.pl”, 6.01.2022,
https://www.fakt.pl/wydarzenia/polska/krakow/smegorzow-12-latka-ktora-oskarzala-ojczyma-o-molestowaniepopelnila-samobojstwo/0nsq4e6, 25.01.2022.

[18] J. Lasota-Krawczyk, Samobójstwo 12-letniej Kingi. „Skomplikowana i wielowątkowa sprawa”…

[19] Kinga mówiła, że była molestowana. Zrozpaczona 12-latka odebrała sobie życie. Szokujące szczegóły, „se.pl”,
7.01.2022, https://www.se.pl/tarnow/kinga-mowila-ze-byla-molestowana-zrozpaczona-12-latka-odebrala-sobiezycie-szokujace-szczegoly-aa-6sgp-W9Du-ViHG.html, 15.01.2022.

[20] W. Kazanecki, Samobójstwo 12-letniej Kingi. Prokuratura zabiera głos…

Opracował: Mateusz Kabaciński, 30.09.2022 r.

24 maja 2022 r. w szkole podstawowej Robb Elementary School, mieszczącej się w miejscowości Uvalde (południowa części stanu Teksas – Stany Zjednoczone), doszło do strzelaniny. Wskutek masakry śmierć poniosło ponad 20 osób, w tym 19 dzieci, a 18 kolejnych zostało rannych. Sprawcą ataku okazał się Salvador Ramos[1]. Napastnik zginął na miejscu w czasie interwencji policji. Była to trzecia najkrwawsza strzelanina w szkole w historii USA, zaraz po masakrze w Virginia Tech i w Sandy Hook. Zamach w Uvalde wydarzył się niespełna 10 dni po innej masowej strzelaninie w Buffalo, w Nowym Jorku.

W toku postępowania ustalono, że w dniu ataku Salvador Ramos pokłócił się z babcią na temat porzucenia przez niego liceum. Niedługo po tym zamieścił post na swoim profilu na Facebooku[2], grożąc jej śmiercią – zamierzał ją zastrzelić. Jak się okazało, chłopak był pewny tego, co chce zrobić. Wziął karabin i strzelił w stronę babci, ciężko ją raniąc. Tej udało się uciec do sąsiadów, skąd zadzwoniła po pogotowie i służby bezpieczeństwa. Ramos po fakcie zamieścił kolejny wpis w social mediach, w których to chwalił się postrzeleniem członka rodziny. Chwilę później zamieścił ostatni wpis, w którym zapowiedział, że teraz zamierza „wystrzelać” szkołę podstawową[3].

Grafika 1. Ostatnie wiadomości, które Ramos posłał m.in. do 15-letniej Niemki poznanej w aplikacji internetowej.

Niedługo po opublikowaniu ostatniego wpisu Ramos pojechał samochodem typu SUV, należącym do jego babci, w stronę szkoły Robb Elementary School. W czasie jazdy stracił panowanie nad pojazdem, po czym wpadł w poślizg i wjechał do rowu. Po wypadku chłopak wybiegł z auta i ruszył pieszo w kierunku szkolnych zabudowań. Miał na sobie czarne odzienie – ciemną bluzkę, kamizelkę taktyczną oraz duży plecak[4]. Kiedy zmierzał do wnętrza szkolnego budynku, zauważył go funkcjonariusz policji, który próbował zapobiec jego wtargnięciu, ale został postrzelony. Mniej więcej w tym samym czasie służby odebrały telefon alarmowy 911 dotyczący rozbicia się samochodu w rowie przed szkołą, z którego miał wyjść „niebezpieczny i uzbrojony mężczyzna”[5]. Na miejsce udali się stacjonujący nieopodal funkcjonariusze straży granicznej.

Osiemnastolatek około godziny 11.30 wszedł na teren szkolny i po upływie kilku minut zaczął oddawać pierwsze strzały. Przemierzył dwa krótkie korytarze znajdujące się przy wejściu do szkoły, po czym wszedł do klasy złączonej wewnątrz z inną. Chwilę później otworzył ogień do wszystkich tam obecnych, krzycząc: „Czas umierać!”[6]. Dzięki przeprowadzonej analizie audio, pozyskanej wskutek działań policji, stwierdzono, że w ciągu pierwszych trzech minut po wejściu do sal 111 i 112 napastnik oddał 100 strzałów — od 11.33 do 11.36[7]. W trakcie zdarzenia używał karabinu szturmowego typu AR-15 oraz pistoletu ręcznego.

Zdjęcie 1. Karabinek AR-15, który w zależności od potrzeb można wyposażać w dodatkowe elementy oraz urządzenia optyczne.

Ramos rozstrzelał 21 osób znajdujących się w jednej klasie – 19 uczniów i 2 nauczycielki, następnie ranił kolejne 13. W czasie rzezi zachowywał się pogardliwie i brutalnie w stosunku do swoich ofiar, czego potwierdzeniem jest fakt, że krzyknął w stronę jednej z nauczycielek: „Dobranoc!”, zanim ją zastrzelił. Salvador przebywał w klasie przez blisko godzinę. Czas spożytkował na dobijaniu rannych oraz sianiu strachu wśród tych, którym udało się przetrwać falę strzałów, a których agresorowi nie udało się znaleźć. Jednocześnie odtwarzał głośną i depresyjnie brzmiącą muzykę z głośnika, który miał ze sobą. W tym samym czasie funkcjonariusze policji i innych służb stali przed budynkiem szkoły, nie podejmując żadnych działań, a jedynie czekając na przybycie służb specjalnych. Z biegiem czasu pod placówkę zaczęli zjeżdżać się zrozpaczeni rodzice, którzy jawnie zachęcali funkcjonariuszy do podjęcia jakichkolwiek prób reagowania. Postawa funkcjonariuszy spotkała się z powszechną krytyką i oburzeniem ze strony społeczeństwa[8].

Grafika 2. Ofiary Salvadora Ramosa.

Około godziny 12.45 kilku funkcjonariuszy stacjonujących na miejscu sforsowało szybę okna i dostało się do pomieszczania, w którym Ramos dokonywał masakry. W wyniku wymiany ognia agresor został zastrzelony przez funkcjonariusza straży granicznej. Kwadrans później na Twitterze lokalnej policji pojawiła się wiadomość, że sytuacja została opanowana, a zamachowiec unieszkodliwiony[9]. Dwie godziny po zażegnaniu zagrożenia podano potwierdzone dane dotyczące ofiar zamachowca. Zginęło łącznie 21 osób – 19 uczniów w wieku 9-11 lat oraz 2 nauczycielki w wieku 44 oraz 48 lat[10]. Po strzelaninie około 18 osób trafiło do lokalnych szpitali[11]. Ocalały z masakry dziewięciolatek przekazał policji: „Strzelał w drzwi do klasy. Otworzył je, wszedł i powiedział – Czas umierać. Kiedy strzelił, było bardzo głośno i bolało mnie ucho”. „Schowałem się razem z moim przyjacielem. Mówiłem mu, żeby nic nie mówił, bo on nas usłyszy”[12]. Około godziny 14.00 czasu lokalnego władze lokalne wydały zezwolenie na odbiór dzieci przez rodziców z lokalnego centrum obywatelskiego[13].

27 maja 2022 r. portal BBC poinformował w artykule o naturalnej śmierci męża jednej z nauczycielek zabitych w masakrze. Joe Garcia – mąż 48-letniej Irmy Garcii, przez blisko 23 lata uczącej w Robb Elementary School – kilka dni po strzelaninie doznał silnego ataku serca, którego nie udało się przeżyć[14]. Osierocił czworo dzieci[15]. Wiele mediów społecznościowych po masakrze w Uvalde zaobserwowało podobieństwa do innego makabrycznego incydentu w Sandy Hook z 2012 r. Dostrzeżono uderzające analogie w sposobie działania Ramosa do sposobu działania sprawcy zamachu w Sandy Hook – Adama Lanzy[16]. Lanzy dokonał wtedy równie krwawej masakry, zabijając ponad 25 osób, używając przy tym broni szturmowej typu AR-15 – tego samego modelu co Ramos w maju 2022 r.[17]. Potwierdzono również, że Salvador działał w pojedynkę, a udział osób trzecich jednoznacznie wykluczono[18].

Kim był zamachowiec i co sprawiło, że podjął decyzję o przeprowadzeniu zamachu na szkołę?

Salvador Ronaldo Ramos urodził się 16 maja 2004 r. W dniu dokonania rzezi miał osiemnaście lat. Był uczniem Uvalde High School i mieszkał 80 mil na zachód od San Antonio. Od czasów młodości borykał się z licznymi przeciwnościami losu – młodego chłopca wykorzystywał seksualnie ówczesny partner jego matki[19]. W dzieciństwie uczęszczał do Robb Elementary School. Ze względu na wrodzoną chorobę – prawdopodobnie nisko zaawansowane stadium autyzmu, które wpłynęło na jego sposób wyrażania – jąkał się i seplenił i z tego powodu był nierzadko wyśmiewany w szkole przez inne dzieci[20].

Kilka lat wcześniej na swoim profilu na Instagramie Ramos zamieścił zdjęcie siebie z czarnym eyelinerem, co wywołało dużą liczbę komentarzy. Chłopak jawnie utożsamiał się z młodzieżową subkulturą emogotycką, co sprawiło, że był ofiarą hejtu zarówno w życiu realnym, jak i social mediach. Nazywano go pogardliwie „gejem” i „pedałem”. Koleżanka Salvadora – Nadia Reyes – w wywiadzie dla „Washington Post” stwierdziła, że pamięta około pięć bójek z udziałem Ramosa w gimnazjum i liceum. Dodała także, że chłopak miał problemy ze znalezieniem przyjaciół oraz utrzymywaniem znajomości. Zgodnie ze słowami Nadii Salvador powiedział kiedyś swojemu koledze, który chciał wstąpić do marines, że ma tylko taki cel, bo wtedy będzie mógł bezkarnie zabijać ludzi. Ten, po usłyszeniu jego słów niezwłocznie zakończył znajomość. Zdaniem dziewczyny Ramos „potrzebował miłości, bliskości ze swoją rodziną. Potrzebował pomocy i wsparcia psychicznego…”[21]. Nastolatek na kilka dni przed atakiem nie chodził na zajęcia – może to świadczyć prawdopodobnie o jego przygotowaniach do zamachu.

Mapa 1. Umiejscowienie Uvalde na mapie Teksasu.

Ramos był pracownikiem pobliskiej restauracji typu fast food – Wendy’s, ale według relacji pracowników nie był z nimi zbyt dobrze zintegrowany i mało z kimkolwiek rozmawiał. Napastował także pracowniczki w miejscu pracy i obsesyjnie wysyłał przez internet losowym dziewczynom wiadomości o dziwnej treści – pisał m.in., że „mają nie czuć się bezpieczne” gdyż on je „dopadnie”[22]. Od dłuższego czasu mieszkał z dziadkami, wyprowadziwszy się wcześniej od rodziców z powodu notorycznych kłótni z własną matką. Jedną z nich około dwa miesiące przed atakiem nagrał, a nagranie opublikował na Instagramie. Jak później stwierdził, matka nakłaniała go do opuszczenia domu. Ich wzajemne relacje były bardzo napięte. Zdaniem sąsiada rodziny policja często interweniowała podczas kłótni matki i syna[23].

Jednym z najczęstszych przejawów znaczącego zaburzenia wśród osób młodych i dzieci, mających zaburzoną percepcję rozróżniania, co jest „dobre”, a co „złe”, jest znęcanie się nad zwierzętami. Nie inaczej było w przypadku Ramosa – regularnie dręczył on zwierzęta, w szczególności koty, czym chwalił się w przestrzeni internetowej. Chłopak szczycił się tym i ukazywał akty torturowania w czasie prowadzenia transmisji na platformie streamingowej Yubo. Wkładał zwierzęta do plastikowych worków, związywał, rzucał o ziemie, a następnie wyrzucał pod domy mieszkańców miasteczka – nierzadko właścicieli zwierząt. Publikował także filmy, podczas których wyzywał innych użytkowników, a losowym dziewczynom groził brutalnym gwałtem. Jeden z użytkowników Yubo, szesnastoletni Austin, w czasie wywiadu z dziennikarzem „The Washington Post” stwierdził, że bardzo często widywał Ramosa na platformie. Według chłopaka osiemnastolatek często wygłaszał w aplikacji agresywne i seksualne komentarze w stosunku do młodych dziewczyn oraz wysłał im groźby śmierci: „Byłem świadkiem, jak molestował dziewczyny i groził im napaścią na tle seksualnym, takim jak gwałt i porwanie. (…) To nie było jednorazowe wydarzenie. To było częste”[24]. Użytkownicy platformy skarżyli się administracji, jednakże nikt nie potraktował tej sprawy poważnie. Na kilka miesięcy przed strzelaniną Ramos zaczął publikować na Instagramie dwuznaczne treści, sugerujące, że może chcieć popełnić przestępstwo. Zamieszczał w nich też m.in. obrazy broni i magazynków.

Na drodze postępowania ujawniono krótką rozmowę osiemnastolatka z jego siostrą. Według Steve’a McCrawa, dyrektora Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego w Teksasie, we wrześniu 2021 r. chłopak poprosił ją o zakup broni. Ta kategorycznie odmówiła. Chłopak zaczekał więc do swoich osiemnastych urodzin, kiedy legalnie mógł sam to uczynić. Wtedy zakupił dwa karabiny typu AR-15 – jednego używał w czasie zamachu. Pierwszy nabył w dniu urodzin – 16 maja. Poszedł do lokalnego sklepu sportowego o nazwie „Oasis Outback” i kupił karabin półautomatyczny, a następnego dnia – 375 sztuk amunicji. 20 maja dokupił drugi karabin samopowtarzalny z tego samego sklepu. W sumie posiadał 1657 sztuk amunicji i aż 60 magazynków. W czasie strzelaniny miał przy sobie 315 nabojów, z czego 142 wystrzelił. Kolejne 922 naboje znaleziono poza szkołą. Dla porównania, według informacji z portalu „Independent”, przeciętny żołnierz amerykański w czasie walki dysponuje 210 pociskami, co równa się 7 magazynkom po 30 nabojów każdy. W Teksasie nie ma minimalnego wieku ani specjalnej licencji potrzebnej do zakupu amunicji. W czasie zakupu nie jest także wymagane okazanie żadnego dokumentu, świadczącego o przejściu odpowiedniego kursu bądź przeszkolenia w zakresie posługiwania się bronią palną[25]. Na kilka przed dokonaniem zamachu Salvador wysłał swojemu byłemu koledze z liceum zdjęcia broni palnej i torby pełnej amunicji. Na pytanie, po co mu to, odpowiedział, że ma się nie martwić. „Wyglądam zupełnie inaczej, nie poznałbyś mnie” – dodał[26].

Chłopak miał dziewczynę, która mieszkała w San Antonio. Nierzadko chwalił się przed nią swoimi planami na przyszłość. Nastolatka, określana w mediach jako Cece, stwierdziła w czasie wywiadu dla „New York Times”, że Salvador w dniu masakry wysłał jej dwie wiadomości tekstowe. „Właśnie strzeliłem babci w głowę”, a następnie po upływie kilku minut: „Idę strzelać w szkole podstawowej”. Dziewczyna powiedziała, że nie podniosła alarmu od razu, gdyż nie potraktowała tych wiadomości poważnie. Jednakże, gdy w mediach pojawił się temat masakry w szkole, poprosiła swojego kolegę, aby w jej imieniu skontaktował się ze służbami[27].

Reakcje lokalne

Po całym zdarzeniu prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden, dowiedziawszy się o masakrze w szkole, wygłosił specjalne oświadczenie. W przemówieniu złożył kondolencje rodzinom i bliskich zabitych uczniów oraz nauczycieli, a także po raz kolejny wezwał do zwiększenia kontroli dostępu do broni palnej w USA, krytykując przy tym amerykańskie lobby zbrojeniowe[28]. Mówił także o konieczności działania ze strony Kongresu i Senatu USA w tej sprawie, pytając się także retorycznie: „Kiedy, w imię Boga, będziemy gotowi, by stanąć przeciwko lobby zbrojeniowemu?”[29]. Oficjalne kondolencje złożyli także wiceprezydent Stanów Zjednoczonych Kamala Harris oraz byli prezydenci USA – Bill Clinton, Barack Obama i Donald Trump[30]. W czasie przemówienia potępili atak na placówkę. Wypowiedzieli się również działacze na rzecz zwiększenia kontroli nad bronią, w tym rodzice ofiar masakr w Sandy Hook i Parkland[31].

Członek Izby Reprezentantów z Arizony, Paul Gosar, reprezentujący partię Republikanów, w reakcji na atak stwierdził, że czyn był rzekomo zainspirowany politycznie. Gosar w dniu zamachu opublikował post na platformie Twitter, za pomocą którego rozpowszechnił fałszywe twierdzenie, że podejrzany o strzelanie był „transseksualnym, lewicowym, nielegalnym cudzoziemcem”. W powyższym wpisie zamieścił także zdjęcia osoby transgender niezwiązanej z atakiem. Prawdopodobnie fotografie pochodzą z konta Reddit artysty, określającego się mianem transgender[32].

---

[1] M. Osborne, M. Deliso, A. Katersky, At least 19 children, 2 teachers dead after shooting at Texas elementary school,25.05.2022, https://abcnews.go.com/US/texas-elementary-school-reports-active-shooter-campus/story?id=84940951, 20.09.2022.

[2] Jego konto, zaraz po zidentyfikowaniu go jako sprawcy masakry, zostało zablokowane. Tamże.

[3] V. Albert, Texas elementary school gunman posted messages about attack right before shooting, governor said,26.05.2022, https://www.cbsnews.com/live-updates/texas-school-shooting-uvalde-facebook-messages/, 20.09.2022.

[4] M. Hennessy-Fiske, J. Jarvie, R. Winton, C. Martinez, 19 children, 2 adults killed in Texas in the deadliest school shooting since Sandy Hook,24.05.2022, https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-05-24/texas-elementary-school-shooting, 21.09.2022.

[5] I. Chapman, D.A. Medina, N. Chavez, D. Andone and E. Wolfe, Uvalde school shooter was in school for up to an hour before law enforcement broke into room where he was barricaded and killed him,26.05.2022, https://edition.cnn.com/2022/05/25/us/uvalde-texas-elementary-school-shooting-wednesday/index.html, 20.09.2022.

[6] G. Norman, Texas school shooting: Salvador Ramos told classroom ‘it’s time to die,’ survivor says,26.05.2022, https://www.foxla.com/news/texas-school-shooting-salvador-ramos-told-classroom-its-time-to-die-survivor-says, 21.09.2022.

[7] E. Neugeboren, Uvalde officer asked permission to shoot gunman outside school but got no answer, report finds,6.07.2022, https://www.texastribune.org/2022/07/06/uvalde-school-shooting-robb-elementary-report/, 20.09.2022.

[8] V. Albert, Texas elementary school…

[9] M. Hennessy-Fiske, J. Jarvie, R. Winton, C. Martinez, 19 children, 2 adults…

[10] Remembering the lives lost in Uvalde, 25.05.2022, https://www.houstonchronicle.com/projects/2022/uvalde-shooting-victims/, 21.09.2022.

[11] 19 children, 2 teachers killed in Texas elementary school shooting, 24.05.2022, https://www.cnbc.com/2022/05/24/hospital-dead-shooting-at-uvalde-texas-elementary-school.html, 23.09.2022.

[12] G. Norman, Texas school shooting…

[13] V. Albert, Texas elementary school…

[14] B. Debusmann Jr, Texas school shooting: Husband of killed teacher 'dies of grief’, 27.05.2022, https://www.bbc.com/news/world-us-canada-61569655, 27.09.2022.

[15] A. Ura, Irma and Joe Garcia, a teacher and her heartbroken husband, are buried together in Uvalde,1.06.2022, https://www.texastribune.org/2022/06/01/garcia-funeral-uvalde-shooting/, 24.09.2022

[16] Echoes of Sandy Hook massacre in Texas primary school shooting, 25.05.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/5/25/echoes-of-sandy-hook-massacre-in-texas-primary-school-shooting, 21.09.2022.

[17] Tamże.

[18] M. Ballard, R. Arnold, M. Diaz, SUSPECT INFO: Here’s what we know about 18-year-old shooter who officials say killed 19 students, 2 adults at Texas elementary school,24.05.2022, https://www.click2houston.com/news/local/2022/05/24/suspect-info-heres-what-we-know-about-the-18-year-old-shooter-who-officials-say-killed-his-grandmother-14-students-and-1-teacher/, 26.09.2022.

[19] Warto mieć na uwadze, że takie wydarzenie znacząco wpływa nie tylko na ówczesną kondycję psychiczną dziecka, ale przede wszystkim na ukierunkowanie rozwoju mentalności.

[20] B. Hurley, Salvador Ramos: Everything we know about Texas school mass shooter, 1.06.2022, https://www.independent.co.uk/news/world/americas/crime/texas-school-shooter-salvador-ramos-family-b2091598.html, 20.09.2022.

[21] Tamże.

[22] A. Griffin, Y. Steinbuch, What we know so far about Salvador Ramos, the suspected Texas school shooter,24.05.2022, https://nypost.com/2022/05/24/what-we-know-so-far-about-salvador-ramos-the-suspected-texas-school-shooter/, 23.09.2022.

[23] W. Katcher, Texas shooting: Salvador Ramos posted 3 times through Facebook before massacre, officials say, writing ‘I’m going to shoot an elementary school’,27.05.2022, https://www.masslive.com/news/2022/05/texas-shooting-salvador-ramos-posted-3-times-on-facebook-in-half-hour-before-massacre-officials-say-writing-im-going-to-shoot-an-elementary-school.html, 24.09.2022.

[24] S. Foster-Frau, C. Zakrzewski, N. Nix and D. Harwell, Before massacre, Uvalde gunman frequently threatened teen girls online, 28.05.2022, https://www.washingtonpost.com/technology/2022/05/28/uvalde-texas-gunman-online-threats/, 22.09.2022.

[25] B. Hurley, Salvador Ramos: Everything we know…

[26] Tamże.

[27] J. Marcus, ‘Are you gonna shoot up the school?’: Salvador Ramos’s chilling online chats revealed as police probe contacts,27.05.2022, https://www.independent.co.uk/news/world/americas/salvador-ramos-texas-shooting-instagram-b2089145.html, 19.09.2022.

[28] A. Shalal, T. Hunnicutt, ’Stand up to the gun lobby,’ Biden urges Americans after Texas massacre,25.05.2022, https://www.reuters.com/world/us/biden-speak-texas-school-shooting-tuesday-night-2022-05-24/, 25.09.2022.

[29] L. Cathey, A. Carlson, A. Garcia, Biden addresses nation on 'horrific’ Texas school shooting: 'We have to act’,25.05.2022, https://abcnews.go.com/Politics/biden-addresses-nation-horrific-texas-school-shooting-act/story?id=84948447, 21.09.2022.

[30] C. O’Kane, „Grief overwhelms the soul”: Politicians and celebrities react to Texas elementary school mass shooting, 25.05.2022, https://www.cbsnews.com/news/texas-school-shooting-uvalde-reactions/, 22.09.2022.

[31] O. Oshin, Father of Parkland victim responds to Texas shooting: ‘I am very angry’, 24.05.2022, https://thehill.com/blogs/blog-briefing-room/3500396-father-of-parkland-victim-responds-to-texas-shooting-i-am-very-angry/, 27.09.2022.

[32] M. Loh, GOP Rep. Paul Gosar spread a baseless transphobic rumor that the Uvalde school-shooting suspect was a 'transsexual leftist illegal alien’, 25.05.2022, https://www.businessinsider.com/texas-shooting-uvalde-paul-gosar-touts-false-claim-transgender-woman-2022-5?IR=T, 25.09.2022.