Analiza wyborów w Nigerii

Opracował: Mateusz Kabaciński, 02.06.2023 r.

25 lutego 2023 r. w Nigerii odbyły się wybory prezydenckie i powszechne. Wyniki opublikowano we wczesnych godzinach porannych 1 marca 2023 r. Zwyciężył Bola Tinubu, którego poparło 36,61 proc. wyborców, co oznacza, że oddano na niego 8 794 726 głosów. Spośród 17 innych kandydatów ubiegających się o fotel prezydenta realnie zagrozić Tinbu mogli jedynie Atiku Abubakar – główny kandydat opozycji i były wiceprezydent, oraz Peter Obi – pretendent cieszący się popularnością wśród młodych wyborców. W wyniku głosowania otrzymali oni odpowiednio 6 984 520 i 6 101 533 głosów (29,07 proc. i 25,4 proc. poparcia). Długi czas oczekiwania na wyniki[1] spowodowały przede wszystkim trudności techniczne i problemy w sektorze bezpieczeństwa w niektórych prowincjach[2]. Pojawiły się także doniesienia o incydentach z użyciem broni palnej w niektórych lokalach wyborczych, gdzie wyborców zaatakowali uzbrojeni mężczyźni[3].

Tego samego dnia przeprowadzono również wybory do Senatu i Izby Reprezentantów, a w połowie marca – wybory gubernatorskie. Powyższe wątki zostaną przybliżone w dalszej części materiału.

Kim byli kandydaci?

Bola Tinubu to 70-letni reprezentant centrolewicowej partii rządzącej Kongres Wszystkich Postępowców (All Progressives Congress, APC), etniczny muzułmanin Joruba pochodzący z Lagos – południowo-zachodniej prowincji Nigerii. Wcześniej pełnił funkcję gubernatora tego regionu[4]. Określany przez swoich zwolenników mianem „Jagaban”[5], Tinubu w czasie kampanii opowiadał się za zwiększeniem poziomu bezpieczeństwa w kraju i poprawieniem infrastruktury. Obiecał również rozwiązać kwestię rosnącego długu publicznego[6].

Atiku Abubakar to natomiast 76-letni muzułmanin z grupy etnicznej Fulani, reprezentujący opozycyjną Ludową Partię Demokratyczną (People’s Democratic Party, PDP). Pełnił funkcję wiceprezydenta kraju w latach 1999–2007. W kampanii wyborczej startował pod hasłem „Moje porozumienie z Nigerią”. Zapowiedział jedność, pokój i poprawę sytuacji gospodarczej kraju. O fotel prezydenta ubiegał się po raz szósty[7].

Peter Obi reprezentuje Partię Pracy (Labour Party, LP), która cieszy się mniejszą popularnością wśród ogółu społeczeństwa, ale większą ze strony młodych. Spośród innych kandydatów wyróżnia się stosunkowo młodym wiekiem, ma bowiem 61 lat. Jest chrześcijaninem, należącym do grupy etnicznej z południowego wschodu Igbo. Przed rozpoczęciem działalności politycznej był gubernatorem stanu Anambra. W czasie swojej kampanii wyborczej proklamował m.in. odbudowę kraju poprzez rozwiązanie problemów braku bezpieczeństwa i zmniejszenie bezrobocia[8].

Komisja wyborcza

Na straży wyborów w Nigerii stoi Niezależna Państwowa Komisja Wyborcza (Independent National Electoral Commission, INEC) – instytucja powołana na mocy konstytucji, mająca za zadanie przeprowadzanie i nadzorowanie wyborów w kraju na urząd prezydenta, wiceprezydenta, członków izb państwowych, gubernatorów, ich zastępców oraz członków Senatu i Izby Reprezentantów[9].

Z danych INEC wynika, że w tegorocznych wyborach zarejestrowano 93 469 008 wyborców, a około 87 mln otrzymało Stałą Kartę Wyborczą (Pernament Voters Card, PVC) – dokument uprawniający do udziału w głosowaniu. Wśród nich 52,5 proc. stanowili mężczyźni, a 47,5 proc. – kobiety. Struktura wiekowa głosujących przedstawia się następująco:

• 39,65 proc. zarejestrowanych wyborców mieści się w przedziale wiekowym od 18 do 34 lat,
• 35,75 proc. to osoby w wieku od 35 do 49 lat,
• 18,94 proc. to osoby w wieku od 50 do 69 lat,
• 5,66 proc. to osoby w wieku 70 lat i więcej[10].

Komisja podała, że frekwencja wyborcza w poprzednich latach, tj. w 2015 i 2019 r., wynosiła od 30 do 35 proc. W tegorocznych wyborach była ona jeszcze niższa, gdyż swój głos oddało około 24,9 mln Nigeryjczyków, co stanowiło zaledwie 29 proc. ogólnej liczby zarejestrowanych wyborców[11].

Nowa technologia

Tegoroczne wybory znacząco różniły się od pozostałych ze względu na zastosowanie nowego sprzętu i technologii. Podczas głosowania wykorzystano bowiem Bimodalny System Akredytacji Wyborców (Bimodal Voter Accreditation System, BVAS) – dwumodalny system rozpoznawania twarzy i odcisków palców, mający poprawić przejrzystość wyborów oraz utrudnić próby fałszowania procesu.

Wraz z BVAS funkcjonuje również IReV (INEC Result Viewing), czyli portal przeglądania wyników. Ma on taką samą rolę co BVAS, jednak działa na innej zasadzie. BVAS jest systemem pobierającym dane, natomiast IReV je odczytuje, kataloguje, a następnie przesyła do centrali INEC. Po weryfikacji wyniki publikowane są na oficjalnej platformie INEC[12]. BVAS przetestowano w wyborach uzupełniających w 2021 i 2022 r., z których ostatnie to wybory na gubernatorów Ekiti i Osun[13].

Według BBC w poprzednich dwóch wyborach zwycięzcę ogłaszano najwcześniej trzeciego dnia po głosowaniu. W tegorocznych wyborach wprowadzono elektroniczny system przekazywania wyników, co skłoniło wielu obywateli do oczekiwania szybszego ogłoszenia rezultatów. Początkowo system miał zwiększyć przejrzystość i zapobiec manipulacjom, umożliwiając publikację cyfrowej wersji wyników na stronie internetowej komisji wyborczej. Jednak wielu wyborców skarżyło się na to, że urzędnicy wyborczy odmawiali przesłania wyników z lokalnych miejsc głosowania, tak jak powinni. Z kolei urzędnicy twierdzili, że w niektórych miejscach nie mieli dostępu do internetu, co uniemożliwiało im przesłanie wyników. W niektórych sytuacjach wyborcy sami udostępniali więc swoje telefony komórkowe urzędnikom, aby ci mogli przekazać konieczne informacje. Ponadto pojawiły się doniesienia o zakłóceniach w centrach INEC w niektórych stanach[14].

26 lutego 2023 r. afrykańska organizacja non profit YAIGA Africa poinformowała, że system BVAS, mimo niewielkich usterek, działał poprawnie w 88 proc. z łącznej liczby 176 606 lokali wyborczych. W 93 proc. lokali przestrzegano procedur wyborczych i dodatkowych ustaleń dotyczących procesu wyborczego, a dane zarejestrowanych wyborców systematycznie sprawdzano w rejestrze. W ponad 9 proc. lokali wyborczych pracowników określono jako „nieprofesjonalnych” i „stronniczych”. Natomiast w 5 proc. lokali nie dochowano tajności głosowania ze względu na brak kabin wyborczych[15].

Jak działa proces wyborczy?

W procesie wyborczym wyróżnia się następujące etapy: etap przedwyborczy, prawybory, nominacje i kampanię.

1. Etap przedwyborczy – obejmuje prezentowanie przez kandydatów partii politycznych manifestów. Na tym etapie oczekuje się, że wszyscy uprawnieni do głosowania obywatele zarejestrują się w bazie INEC. Ponadto komisja ogłasza datę wyborów, aby proces mógł się rozpocząć.
2. Prawybory – na tym etapie przebiega elekcja wewnątrzpartyjna. Kandydaci przechodzą wewnętrzną weryfikację. Na jej podstawie przeprowadza się nominację.
3. Nominacje – każda partia polityczna nominuje kandydata, który będzie reprezentować ją w czasie wyborów. Musi on spełniać podstawowe wymagania określone w akcie wyborczym, konstytucji krajowej i wytycznych INEC.
4. Kampania – na tym etapie partie polityczne i ich nominowany kandydat prowadzą szeroką kampanię na rzecz poparcia i głosów społeczeństwa w ramach harmonogramu, który podaje komisja. Kampania może być prowadzona w sposób tradycyjny (plakaty, ulotki) oraz za pomocą mediów społecznościowych[16].

Jak wygląda głosowanie?

Przed udaniem się do lokalu wyborczego należy sprawdzić, w którym z nich jesteśmy zarejestrowani. Po przybyciu urzędnik INEC sprawdza nasze dane przy użyciu systemu BVAS. Potwierdza tym samym naszą przynależność do danego lokalu wyborczego oraz autentyczność PVC. Następnie urzędnik prosi nas o przyłożenie palca do czytnika, aby zweryfikować nasze dane biometryczne. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy dane znajdują się w Rejestrze Wyborców. Jeśli nie, zostajemy poproszeni o opuszczenie lokalu bez zakłócania porządku. Jeśli wszystko przebiega pomyślnie, zostajemy dopuszczeni do głosowania. Urzędnik stempluje, podpisuje i zatwierdza naszą kartę do głosowania, a my powinniśmy sprawdzić, czy zostało to wykonane poprawnie, jeżeli bowiem podpis, pieczęć i zatwierdzenie na karcie są niekompletne, karta staje się nieważna. Następnie otrzymujemy kartę do głosowania, zawiniętą w rulon z zadrukowaną stroną wewnątrz. Przechodzimy do kabiny głosowania, gdzie barwimy palec tuszem i zaznaczamy pole partii, której kandydatowi dajemy swój głos. Po oddaniu głosu kartę należy zwinąć i spłaszczyć w określony sposób, a następnie wrzucić do urny. Ten ostatni krok odbywa się publicznie, na oczach innych obecnych głosujących. Następnie opuszczamy lokal i oczekujemy na ogłoszenie wyników, co następuje po zliczeniu głosów i rozstrzygnięciu[17].

Aby wygrać wybory na stanowisko prezydenta, kandydat musi otrzymać największą liczbę głosów oddanych w całym kraju oraz co najmniej jedną czwartą głosów w minimum 24 z 36 stanów kraju. Jeśli pierwsza tura nie wyłoni zwycięzcy, dwóch najlepszych kandydatów zmierzy się w drugiej turze. Zgodnie z konstytucją druga tura musi odbyć się w ciągu 21 dni od ogłoszenia wyników pierwszej[18].

Reakcje powyborcze

Krótko po ogłoszeniu oficjalnych wyników wyborów prezydenckich partie opozycyjne zaczęły formułować przesłanki, jakoby wybory miały zostać sfałszowane. Datti-Baba Ahmad, kandydat partii na wiceprezydenta reprezentujący LP, powiedział: „Wygraliśmy te wybory jako Partia Pracy, zamierzamy ubiegać się o nasz mandat”. Zdaniem Samsona Itodo – szefa YIAGA Africa – istnieją poważne obawy dotyczące procesu wyborczego. Główne problemy, takie jak przemoc i problemy techniczne, osłabiły zaufanie społeczne do procesu wyborczego. Powiedział on także, że największe partie opozycyjne wspólnie skrytykowały wyniki wyborcze, twierdząc, że je sfałszowano i zmanipulowano. Rzecznik kampanii prezydenckiej Partii Pracy Ndi Kato w jednym z oświadczeń stwierdził: „Jesteśmy buntowniczy. Wybory zostały sfałszowane”[19]. Organizacja Narodów Zjednoczonych wezwała wszystkie zainteresowane strony do zachowania spokoju podczas zakończenia procesu wyborczego[20].

Z czym mierzą się Nigeryjczycy?

Głównymi zagadnieniami, na które zwracali uwagę głosujący Nigeryjczycy, były kwestie bezpieczeństwa i problemy gospodarcze. Aktualnym wyzwaniem ekonomicznym jest tzw. kryzys gotówkowy, wywołany decyzją byłego prezydenta Muhammadu Buhariego o wprowadzeniu nowych banknotów naira (₦) krótko przed wyborami. Bank Centralny Nigerii w październiku 2022 r. ogłosił rozpoczęcie przeprojektowywania banknotów o nominale 200 ₦ (43 centy amerykańskie), 500 ₦ (1,08 USD) oraz 1000 ₦ (2, 17 USD) w celu zwalczania inflacji i finansowych fałszerstw. Spowodowało to konieczność wymiany starych banknotów, jednak zdobycie nowych okazało się trudniejsze niż zakładano[21]. Doprowadziło też do długich kolejek przed bankami i protestów w niektórych regionach kraju. Zmiana ta wpłynęła paradoksalnie na wzrost cen żywności i podniesienie inflacji. Wzrósł również dług publiczny który osiągnął 220 mld USD. W celu złagodzenia kryzysu Buhari przedłużył możliwość używania starych banknotów jako prawnego środka płatniczego do 10 kwietnia 2023 r.[22]

Innym wyzwaniem są oszustwa wyborcze i niepokoje społeczne. Na przestrzeni ostatnich lat w Nigerii odnotowano liczne przypadki przekupstwa i kupowania głosów. W odpowiedzi na to INEC wprowadziła zakaz używania telefonów komórkowych w lokalach wyborczych w celu powstrzymania nielegalnych praktyk. W przeszłości wyborcy często fotografowali swoje karty wyborcze jako dowód otrzymania zapłaty za oddanie głosu na odpowiedniego kandydata[23]. W tym roku również doszło do próby przekupstwa. Pod koniec lutego 2023 r. członek Izby Reprezentantów Chinyere Igwe został aresztowany pod zarzutem prania brudnych pieniędzy. W jego samochodzie znaleziono stos pieniędzy o łącznej wartości 498 100 USD oraz listę osób, którym miał je przekazać[24].

W przeciwieństwie do poprzednich wyborów każdy z 18 kandydatów na prezydenta w tym roku podpisał porozumienie, zobowiązujące partie polityczne, kandydatów i ich zwolenników do wyrażania swojego niezadowolenia z wyników w sposób legalny i zgodny z konstytucją, unikając przy tym przemocy. Miało to na celu zapewnienie przeprowadzenia wolnych, uczciwych i uczciwych wyborów oraz uniknięcie niepokojów społecznych po ogłoszeniu wyników. Nigeryjska armia i policja również zadeklarowały zapewnienie bezpieczeństwa podczas wyborów[25].

Wybory parlamentarne

25 lutego 2023 r. wraz z wyborami prezydenckimi odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego. Zgromadzenie Narodowe w Nigerii jest dwuizbowym parlamentem federalnym, złożonym z Izby Reprezentantów i Senatu. Obie izby wybierane są na czteroletnie kadencje. Pierwsza z nich liczy 360 członków[26], w skład drugiej zaś wchodzi 109 senatorów[27]. Obie izby wybierane są w jednomandatowych okręgach wyborczych, z zastosowaniem ordynacji większościowej. Zasadnicza różnica między izbami polega na odmiennym sposobie rozdziału mandatów między poszczególne stany Nigerii. W Izbie Reprezentantów liczebność delegacji stanu ustala się proporcjonalnie do jego ludności. Z kolei w Senacie każdy stan ma trzech przedstawicieli, niezależnie od swojej wielkości. Dodatkowo jeden senator wybierany jest w okręgu federalnym (stołecznym)[28]. W tegorocznych wyborach parlamentarnych wzięło udział 18 partii politycznych, a spośród nich 1101 kandydatów do Senatu oraz 3122 kandydatów do Izby Reprezentantów[29]. Wyniki ogłoszono 7 marca 2023 r. Osiem partii weszło do Izby Reprezentantów, a siedem do Senatu[30]. Były to:

1. All Progressives Congress, APC – to partia utworzona 6 lutego 2013 r. jako połączenie największych partii opozycyjnych w Nigerii: Action Congress of Nigeria, All Progressives Grand Alliance (frakcja), All Nigeria Peoples Party i Congress for Progressive Change. Partia doszła do władzy po zwycięstwie je kandydata – Muhammadu Buhariego – w wyborach prezydenckich w 2015 r. Jej siedziba znajduje się w stolicy Nigerii – Abudży. W kwestiach ekonomicznych APC jest partią powszechnie uważaną za sprzyjającą polityce gospodarczej opartej na zasadach kontrolowanego rynku. Natomiast w kwestiach społecznych partia opowiada się za socjaldemokracją i antyklasowością. Przewodniczącym APC jest Abdullahi Adamu[31].
2. People’s Democratic Party, PDP – jedna z dwóch głównych partii politycznych funkcjonujących w Nigerii obok APC, założona w 1998 r. PDP ma neoliberalne stanowisko w swojej polityce gospodarczej i utrzymuje konserwatywne stanowisko w niektórych kwestiach społecznych, takich jak np. stosunki osób tej samej płci, zwykle powołując się na argumenty moralności i religijności[32]. W kwestiach ekonomicznych opowiada się za polityką wolnorynkową wspierającą liberalizm gospodarczy i ograniczone regulacje rządowe. Przewodniczącym partii jest Umar Illiya[33].
3. Labour Party, LP – nigeryjska socjaldemokratyczna partia polityczna. Powstała w 2002 r. jako Partia na rzecz Socjaldemokracji (PSD), a rok później zmieniono jej nazwę na Labour Party (LP). LP ma na celu promowanie i obronę socjaldemokratycznych zasad i ideałów dla osiągnięcia sprawiedliwości społecznej, postępu i jedności. Ugrupowanie cieszy się większym zainteresowaniem młodszej części nigeryjskiego społeczeństwa. Przewodniczącym LP jest Julius Abure[34].
4. New Nigeria Peoples Party, NNPP – informacje na temat tej partii są bardzo ograniczone. W czasie ogłoszenia wyników wyborów z 2023 r. INEC podała, że partia NNPP uzyskała 1 496 687 głosów, a jej przedstawicielem był Rabiu Kwankwaso. Ponadto jej pozycję polityczną określono jako synkretyczną lub tzw. catch-all. Oznacza to, że partia łączy w sobie elementy zarówno lewicy, jak i prawicy[35]. Ideologia polityczna nie została określona.
5. Social Democratic Party, SDP – centrolewicowa partia polityczna, utworzona w grudniu 1989 r. wraz z The National Republican Convention (NPC) przez byłego prezydenta Ibrahima Babangidę jako część projektu[36] demokratycznego[37].
6. The Young Progressive Party, YPP – socjaldemokratyczna partia polityczna, konkurent dla APC i PDP. Początkowo działająca od 2016 r. jako stowarzyszenie polityczne. Rok później, 7 czerwca, po spełnieniu wszystkich wymogów formalnych, oficjalnie przekształciła się w partię polityczną[38].
7. All Progressives Grand Alliance, APGA – nigeryjska partia opozycyjna utworzona w 2003 r. W tym samym roku wzięła udział w wyborach parlamentarnych i zdobyła 1,4 proc. głosów oraz 2 z 360 miejsc w Izbie Reprezentantów, ale bez miejsc w Senacie. W ramach ideologii partii określonej w manifeście wyróżnić można: federalizm, pluralizm, panafrykanizm, nacjonalizm oraz progresywizm[39].
8. African Democratic Congress, ADC – nigeryjska partia polityczna utworzona w 2005 r., początkowo pod nazwą Alliance for Democratic Change (ADC). Partia w swoim manifeście opowiada się za silną władzą państwową oraz poprawieniem warunków życia wszystkich Nigeryjczyków. Przewodniczącym partii od 2022 r. jest Ralph Nwosu[40].

Senat (109 miejsc)

Izba Reprezentantów (360 miejsc)

Wybory gubernatorskie

Wybory gubernatorskie odbyły się 18 marca 2023 r. Pierwotnie miały zostać przeprowadzone tydzień wcześniej, jednak 9 marca INEC wydała oficjalne oświadczenie informujące o zmianie terminu[41]. Elekcja odbyła się w 28 z 36 stanów. Wzięło w niej udział 400 kandydatów z 4 partii. Wyniki, ogłoszone 23 marca 2023 r.[42], przedstawiały się następująco:

1. APC wygrał w 16 stanach,
2. PDP wygrała w 10 stanach,
3. NNPP wygrała w stanie Kano (1 019 602 głosy),
4. LP wygrała w stanie Abia (175 464 głosów)[43].

W ośmiu stanach wybory gubernatorskie odbędą się w innym terminie:

• Ekiti: Wybory gubernatorskie przeprowadzono w czerwcu 2022 r. Kolejna tura wyborów odbędzie się dopiero pod koniec czteroletniej kadencji obecnego gubernatora.
• Osun: Podobnie jak w Ekti, wybory gubernatorskie przeprowadzono w lipcu 2022 r. Następne zaplanowano na 2026 r.
• Bayelsa: Wybory odbędą się 11 listopada 2023 r. Ma to związek z opóźnieniem wydania orzeczenia sądowego i mianowaniem obecnego gubernatora w listopadzie 2019 r.
• Edo: Wybory gubernatorskie mają się odbyć we wrześniu 2024 r., ponieważ obecny gubernator uzyskał reelekcję 19 września 2020 r.
• Imo: W 2019 r. orzeczeniem sądu zdyskwalifikowano zwycięzcę tamtejszych wyborów – Emekę Ihedioha. W jego miejsce powołało Hope Uzodinma, który objął stanowisko gubernatora w 2020 r. Następne wybory zaplanowano pod koniec 2023 r.
•  Kogi: Podobnie jak w stanach Imo i Bayelsa, wybory gubernatorskie odbędą się w listopadzie 2023 r.
• Anambra: Wybory na gubernatora w Anambrze odbyły się 6 listopada 2021 r. Kolejne zostaną przeprowadzone w listopadzie 2025 r.
• Ondo: Obecny gubernator Rotimi Akeredolu trzy lata temu uzyskał reelekcję. Ponowne wybory na gubernatora odbędą się w październiku 2024 r.[44]

Podsumowanie

Wybory w Nigerii przebiegły w spokojnej atmosferze, co stanowi pozytywny aspekt tego demokratycznego procesu. Narodowa Komisja Wyborcza Nigerii (INEC) dysponowała wysokim budżetem, co umożliwiło sprawną realizację zarówno wyborów prezydenckich, parlamentarnych, jak i gubernatorskich.

Warto zauważyć, że zastosowano sprawdzoną technologię BVAS, która odnotowała wysoki procent funkcjonalności, przyczyniając się do podwyższenia przejrzystości i uczciwości wyborów. Ponadto podpisane porozumienie zobowiązywało partie polityczne, kandydatów i ich zwolenników do wyrażania swojego niezadowolenia z wyników w sposób legalny i zgodny z konstytucją, unikając przy tym przemocy.

Jednak wybory spotkały się z kilkoma negatywnymi aspektami. Frekwencja wyborcza wyniosła poniżej 30 proc., co jest niepokojącym zjawiskiem i może świadczyć o ograniczonym zaufaniu lub apatii wyborczej wśród mieszkańców Nigerii. Pojawiły się również doniesienia o incydentach z użyciem broni palnej w niektórych lokalach wyborczych, co podkreśla istniejące wyzwania związane z zapewnieniem pełnego bezpieczeństwa podczas procesu wyborczego.

Aktualnie Nigeryjczycy mierzą się również z negatywnymi aspektami, takimi jak próby oszustw wyborczych oraz tzw. kryzys gotówkowy. Przypadki prób manipulacji wynikami wyborów stanowią poważne zagrożenie dla demokratycznego procesu i wymagają skutecznych działań w celu ich zwalczania. Ponadto kryzys gotówkowy oznacza trudności finansowe i braki w dostępie do środków płatniczych, co ma negatywny wpływ na codzienne życie Nigeryjczyków.

Podsumowując, wybory w Nigerii odbyły się w spokojnej atmosferze, z wykorzystaniem zaawansowanej technologię, a podpisane porozumienie miało na celu zapewnienie uczciwości procesu wyborczego. Niemniej niska frekwencja, incydenty z użyciem broni oraz wyzwania związane z próbami oszustw wyborczych i kryzysem gotówkowym stanowią aktualne wyzwania, które muszą zostać skutecznie rozwiązane dla dalszego rozwoju demokracji w Nigerii.    

---

[1] Zwykle wyniki publikowano po upływie dwóch do trzech dni. W tym roku zrobiono to dopiero po pięciu dniach – 1 marca, około 3 w nocy.

[2] C. Macaulay, Nigeria elections 2023: What you need to know, „BBC”, 26.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64187170, 26.02.2023.

[3] N. Orjinmo, J. Winter, Nigeria election results 2023: Bola Tinubu takes strong lead over Atiku Abubakar and Peter Obi, „BBC”, 1.03.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64805024,3.03.2023.

[4] Bola Tinbu był dobrze oceniany jako gubernator stanu Lagos. Niejednokrotnie używał tego argumentu w czasie rozmów na wizji. Jednak ciągną się za nim oskarżenia o unikanie płatności podatków. Co więcej, FBI również zainteresowało się jego osobą, podejrzewając go o pranie brudnych pieniędzy pochodzących z przemytu narkotyków. Sprawę zakończono grzywną w wysokości 450 tysięcy dolarów. Por.: B. Akinloye, We don’t have criminal case against Atiku – US, „Punchng”, 20.11.2016, https://punchng.com/dont-criminal-case-atiku-us/, 16.02.2023.

[5] W języku hausa (używanego w kilku krajach afrykańskich, m.in. w Nigerii, Nigrze i innych) słowo „jagaban” oznacza przywódcę; Jagaban, „Nigeriandictionary”, https://nigeriandictionary.com/jagaban, 1.03.2023.

[6] N. Orjinmo, Bola Tinubu – the 'godfather’ who has been sworn in as Nigeria’s president, „BBC”, 29.05.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-61732548, 31.05.2023.

[7] C. Krippahl, Nigeria election 2023: Who are the presidential candidates?, „DW”, 24.02.2023, https://www.dw.com/en/nigeria-election-2023-who-are-the-presidential-candidates/a-64766561, 2.03.2023.

[8] J. Bwala, E. Ogao, M. Winsor, Nigeria presidential election 2023: Who are the main candidates and what are the key issues?, „ABCNews”, 25.01.2023, https://abcnews.go.com/International/nigeria-presidential-election-2023-main-candidates-key-issues/story?id=97411314, 3.03.2023.

[9] Instytucja jest również dobrze dofinansowana. Na tegoroczne wybory przeznaczono 2 mld dolarów, aby pokryć koszty związane z elekcją, liczeniem głosów oraz funkcjonowaniem INEC; I. Hassan, A. Obe, Nigeria: Trust and turnout define 2023 elections, „Chathamhouse”, 31.03.2023,https://www.chathamhouse.org/2023/03/nigeria-trust-and-turnout-define-2023-elections, 6.05.2023.

[10] Elections in Nigeria: 2023 General Elections, „IFES”, https://www.ifes.org/tools-resources/election-snapshots/elections-nigeria-2023-general-elections, 1.03.2023.

[11] H. Mohamed, E. Melimopoulos, V. Pietromarchi, Nigeria 2023 election: Bola Tinubu declared winner, „Al Jazeera”, 1.03.2023, https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2023/3/1/nigeria-election-results-live-tinubu-declared-winner, 4.03.2023.

[12] I. Hassan, A. Obe, Nigeria: Trust and turnout…

[13] T. Olasoji, How will voting be conducted in Nigeria?, „QZ”, 24.02.2023, https://qz.com/how-will-voting-be-conducted-in-nigeria-1850153932, 2.03.2023.

[14] N. Orjinmo, Nigeria election results 2023: Opposition PDP and Labour Party accuse APC and Inec, „BBC”, 27.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64783411, 28.02.2023.

[15] W. Musa, Despite glitches, YIAGA Africa scores BVAS over 80%, „The Guardian”, 26.02.2023, https://guardian.ng/news/despite-glitches-yiaga-africa-scores-bvas-over-80/, 2.03.2023.

[16] What to Know About Nigeria’s Election, „VOA News”, 25.02.2023, https://www.voanews.com/a/what-to-know-about-nigeria-s-election/6978758.html, 10.03.2023.

[17] J. Ajani, Voting guide to Nigerians: How BVAS works, „Vanguardngr”, 25.02.2023, https://www.vanguardngr.com/2023/02/voting-guide-to-nigerians-how-bvas-works/, 1.03.2023.

[18] How to poll 93 million voters – the challenge of pulling off Nigeria’s presidential elections, „The Conversation”, 16.02.2023, https://theconversation.com/how-to-poll-93-million-voters-the-challenge-of-pulling-off-nigerias-presidential-elections-199761, 23.02.2023.

[19] S. Busari, N. Princewill, B. Feleke, L. Madowo, J. Yeung, Opposition vows challenge as Tinubu wins Nigerian presidency, 2.03.2023, https://edition.cnn.com/2023/02/28/africa/nigeria-presidential-election-result-intl-hnk/index.html, 8.03.2023.

[20] Ibidem.

[21] Warto zaznaczyć, że około 40 proc. Nigeryjczyków nie posiada kont bankowych, więc przy zakupie podstawowych produktów polegają na gotówce.

[22] J. Bwala, E. Ogao, M. Winsor, Nigeria presidential election 2023…

[23] What to Know About Nigeria’s Election…

[24] C. Macaulay, Chinyere Igwe: Nigerian politician arrested with $500,000 on election eve, „BBC”, 24.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64756612, 27.02.2023.

[25] E. Egbejule, Presidential candidates sign peace pact before Nigeria election, „Al Jazeera”, 23.02.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/2/23/presidential-candidates-sign-peace-pact-72hrs-to-nigeria-election, 26.02.2023.

[26] Nigeria House of Representatives, „Archive IPU”, http://archive.ipu.org/parline-e/reports/2363_B.htm, 18.03.2023.

[27] Nigeria Senate, „Archive IPU”, http://archive.ipu.org/parline-e/reports/2364_A.htm, 18.03.2023.

[28] Constitution of the Federal Republic of Nigeria 1999, „Nigeria Law”, http://www.nigeria-law.org/ConstitutionOfTheFederalRepublicOfNigeria.htm#Elections_to_NatAss, 2.02.2023.

[29] How to poll 93 million voters…

[30] Elections in Nigeria: 2023 General…

[31] All Progressives Congress (APC), „APC”, https://apc.com.ng/about.php, 28.02.2023.

[32] W 2007 r. zdominowane przez PDP Zgromadzenie Narodowe wsparło ustawę zakazującą wszelkich form relacji homoseksualnych, zgodnie z którą grozi za to kara do 14 lat więzienia; Nigeria moves to tighten gay laws, „BBC News”, 14.02.2007, http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/6362505.stm, 9.04.2023.

[33] Peoples Democratic Party (PDP), „Peoples Democratic Party”, https://peoplesdemocraticparty.com.ng/how-it-all-started/, 8.03.2023.

[34] Party Ideology, „Labour Party”, https://labourparty.com.ng/party-ideology/, 8.03.2023.

[35] Nigeria presidential election results 2023 by the numbers, „Al Jazeera”, 28.02.2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/2/28/nigeria-presidential-election-results-2023, 3.03.2023.

[36] Miał on na celu utworzenie dwóch zwerbalizowanych partii politycznych – jednej nieco lewicowej, a drugiej prawicowej; Falae, Shonibare, others re-launch SDP, „Vanguard”, 8.03.2014, https://www.vanguardngr.com/2014/03/falae-shonibare-others-re-launch-sdp/, 15.03.2023.

[37] Ibidem.

[38] In conversation with Kingsley Moghalu: Nigeria’s first technocrat President?, „Stears”, 21.01.2019, https://www.stears.co/article/in-conversation-with-kingsley-moghalu-nigerias-next-technocrat-president/,18.03.2023.

[39] Manifesto of All Progressive Grand Alliance, „INEC Nigeria”, 6.05.2018, https://www.inecnigeria.org/wp-content/uploads/2019/02/APGA-Manifesto.pdf, 16.03.2023.

[40] Our Manifesto, „ADC”, https://adc.org.ng/our-manifesto, 17.03.2023.

[41] D. Ojukwu, FULL TEXT: Why INEC Postponed Governorship Elections, „FIJ”, 9.03.2023, https://fij.ng/article/full-text-why-inec-postponed-governorship-elections/, 3.04.2023.

[42] B. Ikiebe, Governorship Election: Results Of 26 States, „VON”, 23.03.2023, https://von.gov.ng/governorship-election-results-of-26-states/, 15.04.2023.

[43] 2023 Gubernatorial Results, „Liveresults Civichive”, https://liveresults.civichive.org/gubernatorial/2023, 16.03.2023.

[44] O. Lawal, Why 2023 Governorship Election Will Be Held in Only 28 States, „FIJ”, 11.03.2023, https://fij.ng/article/why-2023-governorship-election-will-be-held-in-only-28-states/, 15.04.2023.

Analiza ataków gangsterskich w centralnej Nigerii

Opracował: Mateusz Kabaciński, 01.05.2022 r.

10 kwietnia 2022 roku doszło do ataków zbrojnych w stanie Plateau w Nigerii. Przeprowadzili je członkowie lokalnych gangów, którzy za główny cel obrali cztery wioski. Jak stwierdzono, napastnicy byli bardzo dobrze uzbrojeni – posiadali karabiny AK-47 oraz maczety. Poruszali się na motocyklach w licznych grupach, dzięki czemu mogli w krótkim czasie „zasiać terror” na tak dużym obszarze[1]. Po dotarciu do wyznaczonych punktów zaczynali strzelać do mieszkańców.  Miejscowi twierdzą, że ofiarami byli rolnicy, którzy uprawiali swoje pola w ramach przygotowań do sadzenia. Szacuje się, że łącznie zginęło ponad 100 osób, a 70 zostało porwanych – w większości kobiety i dzieci[2]. Ponadto napastnicy doszczętnie spalili 41 domów, 86 sklepów i 8 motocykli[3]. Jonathan Ishaku, rzecznik Plateau Elders’ Forum, stwierdził: „To niezwykle smutne co zaszło. Stanowczo potępiamy zaistniałą przemoc. Dołożone zostaną wszelkie starania ku odbiciu zakładników”[4].

Takie ataki nie są częste w Plateau. Stan ten, położony w centralnej Nigerii, graniczy jednak od północnego wschodu z prowincją Kaduna, gdzie podejrzane ugrupowania stosunkowo częściej dokonują napadów rabunkowych. Dzieje się tak za sprawą sporów pomiędzy muzułmanami Fulani, którzy są głównie pasterzami, a społecznościami chrześcijańskimi z Hausa, którzy z kolei trudnią się rolnictwem. Konflikt o dostęp do ziemi i wody jeszcze bardziej pogłębił podziały. Przypuszcza się, że członkowie gangów należą głównie do Fulani, Hausa, Kanuri i innych plemion zamieszkujących w regionie[5].  The Centre of Democracy and Development for West Africa (CDD) podaje informację, że w centralno-zachodniej części kraju działa około 100 ugrupowań z ponad 30 tys. członków[6]. Dokonują one licznych napadów, podczas których plądrują domy, zabijają i porywają napotkanych mieszkańców. „Niektóre grupy liczą ponad 1000 członków, chociaż takie grupy są zazwyczaj luźno zorganizowane, dając znaczną autonomię swoim dowódcom” – czytamy w raporcie. Ponadto pojedynczy członkowie ugrupowań mogą utworzyć grupy pod własnym dowodzeniem, po uprzednim otrzymaniu zgody od dowódcy pierwotnego ugrupowania, na odłączenie się i rozpoczęcie własnej działalności[7].

W większości obszarów wiejskich w Nigerii istnieją znaczące problemy w kwestii usług telefonicznych. Utrudnia to nie tylko sprawne komunikowanie się pomiędzy wioskami, ale przede wszystkim – szybkie dostarczenie informacji o przeprowadzanych atakach. Stanowi to główną przyczynę spóźnionych reakcji sił bezpieczeństwa regionu[8]. Ekspert ds. bezpieczeństwa Kabiru Adamu mówi, że władze muszą wziąć odpowiedzialność za brak ochrony społeczeństwa: „Bardzo ważne jest, abyśmy wprowadzili monitorowanie i ocenę w sektorze bezpieczeństwa, dołączając do tego oceny kluczowych wskaźników wydajności, aby osoby, które zawiodły i pozwoliły na te ataki, zostały pociągnięte do odpowiedzialności. Musimy też zwiększyć udział społeczności w operacjach bezpieczeństwa”[9]. W wyniku ataków drastycznie wzrosła liczba osób wewnętrznie przesiedlonych. Według przewodniczącego Obszaru Samorządu Lokalnego Kanam Dayabu Gargi liczba przesiedleńców może przekraczać nawet 5000 osób. „Ci ludzie wymagają przede wszystkim ochrony. Musimy mieć posterunki bezpieczeństwa albo armię, ponieważ jeśli pozostawimy ten stan rzeczy, nie wiedząc, kto porusza się po naszych terenach, z pewnością w przyszłości będzie więcej ataków” – dodał. Po udzieleniu pomocy medycznej poszkodowanym niezwłocznie wysłano artykuły żywnościowe i inne materiały pomocnicze. Lecz, jak stwierdził sam przewodniczący: „To nie wystarczy”[10].

Kanam nie był jedynym obiektem administracyjnym dotkniętym agresją. Napastnicy zaatakowali także około 10 wiosek w stanie Garga: Kukawa, Gyanbawu, Dungur, Kyaram, Yelwa, Dadda, Wanka, Shuwaka, Gwammadaji i Dadin Kowa. Ciała zabitych osób zidentyfikowano i pochowano w płytkim masowym grobie w Kanam. Poszkodowanych natomiast leczono w różnych lokalnych szpitalach[11]. Po tym incydencie gubernator Simon Lalong polecił rozmieszczenie dodatkowych sił bezpieczeństwa, zabezpieczenie terenu, ściganie uciekających sprawców ataków oraz postawienie ich przed wymiarem sprawiedliwości.  Zarządzenie gubernatora podano w oświadczeniu podpisanym we wtorek 12 kwietnia 2022 roku przez dyrektora ds. prasy i spraw publicznych Simona Makuta[12].

16 kwietnia 2022 roku deputowany Yusuf Gagdi wezwał Zgromadzenie Narodowe do uchwalenia prawa zezwalającego Nigeryjczykom na posiadanie broni. Gagdi, reprezentujący federalny okręg wyborczy Pankshin, Kanke i Kanam, podczas rozmowy telefonicznej z dziennikarzami potwierdził, że w minionym czasie obywatele centralnej i północno-zachodniej Nigerii mieli do czynienia ze zbrojnymi atakami bandytów. Według niego zalegalizowanie noszenia broni byłoby dużym krokiem w kierunku rozwiązania fali ataków i zabójstw w społecznościach. Stwierdził jednak, że należy powziąć bardziej rygorystyczne działania w celu prawnego uregulowania tej kwestii. „Jeśli chcemy ograniczyć falę ataków w społecznościach, powinniśmy stworzyć prawa, które pozwolą obywatelom nosić broń. Jeżeli doszłoby do napadu na mieszkańców wiosek, ci wiedzieliby, jak się bronić. Dzięki temu straty w ludziach byłyby niewielkie, w porównaniu do tych, jakie są obecnie. Jednakże muszą istnieć przepisy dotyczące używania broni – każdy, kto dopuści się czynu nadużywającego prawa do jego posiadania, musi zostać osądzony i uwięziony lub ukarany śmiercią przez powieszenie. Ale mówię wam, jeżeli obywatele będą mogli mieć przy sobie broń do samoobrony, wszystkie te agresje się skończą” – powiedział w obszernym ogłoszeniu polityk. Gagdi wezwał agencje bezpieczeństwa, aby zawsze pracowały w oparciu o raporty wywiadowcze, którymi dysponują. Ma to przede wszystkim na celu zminimalizowanie ryzyka incydentów, naruszających bezpieczeństwo. Ponadto stwierdził, że ataków w jego okręgu wyborczym można było uniknąć, gdyby agencje bezpieczeństwa działały w oparciu o rzetelne źródła informacji, jakimi są chociażby wcześniej wspomniane raporty. Pochwalił natomiast lokalną policję za szybką reakcję i wysłanie służb bezpieczeństwa do zaatakowanych społeczności w celu ustabilizowania sytuacji[13].

Kim właściwie są ci bandyci i co ich „napędza” do działania? Otóż bandytyzm i terroryzm, siejące spustoszenie w centrum i na zachodzie kraju, są wynikiem słabego systemu sądownictwa karnego, profilowania etnicznego i pogłębiającego się problemu ubóstwa. Przemoc występująca w regionie przybrała na sile do tego stopnia, że przeprowadzane są coraz to śmielsze i bardziej destrukcyjne ataki na linie kolejowe, punkty wojskowe, społeczności miejskie oraz podróżujących autostradami przyjezdnych. W rozmowach i analizach dotyczących motywacji oraz planu działania grup zbrojnych stanowczo odrzuca się niepotwierdzone doniesienia, jakoby przestępcy mieliby być sponsorowani przez ugrupowanie terrorystyczne Boko Haram. Jak stwierdzono w oficjalnym raporcie CDD: „Konfliktu, ciągnącego się od centrum kraju aż po północny zachód, nie da się sprowadzić do jednego czynnika czy aktora. Kwestia kryzysu jest raczej zakorzeniony w kilku nakładających się na siebie problemach gospodarczych, politycznych i społecznych”[14].

Zdaniem CDD brutalnych przestępców stworzył słaby wymiar sprawiedliwości. Jeden z byłych członków gangów opowiedział historię swojego ojca, który przez siedem lat bezskutecznie szukał sprawiedliwości za skradzione bydło. „Popadliśmy w skrajne ubóstwo w wyniku licznych spraw sądowych. To zmotywowało mnie do chwycenia za broń” – powiedział. W raporcie jako czynniki przyczyniające się do nasilenia przestępczości wskazano również korupcję, nieudolność policji i urzędników sądowych oraz niefrasobliwość służb bezpieczeństwa, a także wszechobecne ubóstwo. Słaby rozwój społeczno-gospodarczy stanowi bowiem podatny grunt dla konfliktów i przemocy kryminalnej[15]. „W 2019 roku każdy stan położony na północnym zachodnie miał wyższy wskaźnik ubóstwa niż średnia krajowa wynosząca 40,1 proc. Konflikty pogarszają i tak już niski poziom edukacji, ponieważ milion nigeryjskich dzieci nie uczęszcza do szkoły z powodu braku bezpieczeństwa”[16]. Innym czynnikiem wzrostu niepokojów są spory o użytkowanie ziemi między rolnikami a pasterzami. Niesnaski nierzadko prowadzą do starć i kłótni pomiędzy dwiema społecznościami[17].

Jak twierdzą analitycy bezpieczeństwa, uzbrojone ugrupowania mają często przewagę liczebną i wyposażeniową. Stanowi to poważne wyzwanie dla sił bezpieczeństwa centralnej i północno-zachodniej Nigerii, chcących zaprowadzić pokój na niespokojnych terenach. Co więcej, nie wystarczy jedynie zabić bądź uwięzić sprawców ataków. Do pełnego rozwiązania konfliktu jest potrzebna cierpliwość rządu, holistyczne spojrzenie na bezpieczeństwo oraz chęć do podjęcia rozmów i kompromisów, jeżeli takowe okażą się potrzebne. „Każde rozwiązanie mające na celu położenie kresu będzie zależało od reformy sektora bezpieczeństwa i poprawy zaufania między agencjami bezpieczeństwa a społecznościami lokalnymi” – zaznaczono w raporcie CDD. Konieczne jest również zintensyfikowanie wysiłków politycznych w walkę z terroryzmem[18].

Nigeria boryka się z licznymi wyzwaniami bezpieczeństwa także w innych częściach kraju. Trwająca od ponad 10 lat na północnym wschodzie kraju rebelia islamskich ekstremistów z Boko Haram doprowadziła do ​​śmierci tysięcy osób. Z uwagi na wysoki poziom niepokojów społecznych, związanych z kwestiami bezpieczeństwa, a także wyzwaniami ekonomicznymi i ubóstwem, nie należy spodziewać się ustabilizowania sytuacji w granicach państwa. Ponadto obecność ugrupowań dżihadystycznych – chociażby wcześniej wspomnianego Boko Haram czy obecnie wypierająca je organizacja zjednoczona z ISIL, bliżej znana jako ISWAP – może zwiastować powielenie takich aktów agresji. Zalecane jest przeprowadzanie dogłębnej analizy potencjału wroga, położenie nacisku na działania wywiadowcze oraz dodatkowe rozmieszczenie struktur bezpieczeństwa w rejonach szczególnie narażonych na potencjalne ataki.

---

[1] C. Asadu, Gunmen kill more than 100 in Nigeria’s north, say survivors,abcnews.go.com, 12.04.2022, https://abcnews.go.com/International/wireStory/gunmen-kill-100-nigerias-north-survivors-84032272, 18.04.2022.

[2] Gunmen kill more than 100 in Nigeria’s north, say survivors,ctvnews.ca, 12.04.2022, https://www.ctvnews.ca/world/gunmen-kill-more-than-100-in-nigeria-s-north-say-survivors-1.5858847, 20.04.2022.

[3] Plateau attack: Rep says 92 residents were killed, 3000 displaced,thecable.ng, 13.04.2022, https://www.thecable.ng/plateau-rep-92-killed-over-3000-displaced-in-sunday-attack-on-kanam-lga, 18.04.2022.

[4] Nigeria: Gunmen attack kills at least 50 in Plateau state,aljazeera.com, 12.04.2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/4/12/nigeria-gunmen-attack-kills-at-least-50-in-plateau-state, 16.04.2022.

[5] I. Adeyemi, Unpunished crimes, poverty, others fuel banditry in Nigeria’s northwest – Report,premiumtimesng.com, 4.04.2022, https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/521768-unpunished-crimes-poverty-others-fuel-banditry-in-nigerias-northwest-report.html, 18.04.2022.

[6] Multiple Nodes, Common Causes: National Stocktake of Contemporary Insecurity and State Responses in Nigeria, May 2022, Centre for Democracy and Development (CDD) Abuja, Nigeria, s. 10-20.

[7] Tamże.

[8] Nigeria: Gunmen attack kills…

[9] T. Obiezu, Police Deploy to Villages in Nigeria’s Plateau State After Attacks Kill 70,voanews.com, 11.04.2022, https://www.voanews.com/a/police-deploy-to-villages-in-nigeria-s-plateau-state-after-attacks-kill-70-/6524249.html, 16.04.2022.

[10] E. Egobiambu, Plateau Attacks: We Have Buried 106 People So Far, Says LG Chairman,channelstv.com, 14.04.2022, https://www.channelstv.com/2022/04/14/plateau-attacks-we-have-buried-106-people-so-far-says-lg-chairman/, 18.04.2022.

[11] Victims Of Plateau Attacks Buried In Mass Grave,channelstv.com, 12.04.2022, https://www.channelstv.com/2022/04/12/victims-of-plateau-attacks-buried-in-mass-grave/, 18.04.2022.

[12] Gunmen kill more than 100…

[13] Plateau Attack: Rep wants laws to legalise arms bearing,thenationonlineng.net, 16.04.2022, https://thenationonlineng.net/plateau-attack-rep-wants-laws-to-legalise-arms-bearing/, 20.04.2022.

[14] C. Asadu, Gunmen kill more than 100…

[15] Multiple Nodes, Common Causes: National Stocktake of Contemporary Insecurity and State Responses in Nigeria, May 2022, Centre for Democracy and Development (CDD) Abuja, Nigeria, s. 16-24.

[16] Gunmen kill more than 100 in Nigeria’s north, say survivors,pe.com, 12.04.2022, https://www.pe.com/2022/04/12/gunmen-kill-more-than-100-in-nigerias-north-say-survivors/, 18.04.2022.

[17] I. Adeyemi, Unpunished crimes…

[18] L. Abolade, Nigeria: CDD report identifies causes of insecurity across regions, icirnigeria.org, 2.04.2022, https://www.icirnigeria.org/nigeria-cdd-report-identifies-causes-of-insecurity-across-regions/, 16.04.2022.

Federalna Republika Nigerii ogłosiła wprowadzenie cyfrowej waluty eNaira

Opracował: Marek Kołtun, 28.11.2021 r.

Federalna Republika Nigerii jako pierwszy kraj znajdujący się na terytorium Afryki, a także jako jeden z pierwszych krajów globu 25 października 2021 r. zdecydowała się na wprowadzenie cyfrowego środka płatniczego, jakim jest eNaira (wcześniej uczyniły to m.in. Bahamy, Saint Lucia, Grenada, Antigua i Barbuda). Ma to na celu m.in. poprawę i usprawnienie transakcji, poprawę płynności finansowej Nigerii oraz handlu krajowego i zagranicznego – taką informację podała arabska stacja telewizyjna Al-Jazeera.

Zgodnie z oświadczeniem szefa nigeryjskiego Banku Centralnego Goldwina Emefiele „eNaira – waluta cyfrowa i naira – jednostka monetarna posiadają te same wartości i będą w obiegu występować po kursie jeden do jeden”. Cyfrowa waluta eNaira Banku Centralnego nie jest kryptowalutą taką jak Bitcoin, Dashcoin czy Litecoin, które nie są walutami w większości krajów, gdyż nie stanowią ogólnie akceptowanej formy płatności.

Waluta cyfrowa to bezpośrednie zobowiązanie Banku Centralnego, dostępna dla wszystkich gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych, jednocześnie pozwalająca na korzystanie z elektronicznych środków cyfrowych Banku Centralnego. eNaira swoje funkcjonowanie oparła na rozproszonym zapisie kryptograficznym, jakim jest protokół blockchain – system bazujący na przechowywaniu zapisów transakcji księgowych w sieci jednostek centralnych.

Federalna Republika Nigerii wprowadziła walutę cyfrową, aby promować i ułatwić usługi finansowe, umożliwić swoim obywatelom bezpośrednie wypłaty różnego rodzaju świadczeń finansowych, obniżyć koszty przetwarzania gotówki, poprawić dostępność i użyteczność środka płatniczego Banku Centralnego, umożliwić płatność w systemie peer-to-peer, zwiększyć przychody i zarazem ściągalność zobowiązań podatkowych, wspierać system płatności, a także poprawić efektywność płatności transgranicznych.

Wraz z polityką bezpieczeństwa waluty cyfrowej pojawia się ryzyko zagrożenia związane z zakłóceniem systemów bankowych. To zdarzenie jest prawdopodobne w sytuacji, gdy obywatele Federalnej Republiki Nigerii zdecydują się na posiadanie waluty cyfrowej zamiast przechowywać fizyczną nairę na rachunku bankowym. To zjawisko niesie także ryzyko powstania sytuacji, że banki nie będą mieć pieniędzy na udzielenie kredytów i innych produktów finansowych. Może to skutkować podniesieniem stóp procentowych w celu zachęcenia do utrzymywania depozytów w bankach. W konsekwencji mogą wzrosnąć odsetki naliczane od pożyczek, aby w ten sposób pokryć odsetki od oszczędności. Ponieważ jednak eNaira nie jest oprocentowana, a Bank Centralny może nakładać limity transakcji i salda na niektóre portfele kryptograficzne eNaira, ryzyko to jest zminimalizowane. Drugie ryzyko ma charakter operacyjny, gdyż w przypadku wystąpienia awarii systemów informatycznych, awarii teleinformatycznych lub cyberataków mogą one zagrażać prywatności użytkowników – zatem Bank Centralny zobowiązany został do wprowadzenia bezpieczeństwa teleinformatycznego.

Bank Centralny przejmie także funkcję prowadzenia centralnej księgi blockchain wszystkich transakcji użytkowników eNairy. Z kolei Międzynarodowy Fundusz Walutowy szacuje, że Produkt Krajowy Brutto Republiki Federalnej Nigerii, który posiada najmocniejszą gospodarkę na całym kontynencie Afryki, wyniesie w 2021 r. 480 mld dolarów. W swoim przemówieniu prezydent Federalnej Republiki Nigerii oświadczył, że eNaira może też pomóc w przeniesieniu znacznej liczny osób i podmiotów gospodarczych z sektora nieformalnego do formalnego, zwiększając aparat podatkowy Nigerii.

Wybory w Nigerii 2023

Opracowała: Wiktoria Cybula

Nigeria, położona na zachodnim wybrzeżu Afryki, zamieszkiwana jest przez około 220 milionów ludzi[1]. To państwo pełne sprzeczności, zmagające się z wieloma wewnętrznymi problemami, takimi jak rosnąca inflacja, niedobory paliwa i gotówki, korupcja, duże bezrobocie czy nasilająca się działalność organizacji terrorystycznych. Jest to bogaty w surowce kraj, w którym 4 na 10 mieszkańców żyje na granicy ubóstwa. Tego roku dobiega końca kadencja obecnie panującego prezydenta – Muhammadu Buhariego. Nigeryjskie wybory prezydenckie mają duże znaczenie dla całego regionu. Z 220 milionów obywateli zamieszkujących ten kraj aż 93,5 miliona to zarejestrowani wyborcy; dużą ich część stanowią młodzi Nigeryjczycy – pełni optymizmu oraz nadziei na zmianę władzy i poprawę sytuacji w państwie[2].

Zgodnie z konstytucją z 1999 roku władza w Nigerii sprawowana jest przez wybieranego na czteroletnią kadencję prezydenta. Prezydent odpowiedzialny jest za mianowanie wiceprezydenta i członków gabinetu. Dwuizbowe Zgromadzenie Narodowe składa się z Senatu i Izby Reprezentantów. Każdy z 36 stanów w Nigerii wybiera na czteroletnie kadencje po 10 członków do Izby Reprezentantów (łącznie 360 osób) oraz po 3 członków do Senatu. Dodatkowo do Senatu wybierany jest jeden członek z Federalnego Terytorium Stołecznego, czyli obszaru, w którym znajduje się stolica kraju – Abudża (łącznie 109 osób)[3].

Wszyscy obywatele po ukończeniu 18. roku życia mają prawo do oddania głosu. Aby to zrobić, obywatel musi posiadać ważną kartę PVC (Permanent Voter’s Card – Stała Karta Wyborcy), zawierającą biometryczne dane wyborcy, służące do identyfikacji i weryfikacji głosującego w dniu wyborów. Po przejściu weryfikacji Nigeryjczycy oddają swój głos poprzez pozostawienie odcisku swojego kciuka obok logo partii, na którą chcą zagłosować. Tegoroczne wybory różniły się od poprzednich ze względu na użycie ulepszonej wersji systemu BVAS (Bimodal Voter Accreditation System – Bimodalny System Akredytacji Wyborców). BVAS to małe prostokątne urządzenie z ekranem, które jest w stanie zidentyfikować wyborców na podstawie zdjęcia ich twarzy oraz odcisku palca. System ten powinien również przekazywać wyniki bezpośrednio do portalu INEC, teoretycznie uniemożliwiając fałszowanie wyników wyborów[4].

Aby wygrać w pierwszej turze, jeden z kandydatów musi zdobyć większość głosów oraz ponad 25% głosów w co najmniej 24 z 36 stanów. Jeśli żaden z kandydujących nie spełni wyżej wymienionych warunków, odbywa się druga tura wyborów. Bierze w niej udział tylko dwóch kandydatów z wcześniej uzyskaną największą liczbą głosów. Jeśli żadnemu z kandydatów nie uda się spełnić obu warunków zwycięstwa, odbywa się trzecia tura, w której kandydat wygrywa wyłącznie za pomocą największej otrzymanej liczby głosów[5].

Dodatkowo w Nigerii stosuje się zasadę znaną jako „zoning”, czyli „podział na strefy”. Polega ona na tym, że partie dzielą swoich kandydatów na prezydenta i wiceprezydenta na osoby pochodzące z dwóch różnych części kraju: północną i południową. Sprawujący władzę prezydent musi również wielokrotnie zmieniać miejsce zamieszkania pomiędzy obiema częściami kraju. Zasada ta ma na celu zapewnienie, że żadna część państwa nie zostanie bez władzy i odpowiedniej reprezentacji[6].

Obecnie panujący prezydent Nigerii, Muhammadu Buhari, pełnił funkcję militarnej głowy stanu w latach 1984–1985, a w 2014 roku został nominowany jako kandydat na prezydenta z partii All Progressives Congress (APC). Jego wcześniejsze militarne doświadczenie i dobra reputacja sprawiły, że Nigeryjczycy uznali go wtedy za atrakcyjnego kandydata. Urząd prezydenta kraju sprawował nieprzerwanie od 2015 do 2023 roku[7]. Okres ten i rezultaty jego panowania spotykają się z bardzo zróżnicowanymi opiniami[8].

W tym roku o przejęcie funkcji prezydenta ubiegało się łącznie 18 kandydatów. Główna i najbardziej zacięta walka toczyła się między najpopularniejszą trójką.

Atiku Abubakar – Peoples Democratic Party (PDP)

To 76-letni kandydat należący do partii PDP. Wcześniej z niepowodzeniem pięciokrotnie kandydował na stanowisko prezydenta. Obejmował funkcję wiceprezydenta w latach 1999–2007, a wcześniej pracował jako urzędnik państwowy. Jego kampania opiera się na sukcesach odniesionych jako wiceprezydent Nigerii, jednak zarzuca mu się liczne nieprawidłowości finansowe[9].

Bola Tinubu – All Progressives Congress (APC)

To 70-letni kandydat, należący do obecnie rządzącej partii APC. W latach 1999–2007 był gubernatorem stanu Lagos, który znacznie rozwinął się podczas jego kadencji. Kilkukrotnie oskarżano go o korupcję oraz posądzano o zły stan zdrowia, jednak wszystkim zarzutom zaprzecza. Znany jest również jako „polityczny ojciec chrzestny”, ponieważ często pomaga innym w objęciu różnych urzędów[10].

Peter Obi – Labour Party (LP)

To 61-letni kandydat należący do partii LP. Od początku swojej kariery politycznej kilkukrotnie zmieniał przynależność partyjną. W maju 2022 roku opuścił PDP, a na jego miejsce został wybrany wyżej opisany Atiku Abubakar[11]. Obi bardzo szybko zyskał sympatię wielu młodych Nigeryjczyków. Mimo braku bezpośrednich oskarżeń o korupcję jego imię zostało wymienione w Pandora Papers’ („Dokumenty Pandory”), czyli w zbiorze dokumentów ujawniających ukryte bogactwa wpływowych ludzi[12].

Pomimo wprowadzenia środków zapobiegawczych[13] dzień wyborów nie odbył się bez licznych incydentów. Wielokrotnie zdarzały się napaści na personel wyborczy oraz samych wyborców, a w niektórych lokalach pracownicy INEC (Independent National Electoral Commission – Niezależna Państwowa Komisja Wyborcza) wcale się nie pojawili. Wielu ludzi czekało od wczesnego ranka do późnej nocy, aby móc oddać swój głos, jednak część z nich po pewnym czasie poddała się i powróciła do swoich domów. Najwytrwalsi Nigeryjczycy, którzy wytrzymali w kolejkach do późnych godzin nocnych, często służyli pomocą pracownikom wyborczym – m.in. oświetlali lokale i stanowiska wyborcze za pomocą telefonów komórkowych i reflektorów samochodowych czy też pomagali komisji w liczeniu głosów. Pracownicy INEC często zmagali się również z brakiem dostępu do internetu, który jest niezbędny do działania systemu BVAS. Tutaj ponownie pomocną dłoń wyciągnęli obywatele Nigerii, chętnie udostępniając komisjom swoją sieć komórkową, aby wszyscy oczekujący mogli oddać swój głos[14]. Liczne komplikacje doprowadziły do tego, że w niektórych miejscowościach zaplanowane na sobotę wybory prowadzono również w niedzielę.

Tegoroczne wybory utrudniały również chaos informacyjny i dezinformacja w sieci. W social mediach publikowano bulwersujące zdjęcia oraz nagrania, z których większość okazała się pochodzić z ubiegłych wyborów. Nigeryjscy influencerzy na swoich profilach publikowali fałszywe wyniki, rzekomo pochodzące z różnych nigeryjskich stanów. W internecie szerzyła się również fałszywa informacja dotycząca „zhakowanej” strony INEC, IReV, za pomocą której publikowano wyniki wyborów. Rzekoma strona okazała się później stroną phishingową, zaledwie udającą portal IReV[15]. W sieci pojawiły się także filmiki przedstawiające zastraszanie wyborców, kradzieże kart do głosowania oraz wcześniej wspomniane napaści i przemoc na pracownikach INEC oraz wyborcach.

Liczne problemy i błędy pojawiły się również z samym systemem służącym do oddawania głosów. System BVAS miał usprawnić tegoroczne liczenie głosów poprzez bezpośrednie wysyłanie ich do portalu IReV. Ponieważ liczenie wyników zajęło kilka dni, wśród obywateli pojawiły się pierwsze obawy o manipulację wynikami wyborów. Według regulacji INEC wyniki ze wszystkich punktów wyborczych powinny być zeskanowane i przesłane bezpośrednio na serwer. Wiele osób zauważyło, że wyniki wyborów parlamentarnych, odbywających się w tym samym czasie, pojawiały się w systemie znacznie szybciej niż wyniki wyborów prezydenckich. Sytuacja ta znacząco pogłębiła zaniepokojenie wśród obywateli. Wyraził je również Barry Andrews – główny obserwator wyborów z Unii Europejskiej. W wywiadzie udzielonym BBC powiedział: „Ogólnie rzecz biorąc, byliśmy w stanie zauważyć, że istnieją dowody na kupowanie głosów. Jest za wcześnie, aby stwierdzić, jak powszechne było to zjawisko”. Barry Andrews wspomniał również o wcześniej wymienionej różnicy w przesyłaniu wyników wyborów parlamentarnych i prezydenckich, nazywając ją anomalią. Zauważono również pomieszanie wyników między niektórymi stanami Nigerii. Według BBC „wiele wyników z Sokoto na północy zostało przesłanych tam, gdzie powinny być wyniki z jednostek wyborczych z Rivers na południu”[16].

1 marca 2023 roku ogłoszono oficjalne wyniki wyborów prezydenckich. Ich zwycięzcą został Bola Tinubu, przedstawiciel obecnie rządzącej partii APC, który otrzymał 37% wszystkich głosów. Jego rywale zdobyli odpowiednio 29% (Atiku Abubakar) i 25% (Peter Obi) głosów. Reszta głosów, czyli łącznie 9%, przypadła pozostałym rywalom. Większość, bo aż 6% z 9%, zdobył Rabiu Kwankwaso z partii NNPP (New Nigeria Peoples Party), który zwyciężył wybory w stanie Kano[17].

Ze względu na wyżej wymienione komplikacje podczas wyborów partie LP z Peterem Obim i PDP z Atiku Abubakarem na czele odrzucają ogłoszone wyniki wyborów i uznają je za sfałszowane. Peter Obi i Labour Party zapowiadają już podjęcie kroków prawnych w celu unieważnienia wyników wyborów. Peter Obi i Atiku Abubakar muszą przesłać swoje petycje do trybunału sądu apelacyjnego przed 31 marca 2023 roku, a odpowiedź trybunału powinna zostać wydana w przeciągu 180 dni. Decyzja trybunału nie jest ostateczna, gdyż kandydaci mogą później odwołać się również do sądu najwyższego. Cały proces może zająć aż osiem miesięcy.

Nowo wybrany prezydent, Bola Tinubu, rozpocznie swoją kadencję 29 maja, jeśli jego przeciwnicy nie doprowadzą do powtórki wyborów[18]. Zdania Nigeryjczyków co do wyniku wyborów są znacznie podzielone, jednak jest to normalne zjawisko przy tak dużym podziale głosów między kandydatami. Podczas kampanii partia APC za priorytet uznała zwiększenie eksportu i ograniczenie zależności kraju od importu, zmniejszenie bezrobocia wśród młodych ludzi o połowę w ciągu czterech lat oraz podjęcie kroków w celu zapewnienia niezawisłości sądownictwa[19]. Nowo wybrany prezydent będzie musiał również zmagać się z wieloma problemami, pozostawionymi przez swojego poprzednika – Muhammadu Buhariego. Są to między innymi rosnąca inflacja, powszechny niepokój spowodowany obecnością organizacji terrorystycznych, niedobory paliwa i gotówki, szerząca się korupcja, powolna gospodarka, wysokie bezrobocie oraz bardzo podzielony naród[20].

---

[1] Nigeria Population (LIVE),https://www.worldometers.info/world-population/nigeria-population/, 12.03.2023.

[2] C. Macaulay, Nigeria elections 2023: What you need to know,„BBC”, 26.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64187170, 12.03.2023.

[3] Nigeria – Government and society, „Britannica”, https://www.britannica.com/place/Nigeria/Government-and-society, 12.03.2023.

[4] C. Macaulay, Nigeria elections 2023…

[5] Constitution of the Federal Republic of Nigeria 1999 (134.),http://www.nigeria-law.org/ConstitutionOfTheFederalRepublicOfNigeria.htm, 13.03.2023.

[6] Zoning, „Oxford Reference”, https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780191828836.001.0001/acref-9780191828836-e-367;jsessionid=96F31F2DAB1A91B5C1BBB27F3DB75791, 12.03.2023.

[7] Muhammadu Buhari – Political aspirations, „Britannica”, https://www.britannica.com/biography/Muhammadu-Buhari, 12.03.2023.

[8] Muhammadu Buhari – Presidency, „Britannica”, https://www.britannica.com/biography/Muhammadu-Buhari, 12.03.2023 ; P. Sandner, Nigeria: President Muhammadu Buhari’s questionable legacy, „DW”, 23.02.2023, https://www.dw.com/en/nigeria-president-muhammadu-buharis-questionable-legacy/a-64795499, 12.03.2023.

[9] N. Orjinmo, Nigeria election 2023: Who is Atiku Abubakar of the PDP?, „BBC”, 23.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-47046599, 12.03.2023.

[10] Idem, Bola Tinubu – the 'godfather’ who is Nigeria’s president-elect, „BBC”, 1.03.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-61732548, 12.03.2023.

[11] Q. Iroanusi, 2023: Peter Obi dumps PDP, 25.05.2022, „Premium Times Nigeria”,

https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/532417-2023-peter-obi-dumps-pdp.html,

13.03.2023 ; Peter Obi joins Labour Party, „Premium Times Nigeria”, 27.05.2022,

https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/532899-peter-obi-joins-labour-party.html,

13.03.2023.

[12] O. Ndubuisi & N. Orjinmo, Nigeria election 2023: Who is Peter Obi of the Labour Party?, „BBC”, 23.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-61865502, 12.03.2023.

[13] C. Macaulay, Nigeria elections 2023…; Nigeria prepare to deploy over 400,000 security personnel for election, „BBC PIDGIN”, 16.02.2023, https://www.bbc.com/pidgin/articles/cz900vre37go, 12.03.2023.

[14] S. Lungumbu, Nigeria 2023 elections: Voters making sure the ballots cast are counted, „BBC”, 26.02.2023, https://www.bbc.com/news/av/world-africa-64780935, 12.03.2023.

[15] Ch. Nwonwu & F. Tukur, Nigerian elections 2023: False claims and viral videos debunked, „BBC”, 28.02.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64797274, 12.03.2023.

[16] Idem, Bola Tinubu’s Nigeria election win: The rigging claims of Peter Obi and Atiku Abubakar, „BBC”, 1.03.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64802490, 12.03.2023; Elections held on schedule, but lack of transparency and operational failures reduced trust in the process and challenged the right to vote, „European Union Election Observation Mission Nigeria 2023”, 27.02.2023, https://www.eeas.europa.eu/eom-nigeria-2023/elections-held-schedule-lack-transparency-and-operational-failures-reduced-trust_en?s=410279, 12.03.2023.

[17] N. Orjinmo, Bola Tinubu wins Nigeria’s presidential election against Atiku Abubakar and Peter Obi, „BBC”, 01.03.2023https://www.bbc.com/news/world-africa-64760226 [12.03.2023]

[18] N. Orjinmo, Can Nigeria’s election result be overturned?, „BBC”, 3.03.2023, https://www.bbc.com/news/world-africa-64841036, 12.03.2023.

[19] C. Macaulay, Nigeria elections 2023…

[20] P. Sandner, Nigeria: President Muhammadu …