Opracował: Krzysztof Danielewicz, 2024 r.

Część IV – Filipiny

Po kilku tygodniach podróżowania po Tajlandii, Laosie i Wietnamie przyszedł czas na nowe wyzwanie – Filipiny. O ile w wymienionych krajach już byłem wcześniej, to Filipiny stanowiły dla mnie zupełnie nowe odkrycie. Wylot nastąpił z Ho Shi Minh, a w Manili znalazłem się około 5.30, doszła jedna godzina przesunięcia pomiędzy Filipinami i Polską. Na lotnisku okazało się, że dwa razy muszę stać do kontroli paszportowej, ponieważ – pomimo że nie obowiązuje mnie konieczność posiadania wizy – to jednak trzeba przejść rejestrację online. Nie jest to skomplikowane, a dodatkowo obsługa lotniska pomaga. W specjalnym punkcie, gdzie mamy dostęp do wi-fi, podajemy konkretne dane na temat swojego pobytu czy dane osobowe. Następnie system generuje kod QR, z którym idziemy do kontroli paszportowej, tam bez problemu dostajemy pieczątkę i idziemy po bagaż. Wcześniej jeszcze w Sajgonie na lotnisku musiałem okazać się biletem na wylot do Filipin.

Po wyjściu z lotniska, nawet pomimo swojego doświadczenia w podróżowaniu, dałem się naciągnąć na drogą taksówkę, ale czasami człowieka ktoś weźmie z zaskoczenia. Jak to mówią: człowiek się ciągle uczy, a i tak nie za mądry umiera. Ważne jest to, że dojechałem bez problemu do hotelu, po drodze oglądając Manilę. Pierwsze wrażenie odniosłem bardzo średnie, choć nie miałem żadnych oczekiwań – wiedziałem, że większość z ponad 25 mln zamieszkujących miasto ludzi żyje w słabych warunkach. Hotel znajdował się w dobrej lokalizacji, na której mi zależało, gdyż chciałem mieszkać blisko historycznej dzielnicy Intramuros.

Zdjęcie 1. Flaga Filipin.

Trochę się zdziwiłem, gdy drzwi do taksówki otworzył mi umundurowany ochroniarz ze strzelbą gładkolufową, a inny umundurowany ochroniarz, także uzbrojony, sprawdzał, czy jestem na liście gości. Po wstępnej weryfikacji wszedłem do hotelu i zostałem bardzo profesjonalnie obsłużony. Niestety, była dopiero godzina 8.00, a klucze do pokoju mogłem otrzymać dopiero około 13.00. Poszedłem więc zwiedzać najbliższą okolicę.

Pochodziłem po bardzo zadbanym parku Rizala, gdzie na każdym kroku stał policjant lub ochroniarz, oczywiście profesjonalnie się zachowujący, a część z nich miała na sobie bardzo charakterystyczne mundury i kapelusze. Miałem wrażenie, jakby to byli Meksykanie. Następnie trafiłem do Oceanarium, które przylega bezpośrednio do parku. Upał był niesamowity, więc brak snu i zmęczenie dawały o sobie znać. W Oceanarium poza samymi małymi i ogromnymi akwariami znajduje się wiele punktów rozrywki dla dzieci, gdzie rodzice mogli stracić majątek. Bilet do Oceanarium to wydatek 799 PHP (1 USD to około 55 PHP). Wrażenie zrobiły na mnie ogromna ilość zwierząt i akwariów, a także podwodny tunel. Poza rybami czy pingwinami miał być jeszcze pokaz słoni morskich, ale ponieważ musiałbym na niego czekać ponad godzinę, odpuściłem sobie.

Zdjęcia 2–9. Manila, park Rizala i Oceanarium.

Wróciłem do hotelu i po godzinnym oczekiwaniu otrzymałem klucze. W końcu mogłem wziąć prysznic i się przespać. Po 15.30 poszedłem na zwiedzanie historycznej dzielnicy Intramuros, gdzie znajduje się wiele budynków, które pozostały po hiszpańskich rządach. Dałem się naciągnąć młodemu człowiekowi w małym moto-samochodziku na objazd po dzielnicy z pokazaniem najciekawszych budynków. Generalnie trochę żałowałem, ponieważ mogłem bez problemu pospacerować sam. Po godzinnej objazdówce resztę czasu spędziłem na zwiedzaniu i robieniu zdjęć. Dzielnica ciekawa, warta zobaczenia, ale bardzo specyficzna, co szczególnie zwraca uwagę po trzytygodniowym pobycie w Tajlandii, Laosie czy Wietnamie. Poza zabytkami czy muzeami funkcjonuje tu wiele obiektów rządowych, szkół, kościołów i restauracji. W to wszystko powciskane są bardzo biedne rejony, wręcz slumsy – biedę widać tutaj na każdym kroku i trzeba mieć oczy dookoła głowy. Ludzie są bardzo przyjaźni i – co jest świetne – wszyscy mówią znakomicie po angielsku, który jest tutaj językiem urzędowym.

Pochodziłem po dzielnicy nawet wieczorem, także po biednych jej częściach, a w jednej z nich zjadłem rybę z grilla. Dosiadł się tam do mnie marynarz, który kilka lat temu był w porcie w Szczecinie. Kiedy wieczorem wracałem, zauważyłem, że bezpośrednio za otaczającymi dzielnicę murami są piękne tereny zielone, na których znajduje się pole golfowe. Świetnie wyglądał moment zatrzymania ruchu przez policjanta, kiedy dwa meleksy przejeżdżały z jednego pola na drugie – taka egzotyka. Mijając park, natknąłem się na piękny pokaz fontann w połączeniu z kolorami i muzyką. Dookoła mnóstwo ludzi jadło kolację i relaksowało się w ciepły wieczór. Widziałem też odprawę ponad 30 policjantów w dwóch rodzajach mundurów. Zauważyłem także, że postawa policji wobec ludzi jest bardzo pozytywna i serdeczna.

Kiedy opuściłem park, kierując się do hotelu, zauważyłem dziesiątki ludzkiej biedoty siedzącej lub leżącej na chodnikach. Ciekawe jest to, że większość tych biedaków nie ma absolutnie nic, ale obok są bary, gdzie za jedną porcję Johny Walkera zapłacimy 240 PHP; za te same pieniądze z kolei w sklepie spożywczym kupimy 0,7 filipińskiej whisky. Na ulicach jest bardzo gwarno, jeździ też mnóstwo przeróżnych taksówek: od typowych samochodów, małe motorki czy rowery z wózkami dla pasażerów przyczepione z boku, poprzez konne furmanki w stylu kolonialnym czy najpiękniejsze, moim zdaniem, busy zwane jeepney – są to pozostałości po obecności armii amerykańskiej, która pozostawiła te ciekawe auta. Są to po prostu jeepy amerykańskie w takiej filipińskiej wersji. Jeżdżą bardzo szybko i głośno, przewożąc za około 13 PHP ludzi po Manili.

Pierwsze wrażenia miałem umiarkowanie pozytywne – jednak bieda wciska się tu w każdy fragment miasta. Nawet jeśli widzimy ładny fragment, to i tak wystarczy się odwrócić, aby zobaczyć nędzę.

Zdjęcia 10–25. Intramuros, urokliwe klimaty.

Następnego dnia miałem w planach zobaczyć najbogatszą dzielnicę miasta – Makati, w której skoncentrowane są cały biznes i finanse Filipin. Trochę o niej czytałem i chciałem na własne oczy zobaczyć, jak żyją ci, którzy tym krajem kierują i rządzą. Poprzez aplikację Grab zamówiłem sobie taksówkę – po ostatnim złodziejstwie na lotnisku powiedziałem sobie, że nigdy więcej nie będę frajerem.

Sprawdziłem na mapie, że najbardziej centralną i zieloną częścią Makati jest muzeum Ayala. Kiedy tylko wjechałem w rejon dzielnicy, od razu zobaczyłem zupełnie inny świat, o niebo piękniejszy i bogatszy od części Warszawy zabudowanej drapaczami chmur. Najpierw usiadłem sobie w pięknym, wciśniętym pomiędzy muzeum a galerię handlową ogrodzie-parku, w którym obok świetnych kawiarni stał kościół o wyglądzie połowy kuli. Akurat odbywała się w nim msza. Po wypiciu pysznego espresso i soku ze świeżo wyciskanych pomarańczy udałem się na dalszy obchód. Generalnie nie ma co pisać, ponieważ zdjęcia pokazują wszystko, jednak najbardziej uderzyło mnie świetne połączenie różnych budynków w jeden kompleks, łącznie z zielonymi skwerami. W niektórych przypadkach ludzie poruszali się pomiędzy budynkami, oddalonymi często od siebie o setki metrów, połączonych wiszącymi i zadaszonymi kładkami. W przejściach podziemnych znajdują się schody ruchome, a ściany i sufity samych przejść podziemnych są pięknie wymalowane. Obsługa w kawiarniach na świetnym poziomie, wszyscy biegle mówią po angielsku, wszędzie niesamowita czystość oraz na każdym kroku policja lub ochrona. Widać, że włodarze w tej części miasta chcą mieć poziom absolutnie światowy. Jeżeli ktoś robi poważne biznesy w tym kraju i musi mieć siedzibę w stolicy, to ta dzielnica jest idealna. Na miejscu są parki, boiska i kluby sportowe. Można tylko tutaj spędzić całe miesiące, bez konieczności wyjazdu, bo tu znajduje się absolutnie wszystko, i to na najwyższym poziomie. Ludzie są bardzo mili, spokojni i wcale nie sprawiają wrażenia zarozumiałych. Ceny w kawiarniach kształtują się na poziomie cen polskich miast typu Poznań czy Bydgoszcz i z całą pewnością są niższe niż w turystycznych zagłębiach. Oczywiście nie wiem, jak wyglądają ceny mieszkań, domyślam się jednak, że pewnie nie są niskie. Dzielnica cały czas jest rozbudowywana, co oznacza, że interesy idą dobrze. Zresztą nie powinno to dziwić, biorąc pod uwagę fakt, że Filipiny mają jeden z najwyższych wzrostów PKB na świecie. Ogromny przyrost naturalny powoduje, że mieszkają tutaj miliony młodych i dynamicznych ludzi, którzy – jeśli się ich dobrze zmotywuje – będą ten kraj napędzać. Ze względu na dużą biedę jest to dalej rynek pracodawcy, a nie pracownika, jak to obecnie wygląda w Polsce.

Zdjęcia 26–46. Makati, najbogatsza dzielnica Manili.

Kiedy wróciłem do swojej dzielnicy, graniczącej z parkiem, zastałem zupełnie inny świat. Po drodze miałem okazję zobaczyć jeszcze trochę typowych slumsów, gdzie okna ludzi w strasznych blokach są położone dwa – trzy metry od autostrady. Wszędzie w oknach wiszą ciuchy, ludzie siedzą, pracują i odpoczywają na chodnikach przy głównych arteriach komunikacyjnych miasta. Jeżdżąc czy spacerując po ulicach, gdzie widać tę biedę, nie czuć jednak jakiegoś defetyzmu, smutku. Ludzie są dynamiczni, uśmiechnięci i bardzo energiczni, każdy ima się czegokolwiek, aby zarobić parę pesos. Na zakończenie poszedłem jeszcze na chwilę do sąsiadującego z hotelem parku, gdzie po raz kolejny miałem okazję obejrzeć pokaz fontanny, z muzyką i światłem. Przed jego rozpoczęciem przez megafony ogłoszono po angielsku komunikat, aby nie świecić, pilnować dzieci i w przypadku problemów zgłaszać się w punktach bezpieczeństwa. Park jest zamykany o 22.00.

Zdjęcie 47. Biedniejsze oblicze Manili.

Ostatniego dnia pobytu w Manili miałem w planach ponowne, ale już dłuższe i spokojne zwiedzanie najstarszej historycznej dzielnicy Manili, jaką jest Intramuros. Pierwsze zwiedzanie było szybkie, chaotyczne i niepotrzebnie dałem się wkręcić lokalnemu przewodnikowi na motorku. Tym razem już spokojnie, bez pośpiechu, cały dzień chodziłem po niedużej dzielnicy. Okazało się, że oryginalne umocnienia i forty zbudowane prze Hiszpanów są prawie kompletne i przez większość trasy zewnętrznej można iść i obserwować życie po obu stronach murów.

Ponad połowa terenów zielonych okalających Intramuros to pole golfowe, co może jednak szokować w zestawieniu z biedą, jaka panuje po drugiej stronie muru. Z drugiej jednak strony funkcjonowanie pola golfowego powoduje, że tereny zielone są świetnie utrzymane i pięknie wyglądają w zestawieniu z murami obronnymi dzielnicy. Fortyfikacje, budowane w latach 1590–1825, miały za zadanie ochronę najważniejszych instytucji Hiszpańskich Wschodnich Indii. Manila stopniowo wychodziła poza mury i wchłaniała kolejne dzielnice. Samo miasto przechodziło z rąk do rąk, m.in. brytyjskich czy japońskich. Najbardziej ucierpiało w okresie II wojny światowej, kiedy to w trakcie walk o Manilę śmierć poniosło ponad 100 000 Filipińczyków.

Podczas spaceru miałem okazję podziwiać kilka bastionów, także otoczonych terenami zielonymi, zresztą bardzo często wypełnionymi młodzieżą szkolną, która miała tam zajęcia sportowo-taneczne czy relaksowała się w cieniu drzew. Wewnątrz murów funkcjonują w doskonałym stanie stare historyczne budynki, w których znajdują się instytucje użyteczności publicznej, jak ministerstwa, szkoły, urzędy, policja czy uniwersytety oraz szpitale. W bardzo dobrym stanie są ulice, wymalowane i dozorowane przez policję. Pomiędzy głównymi budynkami powciskane są małe, biedne osiedla mieszkaniowe, slumsy oraz ładne i dozorowane kamienice. W godzinach popołudniowych ubywa turystów, ale przybywa młodzieży, która powoli wraca ze szkoły. W biedniejszych ulicach funkcjonuje zupełnie niezależny świat ze swoimi punktami usługowymi czy gastronomicznymi. Początkowo turyście może się wydawać, że jest tu biednie, brudno i niebezpiecznie, ale po czasie, kiedy człowiek zaakceptuje ten stan jako ich normalność, to skromne środowisko wydaje się bardzo przyjazne. Sam z przyjemnością spacerowałem i żywiłem się w takich miejscach, nawiązując przy okazji sympatyczne relacje z mieszkającymi tam ludźmi. Naprawdę, nie spotkałem się w Manili z żadnym przypadkiem niegrzecznego czy agresywnego zachowania. Ludzie sami pozdrawiają, zagadują, próbują coś sprzedać, ale nienachalnie. Czasami ktoś poprosi o kilka pesos i ładnie podziękuje. Nie zgadzam się z opiniami, że nie ma po co przyjeżdżać do Manili. Jeżeli się tutaj nie było, to warto tu zajrzeć przynajmniej na dwa dni i pozwiedzać – przynajmniej te dwie dzielnice, które ja miałem okazję poznać. Są one bardzo różne, ale pokazują lepiej ten mądry, pracowity, zaradny, sympatyczny i bardzo dynamiczny naród.

Zdjęcia 48–68. Intramuros.

6 stycznia rano taksówką dojechałem na lotnisko, tym razem za normalne pieniądze, ale jak na złość musiałem wziąć kolejną, ponieważ okazało się, że przybyłem na zły terminal. Dzień wcześniej próbowałem w internecie ustalić, z jakiego terminala jest lot, ale nie dało się tego zrobić z całą pewnością, no i źle obstawiłem. Po dojechaniu na czwarty terminal, skąd odlatują samoloty filipińskiej linii AirSWIFT, odczekałem swoje i znalazłem się bez problemów w samolocie. Inni nie mieli tyle szczęścia – byłem świadkiem, jak odwołali jeden samolot ze względu na złe warunki pogodowe, co na Filipinach nie jest rzadkością. Poznałem jeszcze sympatycznego starszego Amerykanina, z którym wymieniliśmy się wskazówkami odnośnie do podróży po Filipinach i innych krajach.

Palawan – El Nido

Po godzinnym locie wylądowałem na bardzo małym, lokalnym lotnisku Lio Airport 7 km od El Nido, wyspa Palawan. Było ciekawie, ponieważ samolot lądował bezpośrednio znad wody, a pas startowy był tak krótki, że po zatrzymaniu do końcowej ściany pozostało może ze 40 m. Na miejscu lokalni właściciele trójkołowców szybko rozdali numerki i według tej kolejności przydzielali nam trójkołowe charakterystyczne taksówki. Część pasażerów wsiadła do samochodów przysłanych przez hotele. Po dojechaniu do hotelu przeżyłem chwilę stresu, bo nie mogli znaleźć mojego nazwiska w rezerwacji, pomimo że środki zostały już pobrane. Okazało się, że moje imię zostało potraktowane jako nazwisko.

Zdjęcie 70. Samolot do El Nido.

Zdjęcie 71. Parking dla taksówek przy lotnisku Lio Airport.

Od razu po zostawieniu bagaży udałem się na plażę. Kiedy się do niej zbliżałem, już wiedziałem, że znalazłem się w raju. Generalnie nie jestem fanem leżenia na plaży, ale ta plaża i jej otoczenie są wyjątkowe – przynajmniej tak wtedy czułem, dopóki nie zobaczyłem innych plaż. Już po wyjściu z hotelu ujrzałem piękne, majestatyczne góry górujące nad miejscowością. Samo El Nido było kiedyś małą rybacką wioską; obecnie to już całkiem spora (około 50 tys. mieszkańców), typowo turystyczna miejscowość, gdzie wszystko się kręci wokół turystów. Cudowna plaża w samym centrum, bardzo ciekawa oferta turystyczna skrojona dla każdego, jedno-, dwu- czy trzydniowe rejsy ze zwiedzaniem wysp, raf koralowych czy innych plaż zadowoli każdego. Na plaży było zaledwie kilka osób, żadnych parawanów czy parasolek – w zasadzie pozostawała do mojej wyłącznej dyspozycji. Na wodzie w odległości kilkudziesięciu metrów bujało się kilkadziesiąt mniejszych czy większych łodzi. Piękna pogoda, ciepło i spokojnie. Postanowiłem udać się na spacer plażą, po drodze zatrzymując się czy to na kawkę, piwko czy sok ze świeżo wyciskanych owoców. W jednej z kawiarni nad brzegiem poznałem menedżera, z którym trochę dużej porozmawiałem na temat możliwości dobrego spędzenia czasu. Idąc przez wieś położoną przy plaży, miałem okazję zobaczyć bardzo luksusowe hotele położone przy plaży w bardzo spokojnej okolicy. Widziałem, jak żyją zwykli Filipińczycy, mijałem nawet bardzo zaniedbany cmentarz przy samej plaży. Na końcu plaży zatrzymałem się w luksusowym hotelu pięknie położonym na wzgórzu, który miał otwarty bar przy samej plaży. Idealne miejsce na wypicie kawki czy piwka, miejsce, gdzie dalej już nic nie było i nikt tamtędy ani nie chodził, ani nie jeździł. Hotel miał bezpośredni dostęp do plaży – idealne miejsce na wypoczynek, ale jak później sprawdziłem, kosztujący słone pieniądze.

Po powrocie do pokoju wziąłem szybki prysznic i wybrałem się na spacer do miasteczka. El Nido w ciągu dnia jest bardzo spokojne, ponieważ duża część ludzi udaje się na rejsy lub skuterkiem w teren. Wieczorem wszyscy wracają i życie towarzyskie rozkwita. Niezliczona liczba barów, kawiarni, restauracji czy sklepów zachęca do spacerowania, szczególnie że wtedy jest odrobinę chłodniej i można sobie spokojnie posiedzieć na dworze. W ciągu dnia są bowiem prawdziwe tropiki, w cieniu można leżeć, jednak w słońcu człowiek błyskawicznie zalewa się potem. Bez dbania o nawadnianie organizmu czy stosowania filtrów słonecznych szybko można to przypłacić zdrowiem.

Zdjęcia 72–88. El Nido i najbliższe otoczenie.

Kolejnego dnia zgodnie z planem zjadłem szybkie owocowe śniadanie, po którym postanowiłem iść w tym samym kierunku, co dzień wcześniej. Po drodze zrobiłem mnóstwo zdjęć, ponieważ było fajne słońce i te same miejsca co dzień wcześniej wyglądały zupełnie inaczej, jeszcze piękniej.

W odkrytym poprzedniego dnia barze w luksusowym hotelu wypiłem kawkę z lodem oraz soczek. Słuchałem przy tym spokojnej muzyki, patrząc na piękne morze i wystające wyspy w oddali. Następnie postanowiłem kontynuować marsz. Według mapy niedaleko znajdowała się ścieżka, która później łączyła się z główną drogą do El Nido. Całość mogła mieć około 7 km, co wydało mi się idealnym odcinkiem na spacer. Idąc drogą, która miała wyjątkowo ostre podejścia, miałem okazję podziwiać wspomniany hotel. Hotel to mało powiedziane, był to absolutnie luksusowy resort, składający się z domków pięknie usytuowanych na całym wzgórzu. Resort miał wszystko, co potrzebne do idealnego wypoczynku. Na szczycie góry znajdowała się świetna restauracja Henri’s, z której rozpościerał się bajkowy widok na całą okolicę, miasto, plaże – coś niesamowitego. Wypiłem tam kawkę i pyszny sok z mango i zaplanowałem powrót na kolację, ponieważ obsługa zachęcała, aby przyjechać po 17.00 i podziwiać zachód słońca.

Zdjęcia 89–104. Rejon restauracji Henri’s położonej niedaleko plaży w El Nido.

Kiedy powiedziałem obsłudze, że zamierzam iść pieszo do El Nido, ludzie dookoła zareagowali dużym niedowierzaniem. Zresztą przez cały odcinek spotkałem tylko jedną osobę, która szła pieszo, cała reszta gnała na swoich skuterach czy trójkołowcach. Sam spacer, zanim wszedłem na główną drogę, był prawdziwą przyjemnością, po drodze spotkałem może ze dwie – trzy osoby, a tak przez cały czas byłem sam. Słońce świeciło już trochę słabiej, więc powolny spacer, z możliwością przyglądania się wszystkiemu dookoła, był tym, co lubię najbardziej. Po drodze zjadłem obiad w jednej z przydrożnych restauracji. Dookoła, gdzie okiem sięgnąć, piękne majestatyczne lasy, domostwa czy wsie malowniczo wciśnięte pomiędzy przyrodę. Ludzie na każdym kroku są bardzo przyjaźni, ciepło, zielono i spokojnie. To naprawdę idealne miejsce na wakacje i wyciszenie.

Zdjęcia 105–115. Spacer powrotny z restauracji Henri’s do El Nido.

Kolejnego dnia postanowiłem już skuterem pozwiedzać okolicę i szczególną uwagę zwrócić na kolejne plaże znajdujące się na północ od El Nido, które poleciło mi już kilka osób. Pierwsza to Lio Beach, znajdująca się 7 km na północ, praktycznie przy samym lotnisku. Plaża jest dużo większa niż ta w El Nido i nie ma tam praktycznie żadnych łodzi. Piękne stare drzewa na brzegu dają cień, w którym można poleżeć cały dzień, ponieważ leżenie na słońcu jest tutaj prawie niemożliwe ze względu na wysoką temperaturę. Można trochę pospacerować, wykąpać się i trzeba szybko chować do cienia. Zastanawiałem się nawet, czy nie przenieść się tutaj z El Nido, dopóki nie sprawdziłem możliwości noclegowych. Hoteli przy tej małej plaży było tylko z pięć – sześć, miejsc noclegowych brak a ceny zaporowe, zaczynające się od 800–1000 PLN za noc. W rejonie plaży znajduje się kilka fajnych restauracji, gdzie można zjeść i się czegoś napić. Wyjeżdżając z plaży, przeszedłem się jeszcze drewnianą kładką, pięknie położoną wśród fantastycznej roślinności, która prowadziła do małego zbiornika wodnego.

Zdjęcia 116–121. Lio Beach.

Kolejna równie urodziwa plaża to Nacpan Beach, położona kolejne kilka – kilkanaście kilometrów na północ w rejonie wsi Calitang. Dosłownie kilka hoteli przy samej plaży i to wszystko. Większość plażowiczów to osoby, które przyjechały tutaj skuterami bądź taksówkami z El Nido, gdzie jest największa noclegownia. Brak dobrze rozbudowanej infrastruktury hotelowej powoduje, że nad stosunkowo dużymi i pięknymi plażami wypoczywa nie więcej niż 200–300 osób. Już sama jazda skuterem i poszukiwanie plaży, z uwagi na słabe oznaczenie, jest przygodą samą w sobie. Na miejscu zawsze są wyznaczone parkingi dla skuterów i miejsce, gdzie można poleżeć, czegoś się napić czy zjeść. Jeden z Filipińczyków powiedział, że w ciągu roku do El Nido przyjechało pół miliona turystów. Widać, że miejscowym bardzo zależy na turystach, że wiążą z tym duże nadzieje na lepsze życie. Mają piękny kraj i przyrodę, ale chcieliby, jak wszyscy, mieć dostęp do wody, prądu czy klimatyzowanych mieszkań, a to wszystko kosztuje i wymaga czasu. Większość mijanych wsi zabudowana była słabej jakości domami, które przy występującym tu dużym tajfunie pewnie rozpadają się bardzo szybko.

Zdjęcia 122–130. Droga do plaży i plaża Nacpan.

Ostatnią, najbardziej oddaloną na północ plażą, którą odwiedziłem, to Dagmay, na której odpoczywało jeszcze mniej ludzi, a plaża była duża, piękna, ale odrobinę bardziej wietrzna. Nie prowadziła już do niej nawet droga asfaltowa, zresztą bardzo często jest tak, że jedzie się kawałek dobrą drogą betonową, która nagle się kończy, jedziemy drogą polną, po czym ponownie mamy beton i tak na zmianę. Jadąc skuterem, mijamy pojedyncze skutery co dwie – trzy minuty. Ten bardzo mały ruch powoduje, że człowiek czuje się wolny, nieosaczony masami ludzi czy pojazdów, jak to na przykład ma miejsce w Wietnamie. Jadąc w kierunku plaży, mijałem dwie duże miejscowości, gdzie akurat dzieci i młodzież kończyły lekcje w szkole. Wszyscy pięknie ubrani w białe koszule, pojedynczo, grupkami czy też motorami wracali do domów. Czasami na jednym trójkołowcu siedziało nawet ośmioro – dziewięcioro dzieciaków. Ze względu na późną porę nie posiedziałem na plaży i musiałem powoli wracać. Wieczorem zjadłem kolację i uznałem, że czas na spoczynek.

Zdjęcia 131–134. Okolice i plaża Dagmay.

Z uwagi na to, że jazda skuterem sprawiała mi ogromną przyjemność i dawała dużą swobodę, postanowiłem kolejnego dnia, tj. 9 stycznia, ponownie poodkrywać ciekawe miejsca. Wiedziałem, że muszę odwiedzić jeden z dwóch wodospadów oraz las mangrowy. Rano niestety zachowałem się jak amator i w Lio niedaleko lotniska, 7 km od El Nido, zostałem zatrzymany przez coś na wzór Straży Miejskiej, i wypisano mi mandat oraz zabrano prawo jazdy. Musiałem szybko wrócić do Urzędu Miasta (Municipale), gdzie pokierowany przez przesympatyczną starszą panią w miarę szybko opłaciłem 80 PLN i zdążyłem jeszcze wrócić do strażników, aby oddali mi prawo jazdy. Mogłem jechać dalej bez dokumentów i opłacić to wieczorem, ale wolałem mieć czystą głowę i delektować się przyrodą.

Pierwszy przystanek to wodospad Nagkalit-Kalit, do którego trzeba iść od głównej trasy około 30 minut. Sam wodospad znajduje się około 30 minut jazdy skuterem na północ od El Nido, zresztą wiele atrakcji jest położonych do godziny jazdy skuterem. Przy drodze był punkt, gdzie należało wypisać się w zeszycie, a następnie za 450 PHP wynająć przewodnika. Ciekawe, bo dzień wcześniej, gdy tędy przejeżdżałem i się dowiadywałem, było to 600 PHP – widać, że jest to koszt płynny. Sama trasa prowadziła przez bardzo urokliwe tereny rolnicze i las, co kawałek trzeba było przejść przez wąską rzeczkę, co dawało dużą ochłodę nogom. Po drodze miałem okazję wypytać moją przewodniczkę o różne kwestie związane z ich życiem codziennym. Oczywiście mi trasa zajęła więcej czasu, ponieważ co chwilę się zatrzymywałem, aby zrobić zdjęcia, które i tak w żaden sposób nie oddają piękna tych rejonów. Wodospad nie jest duży, ale z kolei w małym zbiorniku u jego podnóża można się było wykąpać. Powyżej tego wodospadu znajdował się jeszcze jeden, bardzo mały, który także zobaczyłem, wspinając się po stromej ścianie za pomocą lin i kłączy. Wracając, mogłem ponownie podziwiać piękną przyrodę. Mijaliśmy m.in. rolnika, który przy pomocy bawołu wyciągał z lasu ścięte nieduże drzewa na budowę domu.

Zdjęcia 135–144. Wycieczka do wodospadu.

Na trasie do lasu mangrowego odwiedziłem jeszcze jaskinię Ille. Znajduje się ona w leżącej w niedużej dolinie ogromnej górze wystającej z ziemi, jakby ją tam ktoś sztucznie rzucił. Miejsce i rejon są także obiektami badań archeologicznych, prowadzonych również przez Polaków. Na miejscu sympatyczni panowie wszystko wytłumaczyli, skasowali 350 PHP i z jednym z nich udałem się na zwiedzanie. Za wyposażenie otrzymałem kask z latarką. Trasa do przejścia to około 50 m. Na ścianach tej pięknej jaskini, w której bytuje mnóstwo małych nietoperzy, natura utworzyła ciekawe wzory, wyglądające jak malowane ludzką ręką. Po zwiedzeniu jaskini posiedziałem jeszcze pół godzinki i porozmawiałem z panami, a przy okazji podładowałem telefon.

Zdjęcia 145–147. Jaskinia Ille.

Ostatnim punktem wycieczki była miejscowość New Ibajay, położona na wschodnim wybrzeżu wyspy, z której rzeka Devil wpływa do morza, ale cały rejon rzeki to las mangrowy (namorzynowy). Ta część mojej długiej podróży zrobiła na mnie chyba największe wrażenie. Na miejscu od razu ktoś mnie zauważył i wypytał, czy chcę popłynąć do lasu mangrowego. Zapytałem, za ile i jak długo, dowiedziałem się, że 1000 PHP i około 3,7 km. Po krótkiej negocjacji popłynąłem za 800 PHP. Płynęliśmy pięknie wijącą się rzeką, która na obu brzegach ma ogromne ilości pięknych palm, z czasem przechodzące w las mangrowy o powierzchni ponad 400 ha. Po około 3 km zatrzymaliśmy się na specjalnie utworzonej przystani, gdzie lokalna ludność zbudowała drewnianą kładkę, dzięki której możemy do tego magicznego lasu wejść. Widok niesamowitej plątaniny korzeni wystających z wody, zalewanych i odkrywanych w cyklu przypływów i odpływów, powodował, że myślałem o magicznych, tajemniczych miejscach. Jeżeli ktoś takiego cuda nie widział, to trudno to sobie nawet wyobrazić. Nie mogłem z tego lasy wyjść i się na to wszystko napatrzeć. Na końcu kładki znajduje się drewniana, pięknie zrobiona przystań, gdzie można posiedzieć i napawać się pięknymi widokami. Poprosiłem jeszcze, żebyśmy popłynęli do morza, które znajdowało się dosłownie dwa zakręty rzeki. Bardzo przyjemne doświadczenie, kiedy wpływa się rzeką do morza i ma się przed oczami kolejne urokliwe widoki. Po chwili zawróciliśmy do przystani, po drodze zrobiłem jeszcze kilka ładnych zdjęć, tym bardziej że warunki były idealne ze względu na zachodzące słońce. Na przystani jeden człowiek pokazał mi jeszcze z daleka dużego ptaka z białym dziobem, który jest symbolem wyspy. Została mi już tylko droga powrotna do El Nido i rozglądanie się na lewo i na prawo oraz podziwianie przyrodę i wyjątkowo urodziwych ludzi. Tak jest naprawdę – tutejsi ludzie mają ciemniejszą skórę, np. od tych z Manili. Oczywiście wszyscy są niesamowicie mili, dzieci cały czas pozdrawiają, a młodzież zaczepia, robiąc sobie żarty.

Zdjęcia 148–159. Las mangrowy.

Kolejnego dnia (10 stycznia) wybrałem się na wycieczkę jeepneyem, którego zauważyłem w jednym z punktów obsługi turystycznej. Nie przejechałem się nim w Manili, więc jak zobaczyłem, że organizują całodniowe wycieczki, od razu się zapisałem. Firma działa dosyć nowocześnie, wszystkie zapisy prowadzą elektronicznie za pomocą kodu QR, co znacznie ułatwia wszystkie procedury. Nawet w dniu wycieczki każdy pobierał kodem QR dostęp do grupy na WhatsApp, dzięki czemu otrzymał później wszystkie zdjęcia. Skład załogi to przewodnik-animator, fotograf i kierowca. Od razu było widać, że zależy im na budowaniu atmosfery, co akurat w naszej grupie bardzo się udało, ponieważ była sama młodzież oraz ta starsza jak ja, ale z młodym wnętrzem.

Jednym z rozwiązań pomagających w budowaniu atmosfery było rozdawanie plastikowych monet – tokenów, które można było potem wymienić na drinka. Aby go zdobyć, należało poznać jakąś nową osobę i znaleźć z nią jedną cechę wspólną. Plan wycieczki zawierał wizytę na plaży w Lio, zjedzenie obiadu w terenowej, ładnie położonej wiacie, podziwianie wodospadu Bulalacao, a na zakończenie odwiedzenie plaży Nacpan. Chociaż obie plaże widziałem, to chciałem doświadczyć, jak wygląda taka wycieczka pod kątem mojej przyszłej działalności turystycznej. Oczywiście wszędzie fotograf robiła zdjęcia, zarówno grupowe, jak i indywidualne.

Wyjątkowo fajną atmosferę zawdzięczaliśmy grupie Włochów, którzy byli przyjaciółmi z kraju i przylecieli na Filipiny na wesele swoich filipińskich przyjaciół, na co dzień mieszkających i pracujących we Włoszech. Wśród uczestników wycieczki znalazło się też kilku Filipińczyków, małżeństwo amerykańsko-filipińskie z USA, Australijczyk oraz Brytyjka – wszyscy młodzi i pozytywnie nastawieni do życia. Po godzinnym pobycie na pięknej plaży Lio obok lotniska pojechaliśmy na obiad, który zaserwowano pod wiatą, w rejonie jednego z domów oddalonego kilkaset metrów od drogi. W pięknie położonym miejscu obiad smakował wyśmienicie, nie podano żadnych sztućców, więc jadło się tylko rękoma, ale na szczęście było gdzie je umyć. Serowano ryż, warzywa, kurczaka, wieprzowiną i ogromną rybę oraz banany.

Po obiedzie wszystkim bardzo dobrze zrobił półgodzinny marsz przez piękny las, przecinany rzeczkami, które przechodziliśmy w bród. Na miejscu chętni mogli się wykąpać czy skoczyć z kilku metrów do zbiornika utworzonego u podnóża wodospadu. Dalszej drodze, tym razem na plażę Nacpan, towarzyszyły muzyka, śpiewy i pytania o nowych przyjaciół, dzięki czemu liczba tokenów w kieszeni rosła. Świetne było to, że kilkanaście osób mogło jechać na dachu autobusu, gdzie znajdowały się dwa miękkie materace, dzięki czemu sama podróż stała się superprzygodą, nieosiągalną w Europie. Ja szczególnie zaprzyjaźniłem się z małżeństwem amerykańsko-filipińskim. On – Amerykanin – był fizjoterapeutą, a ona – Filipinka – pielęgniarką. Zawody mi bardzo bliskie, z racji wcześniejszej pracy na uczelni, która zajmowała się kształceniem obu tych bardzo ważnych profesji. Wesoły autobus z rozśpiewaną młodzieżą na dachu robił wrażenie na wszystkich mijanych po drodze ludzi, którzy się uśmiechali i szczerze pozdrawiali. Na plaży mieliśmy dwie godziny relaksu. Można było obejrzeć zachód słońca i zająć się upłynnianiem tokenów. Jeśli komuś ich zabrakło, nasza fotografka i pięknym imieniu Princessa dawała kolejne. Na dzień dobry w lokalnym barze czekała na nas ustawiona kolejka kieliszków, ale by wypić, należało najpierw wskoczyć ze wszystkimi do basenu i ustawić się do wspólnego zdjęcia z kieliszeczkiem.

Zdjęcia 160–168. Wycieczka jeepneyem.

Sam powrót był prawdziwą jazdą bez trzymanki. Oczywiście na dachu już nikt nie mógł jechać, ale wewnątrz autobusu odbyło się prawdziwe karaoke. Na monitorze wyświetlano słowa piosenek, a ludzie śpiewali jak najgłośniej. Kiedy dojechaliśmy do bazy w hostelu i barze jednocześnie, impreza przeniosła się na dach, gdzie graliśmy parami w fajną grę polegającą na tym, że dwa dwuosobowe zespoły stały naprzeciwko siebie i miały po sześć pustych kubków, do których należało wrzucić piłeczkę pingpongową. Wygrywała ta drużyna, która trafiła do wszystkich kubków drużyny przeciwnej. Kto chciał, mógł też popływać w basenie, którego czystość w takich warunkach była chyba nie do utrzymania. Spędziłem naprawdę genialny dzień na tej wycieczce, a pomyśleć, że rano czułem się tak zmęczony, że planowałem pójść i przenieść mój wyjazd na piątek.

Kolejny dzień to kolejna wycieczka, którą kupiłem, wracając wieczorem po imprezce z Włochami i całą resztą. W El Nido każda agencja sprzedaje pakiety wycieczkowe od A do D, a każdy pakiet to kilka wysp do odwiedzenia. Na prospekcie wyglądało to świetnie, tym bardziej że kiedyś zaczepiłem dwóch Włochów na plaży, którzy właśnie z takiego wyjazdu wrócili. Byli akurat na wycieczce A i sobie chwalili. Mnie rano już zdenerwowała cała procedura ładowania na statek, może dlatego, że byłem trochę „zmęczony” po wycieczce jeepneyem. Problem polegał na tym, że do łodzi należało dojść przez wodę, która sięgała prawie do szyi. Każdy musiał więc kupić specjalny worek, aby bezpiecznie przenieść swoje rzeczy, oraz kupić lub wypożyczyć buty wodne, z uwagi na kamieniste dno w niektórych rejonach. Na koniec okazało się, że na łódź wciskano tyle ludzi, ile się dało, wszyscy siedzieli więc w dużym tłoku. W sumie odwiedziliśmy cztery wyspy. Same wyspy i plaże oczywiście bardzo urokliwe, krystalicznie czysta woda i piasek, unikatowa przyroda. Wycieczkę psuły jednak takie elementy, jak dwugodzinne poranne ładowanie ludzi, długie rozładowywanie i ponowne ładowanie ludzi na łódź i w końcu to, że w te same miejsca w tym samym czasie przybywało po kilkanaście łodzi, przez co był duży ścisk i raczej o spokojnym spędzaniu czasu należało zapomnieć. Czasami samo cumowanie, ładowanie i rozładowywanie ludzi zajmowało tyle czasu co pobyt na plaży. Za najciekawszy uważam chyba ostatni element – wycieczkę kajakami do tzw. wielkiej laguny, gdzie można było podziwiać cuda natury, czystą wodę czy drzewa mangrowe. Ale samo to, że pomimo wykupienia wycieczki należało jeszcze płacić za kajaki, oceniam już jako słabe.

Zdjęcia 169–181. Wycieczka na wyspy A.

Jednak najfajniejsze w całym tym wydarzeniu było to, że na łodzi usiadłem obok pary cudownych młodych ludzi z Polski – Martyny i Maćka z Bytowa. Spędziliśmy kilka godzin na dyskusjach o podróżach, wymieniając się wskazówkami i wrażeniami. Ci wspaniali ludzie pełni pasji uczynili ten dzień naprawdę wartościowym, chociaż samą wycieczkę uważam za słabo zorganizowaną i nastawioną na masowy przerób ludzi.

12 stycznia już nie byłem w stanie podjąć żadnej aktywności. Organizm po miesięcznym podróżowaniu, często w upale i niewygodach, powiedział: dość. Większość dnia spędziłem więc na wypoczynku i zasilaniu organizmu w kalorie i witaminy. Poleżałem trochę na plaży i cieszyłem się spokojem i piękną pogodą. Obserwowałem, jak gatunek małych, trzy- – czterocentymetrowych płochliwych krabów buduje norki na plaży. Plaże pozornie wyglądają na puste, ale kiedy się jej spokojnie przyjrzymy, zobaczymy dziesiątki tych stworzonek.

Po wypoczynku przyszedł czas na bardziej ambitne wyzwania. Ponieważ nie miałem już ochoty na żadne zbiorowe wycieczki, postanowiłem ostatnie dni spędzić na skuterze. Daje to możliwość zatrzymania się tam, gdzie się chce, można wszędzie wjechać i być bliżej normalnego życia Filipińczyków. Plan był prosty: objechać wszystko na północ od El Nido jednym dużym kółkiem. Chciałem jechać zachodnim wybrzeżem maksymalnie na północ, przejechać lądem na wschodnie wybrzeże, wrócić nim na południe, a następnie pojechać znowu na zachód w kierunku El Nido. Na mapie plan wydawał się prosty. Wiedziałem, że w większości będą to drogi polne, ale to mi nie przeszkadzało, miałem na to cały dzień. Jedyny znak zapytania stanowił przejazd z zachodu na wschód na samej północy – mapa pokazywała tam jedynie ścieżkę, a nie drogę.

W pierwszej kolejności pojechałem ponownie w rejon plaży Nacpan, aby zrobić kilka zdjęć domom stojącym w rejonie młodych lasów mangrowych. Później to już tylko kolejne miejscowości na trasie na północ, przy czym starałem się zaliczać wszystkie plaże po drodze. Na kilku z nich poza mną nie spotkałem żadnego turysty, a i rybaka też trzeba było dobrze wypatrywać. Jedna plaża okazała się całkowicie niedostępna: widziałem ją tylko z pewnej odległości, ale bez możliwości dojazdu.

Najdalej na północ dojechałem do miejscowości Diapila, gdzie nawiązałem kontakt z właścicielką sklepu i jej mężem. Widać było, że to jedni z najbogatszych ludzi w tej miejscowości. Powiedziałem im, że szukam dobrych miejscówek dla turystów z Polski. Mąż właścicielki szybko pokazał mi dom w budowie i powiedział, jak i co to będzie wyglądało. Miejscowość, poza tym, że nie ma w niej prawie żadnych turystów, jest ostatnia na północy. To bardzo ładna i spokojna wieś rybacka z pustą plażą. Dookoła są piękne góry i lasy, idealne na spacery. Jeżeli wszystko pójdzie dobrze z planem, to dwa – trzy dni w tej wsi okażą się prawdziwym hitem.

Zdjęcia 182–199. Widoki z wycieczki skuterem na północ wyspy Palawan.

Po wizycie we wsi zaczęły się schody. Właściciel sklepu powiedział mi, że planowana przeze mnie trasa jest bardzo wyboista, ale ja wiedziałem swoje. Zdecydowałem się wybrać drogę, która wyglądała na mapie jak ścieżka. Początkowo było trudno, ale bez problemu jechałem, dojechałem nawet do maleńkiej i urokliwej osady rybackiej, położonej kilkanaście metrów od morza. Okazało się, że zboczyłem z drogi, musiałem więc cofnąć się i skręcić w lewo. Gdy dotarłem do tego skrętu i go zobaczyłem, zacząłem mieć poważne wątpliwości, czy na pewno nim przejadę. Droga stawała się coraz gorsza, chwilami musiałem zejść ze skutera i iść obok, bo bym pourywał wszystkie plastiki. Ostre i bardzo kamieniste zjazdy uniemożliwiały jazdę, nogi miałem całe potargane o zarośla – dobrze, że nie spotkałem żadnej żmii czy innego skorpiona. Widać było, że drogą nikt nie jeździe, co najwyżej chodzi, a i to nie bez problemu. Podczas zjazdu z góry w pewnym momencie przewrócił mi się skuter – pomyślałem, że jeśli go rozwalę, przebiję koło czy zepsuję, to będzie tragedia. W końcu po ogromnym wysiłku, cały spocony, wjechałem jakieś rodzinie na podwórko. Zaskoczona kobieta – bo nikt z tamtej strony na pewno nigdy się nie pojawił – pokazała mi kierunek i ostatecznie trafiłem na drogę, którą chciałem jechać. Kiedy zobaczyłem pierwszy skuter, bardzo mi ulżyło. Przypomniała mi się przygoda z Rwandy, kiedy z Kasią i Mateuszem jechaliśmy w nocy drogą, którą jechać nie powinniśmy, tym bardziej w nocy. Ale jak to mówią: kto szuka przygód, ten je znajdzie – na szczęście na razie wszystko kończy się dobrze.

Poobijany, ale już spokojny, zjeżdżałem na południe wschodnim wybrzeżem wyspy Palawan. Zrobiło się zdecydowanie wietrzniej, a mijane plaże nie wyglądały tak pięknie jak te na zachodnim wybrzeżu. Były bardzo skaliste, muliste i porośnięte namorzynami. W jednej z miejscowości natknąłem się na szkołę parasailingu, warunki mieli idealne. Na miejscu był profesjonalny bar, więc zatrzymałem się, aby wypić kawę i podładować telefon, i pojechałem dalej. W jednym miejscu zobaczyłem znak, że jest jakiś pensjonat i prowadziła do niego świetna droga asfaltowa. Okazało się, że wjechałem na prywatną posesję. Dalej dojechałem do dużej miejscowości San Fernando, skąd przez Sibaltan dotarłem do New Ibajay, gdzie kilka dni temu podziwiałem las mangrowy. Stamtąd już wróciłem najkrótszą drogą do El Nido.

Zdjęcia 201–215. Dalsza część wycieczki, po znalezieniu drogi powrotnej.

Po dojechaniu do El Nido i prysznicu marzyłem o dobrej kolacji, bo cały dzień przetrwałem na bananach, kokosach o orzechach i drinku dla relaksu. To był pełen emocji, trochę stresu, ale efektywny dzień. Najważniejsze, że znalazłem ciekawą miejscówkę, blisko ludzi i natury, na trzydniowy pobyt dla polskich turystów.

Kolejnego dnia postanowiłem całkowicie zmienić kierunek jazdy na południowy. Generalnie nie planowałem, jak daleko dojadę, bo nie wiedziałem, co przyciągnie moja uwagę. Wyjeżdżając z El Nido, zajechałem na inną plażę, która znajduje się w południowej części miasta, ale niespecjalnie urzekły mnie jej linia brzegowa i zamulony brzeg. Po drodze wjechałem w jedną polną drogę, ale zawróciłem po chwili, mając w pamięci doświadczenia dnia wcześniejszego.

Na kierunku południowym był zauważalnie mniejszy ruch na drogach, ale za to mogłem podziwiać piękne i zalesione góry. Po drodze minąłem może ze trzy wsie, wszędzie oczywiście przemili ludzie, niektórzy pozdrawiali nawet na skuterach podwójnym sygnałem klaksonu. Jeżdżąc, należy się przyzwyczaić do tego, że Filipińczycy co chwilę trąbią, ostrzegając, że jadą lub że będą wyprzedzać. Nie ma w tym żadnej oznaki agresji czy zdenerwowania. Przez cały okres pobytu na Filipinach ani razu nie widziałem u nikogo ani cienia agresji.

Po jakimś czasie jazdy piękną drogą asfaltową zauważyłem powtarzające się banery dotyczące jakiejś plaży określanej jako raj. Stwierdziłem, że co mi zależy, mogę sprawdzić to miejsce. Skręciłem w tamtym kierunku i musiałem jechać bardzo stromymi podjazdami i zjazdami. W pewnym momencie droga się rozszerzyła i pojawiła się informacja, aby zostawić skuter lub samochód i ostatni odcinek około 100 m przejść pieszo, ponieważ droga jest bardzo surowa i stroma. Jeśli jednak ktoś zdecyduje się podjechać, musi pamiętać, że robi to na własną odpowiedzialność. Zostawiłem więc skuter i zacząłem iść. Prawie od razu ujrzałem przepiękny widok na las palmowy, morze i znajdującą się w oddali wyspę.

Kiedy spokojnym krokiem doszedłem do punktu docelowego, zobaczyłem bardzo ładnie ułożony kamping. Były tam miejsca na namioty, małe szałasy zrobione z drewna i liści palmowych, restauracja, zaplecze sanitarne, kuchnia, krótko mówiąc: wszystko, co niezbędne do świetnego spędzenia czasu z dala od hałasu i tłumów ludzi. Na brzegu morza hamaki i miejsca do jedzenia. Wszędzie spokój i cisza. W oddali było widać kilka wysp, z czego jedna nawet zachęciła mnie do odwiedzenia. Niestety, właścicielka kampingu nie mogła się dodzwonić do właściciela łodzi i odpuściłem temat. Tak mi się tam spodobało, że utknąłem na trzy godziny. Po zjedzeniu obiadu, wypiciu piwka i rozmowie o biznesach z właścicielką pospacerowałem jeszcze trochę wzdłuż linii brzegowej. Miejsce idealne na spokojny wypoczynek, dwa – trzy dni bez pośpiechu z możliwością wynajęcia łodzi i odwiedzenia okolicznych wysp.

Zdjęcia 216–222. Prywatna plaża na Palawan.

Po opuszczeniu tego fantastycznego miejsca pojechałem dalej na południe i dojechałem do ślicznej i sympatycznej wsi rybackiej Bebeladan. Żyli tam przemili ludzie. Na końcu wsi znajdował się bardzo drogi i zamknięty resort z cenami 1000 PLN w górę za noc. Często w pobliżu spokojnych wsi rybackich na Palawan budowane są drogie resorty. Pewnie dlatego, że brak infrastruktury nie przyciągnie masowego turysty, a przy okazji mają tanią siłę roboczą na miejscu. Po krótkim spacerze i zrobieniu kilku zdjęć wróciłem do El Nido. Wieczorkiem trochę podegustowałem życia i skorzystałem z happy hours – dwa drinki w cenie jednego. Dwie takie okazje i noc słabo przespana…

Zdjęcia 223–226. Wieś Bebeladan.

Po zjedzeniu obiadu pochodziłem po plaży w kierunku przeciwnym do tego z dnia poprzedniego. Znalazłem pustą plażę i poleżałem trochę. Pozostał powrót do El Nido, zjedzenie kolacji i powoli myślenie o powrocie, ponieważ w dniu kolejnym, 16 stycznia, miałem lecieć na noc do Manili, po czym kolejnego dnia do Bangkoku.

Zdjęcia 227–232. Prywatna plaża – ciąg dalszy.

Niestety, wszystko co fajne, kiedyś się kończy i czas wracać do zimnej Polski. Ostatni dzień w El Nido spędziłem głównie w barze bardzo drogiego hotelu, który odkryłem pierwszego dnia po przylocie. Jest to praktycznie ostatni punkt na północ od plaży El Nido, mało kto tu chodzi i nikt nie przyjeżdża, bo nie ma drogi. Dzięki temu mogłem się trochę wyciszyć i nasycić pięknymi widokami. Niestety, z wszystkich hoteli, które miałem w tej podróży, ten w El Nido było najgorszy: drewniany sufit, nieszczelne drzwi i ulokowanie pokoju powodowały, że o spokojnym pobycie i wyciszeniu mogłem zapomnieć. W przyszłości muszę bardziej szczegółowo studiować warunki hotelowe, szczególnie na dłuższe pobyty. Niby człowiek tak dużo podróżuje i tyle już wie, a czasami łapie się na takich prostych rzeczach. Chyba nie spodziewałem się, że El Nido jest takie głośne i zatłoczone. Któregoś dnia jeden człowiek powiedział mi, że 25 lat temu była to maleńka i bajkowa wieś. Dzisiaj to 55 tys. ludzi i drożyzna. Dniówka Filipińczyka w El Nido to około 400 PHP (1 USD to około 54 PHP), czyli nie jest w stanie zjeść nawet jednego posiłku w restauracji dla turystów przy tym poziomie cen. Przykładowo kokos w El Nido kosztuje 35 lub 55 PHP, w zależności, czy ma być z lodówki, ale kilka kilometrów za miastem – już 15 PHP. Ceny tutaj są wyższe niż w Bangkoku, co dla mnie jest nieporozumieniem. Do samego miasta można przyjechać maksymalnie na trzy – cztery dni i to przy założeniu, że codziennie korzysta się z fajnych wycieczek. Na szczęście znalazłem dwie świetne miejscóweczki na przyszłość, daleko od zgiełku i hałasu, a dodatkowo z pięknymi widokami.

Późnym popołudniem pojechałem trójkołowcem (motor z wózkiem, przerobiony do transportu nawet trzech ludzi i bagażu) na lotnisko. Cena to 6 USD za 7 km, w Bangkoku za 10–12 można dojechać na lotnisko 30 km. Niestety wcześniej mój lot został przesunięty o ponad trzy godziny i do Manili doleciałem dopiero około północy. Po szybkiej nocce musiałem do 12.00 opuścić hotel, ale było za wcześnie, aby pojechać na lotnisko. Mając ponad dwie godziny czasu, udałem się na spacer do zwiedzonej już wcześniej dzielnicy Intramuros. Skorzystałem z okazji i zwiedziłem muzeum najstarszej destylarni w Filipinach. Ciekawe, że przez prawie 40 dni to było jedyne muzeum, które zwiedziłem. Za 200 PHP miałem bilet z degustacją sześciu alkoholi, produkowanych przez firmę, której siedziba jest już w innym miejscu Manili. Sama destylarnia została założona i cały czas pozostaje w rękach jednej i tej samej rodziny chińskiej. Miejsce warte odwiedzenia, fajnie przygotowana ekspozycja, no i warto popróbować ich specjałów. Na miejscu można oczywiście zakupić to i owo.

Zdjęcia 233–238. Muzeum Whisky w Manili.

Po wszystkich atrakcjach zabrałem bagaż i taksówką pojechałem na lotnisko, gdzie po trzyipółgodzinnym locie wylądowałem w Bangkoku. Taksówką pojechałem do mojego najlepszego na świecie, przytulnego i rodzinnego hoteliku, gdzie mimo późnej pory starsza pani dała mi dżindżerową herbatkę. Po śniadanku pojechałem do centrum handlowego, gdzie kupiłem ciepłą kurtkę, ponieważ starą optymistycznie wyrzuciłem po przyjeździe w połowie grudnia. Założyłem, że kiedy będę wracał pod koniec stycznia, pogoda w Polsce będzie lepsza niż się zapowiadała.

Po zakupach wróciłem do hotelu, zostawiłem, co trzeba, i postanowiłem zwiedzić jeden z najwyższych budynków w Bangkoku – King Power Mahanakhon, który ma 314 m. Przykuwał on moją uwagę w trakcie wcześniejszych pobytów. Wygląda, jakby z jego struktury wypadły poszczególne klocki/segmenty. Po dojechaniu na miejsce okazało się – czego wcześniej nie wiedziałem – że można wjechać na sam dach i spędzić kilka godzin na dachu Bangkoku. Po zakupie biletu za około 120 PLN wjechałem na 74 piętro, na którym znajdowały się sklep i taras widokowy otoczony szybami. Stamtąd schodami można było wejść na 77 piętro i pod gołym niebem podziwiać panoramę miasta. Na górze znajdowały się restauracja oraz szyba, na którą można było wejść w osłonach na buty i popatrzeć na dół na ulice. Jeżeli ktoś ma lęk wysokości, to nie polecam, bo może go to sparaliżować. Na dachu znajdowały się także pewnego rodzaju trybuny, co dawało kolejne kilka metrów wysokości. Była godzina około 18.30, więc poza tym, że porobiłem zdjęcia miasta z góry, mogłem zobaczyć zachód słońca oraz panoramę miasta w nocy. Naprawdę warto było wydać te pieniądze i poświęcić czas. Nigdy jeszcze nie widziałem tak dobrze przygotowanego tarasu widokowego, z pełnym wglądem w panoramę, z restauracją, tarasem widokowym czy szybą, która pozwalała poczuć prawdziwe emocje. Ludzi było wielu, a muzyka tworzyła bardzo fajną atmosferę relaksu. Aby zjechać, musiałem jednak swoje odstać w kolejce. Następnie pojechałem jeszcze na ulicę Khaosan, zjadłem kolację i spacerem wróciłem do hotelu.

Zdjęcia 239–245. Najwyższy budynek w Bangkoku.

Pomimo trzydziestu ośmiu dni w podróży wcale nie chciało mi się wracać, dodatkowo cudowny hotel powodował, że z ciężkim sercem wsiadłem w nocy do taksówki i poprzez Istambuł wróciłem do zimnej i pochmurnej Warszawy. Na powitanie we Wrześni zapłaciłem 50 PLN mandatu za przejście przez tory w niedozwolonym miejscu. Godzina 22.00 w nocy, zero ludzi, a tu nagle trzech sokistów asystowanych przez policyjny radiowóz dopadło dwóch „kryminalistów”, którzy ośmielili się przejść przez tory, słabe to…

Podsumowując: w ciągu trzydziestu ośmiu dni odwiedziłem cztery kraje, jedenaście hoteli, odbyłem osiem lotów samolotem, spędziłem dwa dni na rzece Mekong, dwie noce w pociągu, trzy dni w autobusie i przejechałem pięć dni skuterem. W sumie pokonałem 27 000 km. Wspaniały czas, a najciekawsze, że na zakończenie wcale nie chciało mi się wracać do kraju.

Opracował: Krzysztof Danielewicz, 2024 r.

Część III – Wietnam

Po ciężkiej nocnej przeprawie przez lasy i góry Laosu w końcu pokonaliśmy granicę z Wietnamem i około godziny 10.00 ruszyliśmy w trasę po tym kraju. Na szczęście tutaj warunki drogowe były bez porównania lepsze, jednak zakrętów nie brakowało, więc dużo szybciej wcale nie jechaliśmy. Od razu było widać, że góry wietnamskie są co prawda zarośnięte, ale już nie takim naturalnym lasem jak w Laosie. Z czasem teren się wypłaszczał, a droga prostowała. W jednej z okolicznych miejscowości zrobiliśmy dłuższy postój na obiad. Po przekroczeniu granicy szybko zwraca się uwagę, że Wietnam w porównaniu do Laosu to prawdziwy finansowy krezus. Wszystko jest większe, ładniejsze, nowsze czy bardziej uporządkowane niż w Laosie – poza unikatową tamtejszą przyrodą. Zresztą już podjąłem decyzję, że wrócę do Laosu na trzy tygodnie i wynajmę samochód terenowy – chcę ten kraj dobrze zjeździć, bo myślę, że to unikat na skalę światową. Mój sympatyczny młody Holender, z którym spędziłem 22 godziny, leżąc ramię w ramię, opowiadał, że jego kolega kilka dni temu, pokonując trasę Mekongiem tak jak ja, widział pływające zwłoki człowieka z rękoma zawiązanymi za plecami, które przepływały metr od ich łodzi. Myślę, że mogły płynąć Mekongiem aż z Birmy, gdzie w tej chwili trwają intensywne walki pomiędzy reżimem wojskowym a kilkoma mniejszościami narodowymi.

Około godziny 16.00 dojechaliśmy do miejsca, w którym autobus miał skręcić w lewo na Hanoi, a moje miasto Vinh znajdowało się godzinę jazdy na prawo. Ja i jeszcze jeden Wietnamczyk wysiedliśmy i musieliśmy poczekać na inny autobus, który nas zabierze do Vinh. Po wyjściu z autobusu okazało się, że mój Wietnamczyk, którego się od tej pory trzymałem, również jedzie do Da Nang. Wietnamczyk wyglądał na kogoś ważnego, był starszy ode mnie, bardzo schludnie ubrany a w klapie marynarki miał wpiętą flagę Wietnamu. Wyglądał i zachowywał się jak ktoś ważny, np. członek rządu. Na kolejny autobus czekaliśmy w małym punkcie handlowym, gdzie mój kolega szybko się obsłużył – kupił jakieś suszone orzechy w miodzie i nalał dwie szklanki herbaty, po czym kazał mi jeść i pić. Ja w międzyczasie w końcu ubrałem się ciepło.

Po jakichś 25 minutach nadjechał mały lokalny autobus, do którego wsiedliśmy, a pani z punktu miała już kasę na bilety dla nas. Otrzymałem bilet, ale nie musiałem płacić – była to usługa w ramach całej podróży z Luang Prabang. Okazało się, że lokalny autobus to prawdziwe centrum usługowe i kurierskie. Obok kierowcy siedział jego pomocnik. W ciągu około godziny jazdy widziałem, jak ten sam chłopak: wypłacił gotówkę mojemu Wietnamczykowi, sprzedawał bilety na autobus, wydzwaniał oraz przyjmował i wydawał przesyłki kurierskie. Wietnamczycy są niesamowici. Nie dziwię się, że wygrali wszystkie wojny w ostatnich 60 latach i mają tak świetnie funkcjonujący kraj. Będą kiedyś bardzo bogaci. Po drodze mój Wietnamczyk pokazał mi ulotkę autobusu z prywatnymi kabinami, takimi jak chciałem, który o 21.00 wyjeżdża tego samego dnia, tj. 23 grudnia, za 350 tys. VND (17 USD) do Da Nang. Powiedziałem, że mi pasuje i chciałbym nim jechać.

Zdjęcie 1. Przerwa na obiad, już w Wietnamie.

Zdjęcie 2. Autobus do Vinh – przy okazji centrum usługowe.

Około 18 wysiedliśmy z autobusu i poszliśmy do zakładu fryzjerskiego, gdzie mój zadbany towarzysz kazał sobie umyć głowę, ostrzyć włosy, ponownie umyć, zrobić masaż twarzy i się ogolić. Ja cały czas czekałem, na szczęście mogłem podładować telefon. Następnie zaproponowałem, aby pojechać gdzieś zjeść i że ja zapraszam. Niestety mój kolega nie mówił po angielsku, więc zostawał mi język migowy i kilka pojedynczych słów po angielsku. Po drugiej stronie ulicy była typowa, otwarta kuchnia azjatycka, gdzie zjedliśmy bardzo syty posiłek: makaron z mięsem oraz owoce, które kolega kupił obok jadalni. Po posiłku wróciliśmy do fryzjera, gdzie zostawiliśmy bagaże i przez dwie godziny siedzieliśmy w internecie.

Około 20.20 podjechał bus, który zabrał nas do bazy autobusów VIP, o bardzo wysokim standardzie – takich, jakie bardzo polubiłem w Wietnamie. Zapakowaliśmy bagaże, podaliśmy nazwiska i otrzymaliśmy kabiny do spania. Wszystko jak spod igły, jeszcze pachniało nowością i czystością. Gdy tylko autobus ruszył, usnąłem i z małymi przerwami spałem do 5 rano. Czas ośmiu godzin podróży minął jak pięć minut. Cudowna odmiana po ciężkiej podróży z Laosu. Rano nie zdążyłem jeszcze wysiąść z autobusu, a już przejął mnie kierowca taksówki. Nie miałem siły ani ochoty się specjalnie targować czy szukać tańszego zamiennika, tym bardziej że padał deszcz. Około 5.30 znalazłem się w moim upragnionym pokoju hotelowym. Z właścicielem od trzech dni byłem zresztą na łączach i informowałem o godzinie dojazdu, poza tym kupiłem u niego jedną dobę więcej z przodu. Podróż trwała trzydzieści sześć godzin – to chyba mój życiowy rekord. Na szczęście jestem odporny na trudy i mam dobre, poznawcze nastawienie. W przeciwnym razie dostałbym chyba wylewu w pierwszym autobusie ze względu na niewygody i ciągłe zimno. Zresztą jedna z pasażerek przez kilka godzin wymiotowała, pochodziła chyba z Indii. Gdybym kiedyś taką podróż zafundował turystom, to byłaby moja ostatnia grupa… Dobrze, że mam filmiki i zdjęcia, bo nikt by mi nie uwierzył. Dałem radę, a to najważniejsze, dużo przeżyłem, zobaczyłem i się nauczyłem. Za jakiś czas będę to wspominał z uśmiechem.

Zdjęcie 3. Zakład fryzjerski, w którym spędziliśmy kilka godzin.

Zdjęcie 4. Uliczna restauracja, w której zjedliśmy kolację.

Zdjęcie 5. Najlepszy autobus do podróży na świecie.

24 grudnia trochę dużej pospałem, zjadłem śniadanie i poszedłem rozejrzeć się po okolicy. Niestety, pogoda była beznadziejna, zrobiło się deszczowo i chłodno, nawet bardzo jak na warunki wietnamskie o tej porze roku. Do plaży z mojego małego, ale bardzo przyjemnego hotelu miałem może z 800 m. Plaża bardzo długa, kilka kilometrów, nad brzegiem biegnie główna ulica, a przy niej już stoją i ciągle powstają nowe wieżowce. Za kilka lat to miejsce będzie nie do poznania. Zastanawiające, że prawie nie wiało, a była dosyć duża fala. Generalnie tylko deszcz nie pozwalał na dłuższy spacer. Wypiłem po drodze kawkę, przepytałem kelnera o podstawowe zwroty grzecznościowe w języku wietnamskim i wróciłem do pokoju.

W międzyczasie zarezerwowałem sobie hotel w kolejnej miejscowości, poleconej mi przez właściciela hotelu Tuy Hoa. Wieczorem ponownie wyruszyłem na zwiedzanie okolicy. Deszcz już nie padał i zrobiło się całkiem przyjemnie. Zaliczyłem masaż, już nie za tak konkurencyjną cenę jak w Tajlandii, ale dużo lepszej jakości niż w Laosie. Spacerując, zauważyłem bardzo dużo ozdób świątecznych oraz ludzi, którzy całymi rodzinami udawali się na świąteczny obiad do restauracji. W rejonie mojego hotelu i plaży znajdowało się bardzo dużo restauracji serwujących potrawy przygotowane z owoców morza. Przy każdej z nich był cały zestaw akwariów, w których pływały ogromne kraby, ryby takie jak moreny, rekiny, węgorze i wiele innych. Moją uwagę przykuł także małż o nazwie geoduck, który przypomina wyglądem penisa. Kiedyś w telewizji widziałem, jak się je łowi. Zakopują się na metr głębokości i pobierają pokarm dużym organem, coś w rodzaju trąbki, przypominającej właśnie penisa. Podobno żyją nawet 160 lat. Ceny niektórych krabów sięgały nawet 800 PLN za kg, nie był więc to rarytas dla każdego. Turystów nie spotykałem za wielu, ale czuło się bardzo przyjemną, świąteczną atmosferę. Bardzo ciekawie wyglądały także fale morskie oświetlane światłem z restauracji czy zlokalizowanych przy plaży latarni. Pierwsze wrażenie Da Nang z powodu pogody wywarło na mnie słabe, ale wieczór zdecydowanie poprawił mi humor. Wieczorem jeszcze nadrobienie zaległości pisarskich i spać.

Zdjęcia 6–15. Pierwsze wrażenia z Danang.

Pierwszego dnia świąt zrobiłem to, co planowałem: rano potruchtałem w sandałkach na plażę, a następnie pobiegałem po niej boso. Ciepły piasek i woda oraz ruch na świeżym powietrzu bardzo dobrze mnie nastawiły do dnia, pomimo że słońca dalej nie było. Po śniadanku wsiadłem na dostarczony mi skuterek i bez żadnych formalności czy podpisów udałem się w pierwszej kolejności na poszukiwanie paliwa. Zgodziłem się na trochę większą opłatę w zamian za niezostawianie swoich danych i paszportu w zamian.

Udałem się, zgodnie z sugestią właściciela hotelu, w kierunku południowym na objazd półwyspu Son Tra, który ze swoimi wzgórzami dominował nad okolicą. Po drodze zrobiłem trochę zdjęć w przystani rybackiej oraz wypiłem kawkę w fajnie zrobionej marinie. Na Son Tra znajdował się m.in. widoczny z kilkunastu kilometrów ogromny biały posąg Lady Budda i Pagoda Linh Ung. Typowe turystyczne miejsce: ogromny parking, autokary i setki turystów. Na szczęście trochę wyjrzało słońce i zrobiło się bardzo przyjemnie. Po obejrzeniu atrakcji turystycznych udałem się w dalszy objazd, zatrzymując się po drodze, aby podziwiać widoki i liczne małpy makaki bawiące się przy drodze. Skręciłem też do jakiegoś dużego resortu, ale po chwili zawróciłem, gdyż odniosłem wrażenie, że jest to strefa dla gości hotelowych. Niestety moja podróż się szybko zakończyła: pojawił się szlaban i napis, że wjazd skuterom automatycznym i dużym pojazdom jest zabroniony. Nie wiem, dlaczego, ale z obsługą szlabanu nie było żadnej dyskusji, pomimo tego, że mój skuter był manualny.

Zdjęcia 16–27. Pierwsza część wycieczki na półwysep Son Tra.

Porzuciłem negocjacje i zawróciłem. Po drodze zatrzymałem się w innym kurorcie, gdzie była ogólnodostępna restauracja i tam zjadłem pyszną rybkę. Znajdowało się tam wielu turystów o europejskich rysach twarzy, którzy celebrowali okres świąteczny. Postanowiłem objechać półwysep od drugiej zachodniej strony i okazało się to strzałem w dychę. Trasa była bardzo mało uczęszczana, za to spotkałem dużo biegaczy i rowerzystów. Grupka fotografów śledziła piękne ptaki. Znalazłem się w bardzo ładnym, naturalnym lesie z bujną roślinnością, a przy tym miałem piękne panoramiczne widoki na miasto i zatokę. Co jakiś czas pojawiały się duże banery informacyjne, dotyczące występowania jakiegoś gatunku, np. bardzo urodziwej rzadkiej małpy Pygathrix nemaeus (duk wspaniały). To bardzo ładne zwierzę o czerwonym ubarwieniu pyska. Jadąc, cały czas się rozglądałem, ale nic nie widziałem. Spotkałem grupę makaków, które już wcześniej widziałem, ale tych urokliwych nie. Wjechałem nawet na najwyższy punkt widokowy, skąd rozpościerał piękny widok na zatokę, ale przy dużym zachmurzeniu nie było szans na ładne zdjęcia.

Zdjęcia 28–34. Widoki na trasie wokół półwyspu.

W drodze powrotnej, zbliżając się do małej rzeczki, przy której wcześniej się zatrzymałem, zauważyłem grupę ludzi z profesjonalnym sprzętem fotograficznym, samochód i skutery, co sugerowało, że coś ciekawego tam jest. Miałem szczęście: na dużym drzewie odpoczywała rodzina Pygathrix nemaeus. Niestety, zachmurzenie i odległość nie pozwoliły na idealne zdjęcia, ale zyskałem przyjemność ich obserwacji. Porozmawiałem chwilę z grupą sympatycznych czterech panów. Wśród nich jeden był Amerykaninem, a drugi Australijczykiem. Obaj mieszkają i pracują w Da Nang. Towarzyszyła im sympatyczna Wietnamka w czapce św. Mikołaja. Cała sympatyczna i popijająca to wino, to piwo ekipa poruszała się pięknie odrestaurowanym klasykiem – volkswagenem T1.

Pomimo braku pięknego słońca, które dałoby szansę na świetne zdjęcia, uważam dzień za bardzo udany pod kątem poznawczo-przyrodniczym. Wietnam to bardzo atrakcyjny turystycznie kraj.

Zdjęcia 35–40. Widoki na Da Nang, małpy oraz poznani ciekawi ludzie.

Drugi dzień świąt zgodnie z planem spędziłem na wyjeździe skuterem do Hoi An. Miasto zupełnie mnie zaskoczyło. Kiedy czytałem o rejonie, w którym się zatrzymałem, natknąłem się na informacje na temat polskiego architekta i konserwatora zabytków Kazimierza Kwiatkowskiego. Zmarły w 1997 roku architekt pod koniec lat siedemdziesiątych, po wojnie amerykańsko-wietnamskiej, przewodniczył Polsko-Wietnamskiej Komisji Konserwacji Zabytków, której zadaniem było ratowanie tego, co ocalało z wojny. Zasłynął m.in. ze swojej pracy w miastach Hue i Hoi An. W Hoi An dowiedział się, że władze wietnamskie chcą wyburzyć zagrzybiałą starą część miasta, w to miejsce stawiając nowe osiedle. Kwiatkowski przekonał Wietnamczyków, że to błąd, a stare miasto ma ogromny potencjał. W 1999 roku, dzięki jego staraniom, starówka Hoi An znalazła się na liście UNESCO.

Jadąc do Hoi An, nie wiedziałem, czego się spodziewać. Po drodze, tj. przez prawie 20 km, wzdłuż wybrzeża morskiego ciągnęły się kompleksy hotelowe, pola golfowe i ogromne osiedla mieszkaniowe, część z niedokończonymi inwestycjami. Po około 15 km zauważyłem wysokie skaliste wzgórza, jakby rzucone od niechcenia wśród płaskich terenów. W rejonie tym powstały infrastruktura turystyczna, parkingi, windy, wieże widokowe itp. Nie wiem, dlaczego, ale w miejscu tym zlokalizowano mnóstwo zakładów wytwarzających ogromne rzeźby z marmuru. Na jedną z gór można było wejść lub wjechać windą, jednak zaplanowałem to na powrót. Jak się później okazało – już nie zdążyłem.

Zdjęcie 41. Poranny bieg autora na plaży w Da Nang.

Zdjęcia 42–44. Wzgórza na trasie oraz zakład produkcji marmurowych rzeźb.

Mijając dużą osadę, zauważyłem starą zabudowę, tj. bardzo malutkie, ale urokliwe domki. W pewnym momencie skręciłem do wsi, aby zobaczyć, jak żyją ludzie. Zauważyłem, że w jednym z domów gromadzą się mężczyźni na jakiś obrzęd religijny, ale nie odważyłem się tam podjechać. Jednak, kiedy jeżdżąc po wsi, zobaczyłem w innym miejscu podobną uroczystość, nie wytrzymałem i podjechałem pod dom. Widać było jakiś przystrojony ołtarz oraz ludzi ubranych w białe stroje. Postałem przez chwilę pod domem i stało się to, na co liczyłem: zostałem zaproszony do środka. W środku ludzie siedzieli przy stołach, na których stała woda mineralna, szklanki i termosy. Część osób była ubrana w białe stroje, natomiast inni nie. Kiedy usiadłem przy wskazanym stole, podano mi wodę i zagadał do mnie po angielsku młody Wietnamczyk. Okazało się, że trafiłem na uroczystość pogrzebową 97-letniej staruszki, natomiast osoby w białych strojach to członkowie rodziny. Uroczystości towarzyszyły uderzenia w bęben, które miały komunikować lokalnemu społeczeństwu, że ktoś odszedł. Pozwolono mi robić także zdjęcia. Po chwili rozmowy mój Wietnamczyk się pożegnał, więc i ja skorzystałem z okazji, aby grzecznie się oddalić, dziękując za gościnę.

Zdjęcia 45–50. Tradycyjne małe domy Wietnamczyków oraz uroczystość pogrzebowa.

Po dalszych kilkunastu minutach jazdy skręciłem w prawo na Hoi An. Zbliżając się do miasta, od razu zauważyłem, że jest tutaj dużo więcej turystów, szczególnie o europejskich rysach, niż w Da Nang. Po drodze mijałem duże pola uprawne, przygotowywane pod uprawy ryżu. Kiedy dojechałem w rejon starej zabytkowej części miasta, znalazłem miejsce parkingowe, opłaciłem parking 5 tys. VND (1 PLN) i udałem się w kierunku starówki. Im bliżej starej części, tym ruch na ulicach i liczba turystów rosły. Kiedy odwiedziłem jedną z pierwszych zabytkowych świątyń, zauważyłem dwie Azjatki, ubrane jedna na biało, druga na czerwono, w trakcie sesji zdjęciowej na tle zabytkowych budynków. Oczywiście skorzystałem z okazji i zrobiłem kilka najładniejszych do tej pory zdjęć.

Zdjęcia 51–55. Pierwsze wrażenia z Hoi An.

Niedaleko świątyni, na dużym centralnym placu, znajdował się pięknie zadbany pomnik Kazimierza Kwiatkowskiego, otoczony przepięknymi zabytkami, które dzięki niemu przetrwały i jak magnes przyciągają setki tysięcy turystów. Trudno opisać wrażenia ze zwiedzania starej części Hoi An. Przepiękne uliczki, zabudowane różnymi mniejszymi i większymi kamienicami. Zabudowa jest raczej zwarta, gdzieniegdzie znajdują się wąskie uliczki pomiędzy kamienicami. Niektóre budynki były wyjątkowo cenne i aby je zwiedzać, należało zakupić bilet, chyba jeden na wszystkie budynki. W budynkach – muzeach obsługa oprowadzała i opowiadała o danym miejscu. Sama starówka znajdowała się nad jednym kanałem, nad którym przechodził most na wyspę, pięknie zabudowaną i stanowiącą kolejną atrakcję turystyczną. W porcie stało dziesiątki łodzi do wynajęcia.

Zdjęcia 56–57. Pomnik zasłużonego dla Hoi An Polaka Kazimierza Kwiatkowskiego.

Praktycznie wszystkie budynki były albo punktami gastronomicznymi, albo handlowymi, co nie do końca pozwalało dostrzec ich urodę. Sprawiały wrażenie starych, trochę zaniedbanych, nawet brudnych, co tworzyło unikatowy klimat. Na to wszystko nakładała się piękna przyroda, pnące się rośliny czy kwiaty. Widać, że Wietnamczycy mają niesamowity smak i gust w łączeniu budynków i architektury ogrodowej. Hoi An to najładniejsze miasto, jakie do tej pory widziałem z Wietnamie, polecam je każdemu, pomimo że jest trochę zatłoczone przez turystów.

Zdjęcia 58–76. Hoi An w całej okazałości.

Kiedy już napełniłem żołądek i nasyciłem zmysły, udałem się w drogę powrotną. Musiałem się spakować i opuścić hotel, ponieważ o 23.30 miałem pociąg do Tuy Hoa.

Dworzec w Da Nang jest niewielki, niepozorny, ale też przybywa tam niewielka liczba pociągów. Kiedy przybyłem na dworzec, na tablicy ogłoszeń wyświetlały się tylko dwa pociągi: mój i kolejny o 0.40. Mój pociąg miał małe spóźnienie, a dopóki nie wjechał i się nie zatrzymał, wszystkie drzwi na perony były zamknięte. Ciekawe jest to, że pociąg zatrzymał się na peronie drugim i żeby do niego wsiąść, należało po torach przejść przez peron pierwszy. Wagony miały dobre oznaczenia, więc bez problemu znalazłem swoje miejsce. Większość wsiadających pasażerów to turyści. Mój przedział miał dwa łóżka, dwupoziomowe, czyli wygodnie mogło w nim podróżować cztery osoby i ani jedna więcej. Każdy miał swoją poduszkę i kołderkę. Po usadowieniu się i schowaniu swoich bagaży ruszyłem do Tuy Hoa, około 400 km na południe.

Miałem trochę pecha, ponieważ jeden z pasażerów słuchał głośno telefonu, drugi miał chyba owsiki w tyłku, bo co chwilę wychodził, nie zamykał drzwi, tylko trzecia kobieta w szatach mnicha spokojnie spała. Przynajmniej wyglądała na kobietę. Generalnie podróż minęła szybko i sprawnie, rano ktoś rozwoził jedzenie, drąc się przy okazji i nie zważając, czy ktoś chce jeszcze dospać. Pociąg stary, zaniedbany, ale sprawny. Ciekawe, że wszystkie drzwi zewnętrzne do wagonów pozamykano na kłódki i przed wyjściem obsługa musiała je zdjąć z odpowiedniej strony. Kolejna ciekawostka – z peronu nie można było wejść do budynku dworca, zanim obsługa nie otworzyła drzwi. Kiedy to się stało, grupa taksówkarzy rozpoczęła walkę o klienta. Szybko i ja zostałem dostrzeżony i zawieziony do hotelu.

Zdjęcia 77–81. Podróż do Tuy Hoa.

W związku z tym, że byłem w hotelu o 8.00, a doba hotelowa zaczynała się o 13.00, zostawiłem bagaże i poszedłem na obchód okolic w kierunku Morza Południowo-Chińskiego. Zauważyłem od razu w rejonie plaży bardzo szerokie ulice i przestrzenie – wszystko przygotowane, jakby miały tu przyjechać dziesiątki tysięcy turystów, ale na plaży byłem sam. Pogoda nie sprzyjała, wiał silny wiatr i mocno nawiewał piasek na przybrzeżne promenady. W niektórych miejscach tworzyły się zaspy, jak w Polsce od śniegu. W niektórych miejscach obsługa wykonywała syzyfowe prace, próbując usunąć ten piasek z trawników i chodników, wiatr jednak wiał i cały czas go nawiewał. Po zjedzeniu śniadania w jednym miejscu i wypiciu kawy w drugim wróciłem do hotelu. Rozpakowałem się i wyszedłem ponownie na obchód rejonu plaży.

Idąc kilka kilometrów promenadą, zauważyłem, że ktoś tu mocno przeinwestował. Kilka ogromnych hoteli, kolejne w budowie, a tu żywej duszy. Niektóre restauracje nad brzegiem morza zamknięte i w stanie tragicznym. Dwu- i trzypasmowe drogi praktycznie puste. Czyżby syndrom chiński? Ogromne inwestycje, a chętnych na usługi brak. Zdecydowałem się zawrócić w kierunku miasta. Przez cały dzień zauważyłem, że jestem jedynym turystą i zwracam na siebie uwagę. Sugeruje to, że turyści raczej się tutaj nie zapuszczają. Stara część miasta już tętniła życiem. W centrum miasta znajdowały się park i jezioro, gdzie można było pobiegać, pospacerować czy posiedzieć na ławce. Miasto nie za duże, spokojne, z przyjemnością spacerowałem i przyglądałem się życiu Wietnamczyków w tej małej, ponad stutysięcznej miejscowości. Zastanawiałem się, czy rejon nadmorski kiedyś się rozwinie, czy rzeczywiście ktoś zmarnował pieniądze. A może po wojnie wszystko było tak zniszczone, że postanowiono zbudować całość od nowa, z dużym marginesem na przyszłość?

Zdjęcia 82–91. Nadmorskie ulice Tuy Hoa.

Kolejnego dnia rano zrobiłem mały rozruch – w imię zasady, że poświęcisz 30–50 minut na wysiłek fizyczny, a otrzymasz 23 godziny dobrego samopoczucia. O 11.00 pobrałem od właścicielki hotelu skuter honda w automacie, zatankowałem i pojechałem na przejażdżkę na północ od miasta wzdłuż wybrzeża morskiego. Na mapie w telefonie widziałem małe osady przylegające do wybrzeża. Domyślałem się, że mogą to być osady rybackie. Nie miałem specjalnego planu, widziałem punkt na mapie, do którego chciałem dojechać, ale nie wiedziałem, co po drodze zobaczę, więc bez spiny.

Po kilku kilometrach skończyła się trasa o szerokich jezdniach, którą widziałem już wcześniej, i przeszła w normalną drogę. Jadąc, widziałem wiele ogromnych projektów w różnej fazie zaawansowania i zastanawiałem się, czy to wszystko kiedyś będzie żyło pełnią życia i kiedy to się stanie. Starałem się trzymać jak najbliżej linii brzegowej i od czasu do czasu robiłem sobie przerwę nad samym morzem. Przez mijane wsie jeździłem bardzo wąskimi drogami wewnętrznymi, takimi maksymalnie na dwa skutery, o wjeździe samochodem nie byłoby mowy. W niektórych miejscach brzegi uregulowano i zabezpieczono betonem, co nie wyglądało fajnie, w innych przypadkach pozostawiono je w formie naturalnej. W miejscach, gdzie brzeg nie był uregulowany, domy rybaków stały praktycznie na przylegającej do niego skarpie. W dużej części rybacy używali okrągłych plastikowych łódek, wyglądających jak połowa orzecha, do których mocowali silniki. Służyły one głównie do zastawiania sieci i innych pułapek na ryby i inne owoce morza, w odległości nie większej niż kilkaset metrów. W dalszych rejonach pływali tradycyjnymi łodziami. Fajnie było patrzeć na wsie i ludzi żyjących swoim tempem: ktoś wytwarzał sieci, ktoś właśnie przypłynął – żadnych turystów i sztuczności, tylko prawdziwe życie wietnamskich rybaków.

Wsie obecnie mają bardzo urozmaiconą zabudowę: stoją w nich zarówno małe, wąskie i parterowe domki, bez żadnych wygód, jak i nowoczesne, luksusowe i kilkupiętrowe domy. Wszystkie łączy jedna zasada: są bardzo wąskie, co zauważyłem już kiedyś w Hanoi – pewnie wynika to z cen ziemi i liczby mieszkańców w Wietnamie. W każdej wsi czy małym miasteczku obowiązkowo znajdują się: ryneczek, mnóstwo sklepików i zakładów usługowych, jak fryzjer, czy doraźnych lub stałych barów. Widać, że ze względu na bliskość miasta Tuy Hoa rozwija się też tam ruch turystyczny. Każde ładniejsze miejsce, blisko morza czy z dobrym punktem widokowym, od razu ma kilka restauracji czy nawet duże hotele. W jednym z nich nawet się zatrzymałem, aby coś zjeść i podładować telefon. Hotel wyglądał na mało oblegany, ale był z kolei pięknie położony: nad samym brzegiem, w pobliżu małej kameralnej zatoczki.

Widać też, że podobnie jak w Polsce interes zwietrzyli także duchowni, którzy budują swoje biznesy wokół wiary. Miałem okazję zwiedzić jedno z takich miejsc. Stał tam piękny i chyba zabytkowy budynek, a wokół już zbudowano lub właśnie budowano szereg kolejnych obiektów kultu religijnego – wiadomo, trzeba z czegoś żyć.

Zdjęcia 92–103. Nadmorskie wsie w rejonie Tuy Hoa.

Ludzi są wszędzie bardzo mili, pozdrawiają i się uśmiechają. Po drodze przez cały dzień spotkałem tylko jeden skuter z jadącymi na nim dwoma turystami o europejskich rysach twarzy. Po obiedzie pojechałem dalej i odbiłem od morza. Dzięki temu wjechałem w piękne i zielone pola ryżowe – jedne zalane wodą i przygotowywane pod uprawy, inne właśnie w trakcie żniw. Zawsze bardzo interesowały mnie maszyny i urządzenia wykorzystywane do produkcji ryżu. Udało mi się nawet zrobić zdjęcie kombajnowi do zbioru ryżu. We wsiach rolniczych klimat jest taki trochę jak kiedyś u nas: wspólne żniwa, rozmowy na drogach, prawdziwie wiejskie, społeczne życie. Nie można przejechać niezauważonym, ponieważ wszystkie drogi prowadzą przez wsie, wszystko widać, ale też dzięki temu można popatrzeć na ludzi. Niektórych najwyraźniej bardzo dziwił widok turysty jadącego przez wieś na skuterze. Wjeżdżając do każdej wsi, przejeżdżamy przez jakąś formą bramy, pewnie z nazwą wsi i jakimś hasłem partyjnym. Szkoda tylko że nie mogłem gdzieś zostać na noc i w ładnym popołudniowym słońcu zrobić trochę dobrej jakości zdjęć. Pogoda była OK, ale bez słońca. Wsie są bardzo urozmaicone – obok siebie stoją zarówno bardzo skromne, małe, stare domki, jak i luksusowe wille z samochodami na podjeździe. Często pod jakimś domem stał na wózku jakiś ogromny głośnik, przez który leciała muzyka – słychać go z kilku kilometrów. Nie mam pojęcia, jak ten system działał. W Polsce taka sytuacja zakończyłaby się pacyfikacją sąsiada przez policję.

Zdjęcia 104–113. Wietnamska wieś.

Około 16.00 rozpocząłem „operację powrót”. Trochę bolało mnie oko, bo jeździłem początkowo bez okularów. Mijałem też po raz pierwszy policję drogową, na szczęście mnie nie zatrzymali – nie do końca wiem, czy obcokrajowcy mogą jeździć w Wietnamie, różnie w internecie piszą na ten temat. Mam co prawda międzynarodowe prawo jazdy, ale po co się spierać z kimś, kto nie mówi po angielsku. Generalnie, odkąd jestem w Wietnamie, pierwszy raz widziałem policję. Polska w porównaniu z Wietnamem jest państwem policyjnym… Wieczorem oddałem skuter, poszedłem na mały spacerek i zakończyłem dzień.

Ostatniego dnia w Tuy Hoa po porannym dobrym treningu poszedłem na świeżo wyciskany sok oraz kokos, za wszystko płacąc 10 PLN. Następnie udałem się na lenistwo do bardzo ładnej restauracji, należącej do znajdującego się z drugiej strony drogi dobrego hotelu. Spędziłem tam chyba ze 3,5 godziny. Miałem piękny widok na morze, obok basen, ale chyba ze słoną wodą, widok palm i delikatny powiew morskiego powietrza. W tym czasie zdegustowałem dwie kawy espresso, sok z awokado i dobry obiad ze świńskich kawałków mięsa pół na pół z tłuszczem. Za to wszystko, nad samym morzem, w dobrym hotelu, zapłaciłem około 100 PLN, przy czym obiad wystarczyłby swobodnie na dwie osoby. Zauważyłem, że w tym mieście na dzień dobry wszędzie w restauracji otrzymuje się w gratisie chłodną herbatę.

Zdjęcia 114–119. Tuy Hoa i ostatni pyszny posiłek.

Po wszystkim wróciłem do hotelu, spakowałem się i zostałem zawieziony przez męża właścicielki na dworzec kolejowy, gdzie o 18.00 wsiadłem do nocnego pociągu do Sajgonu (Ho Shi Min). Widać, że linia kolejowa nie jest za często wykorzystywana. Zarówno dworzec, jak i liczba pociągów wskazywałyby na małe, trzydziestotysięczne polskie miasto, a nie ponad stutysięczny ośrodek miejski, który ma nawet swoje lotnisko.

Podróż do Sajgonu minęła w miarę spokojnie, chociaż tym razem byłem lepiej przygotowany i miałem stopery w uszach. Ludzie w pociągach w Wietnamie zachowują się trochę jak u nas w latach dziewięćdziesiątych, czyli: uwaga, jadę pociągiem i wszyscy muszą o tym wiedzieć. Zarówno pociągi, jak i tory są bardzo stare, więc trochę rzucało. Na szczęście tym razem w przedziale miałem tylko jednego pasażera, i to bardzo spokojnego.

Zdjęcia 120–121. Dworzec kolejowy w Sajgonie.

Rano przybyłem do ostatniego już podczas mojej podróży miasta w Wietnamie, czyli Sajgonu, zwanego oficjalnie Ho Chi Minh. Dworzec jest wyjątkowo mały jak na tak duże miasto, ale to tylko potwierdza, że transport kolejowy nie stanowi dla Wietnamczyków priorytetu lub po prostu mniej podróżują. Na dworcu zjadłem śniadanie i taksówką dojechałem do hotelu. Na miejscu okazało się jednak, że potwierdzenie z booking nie dotarło i pokoju dla mnie nie mają. Przez chwilę recepcjonista jeszcze coś szukał w komputerze, nawet powiedział, że ktoś odwołał rezerwację i jest OK, by po chwili powiedzieć, że jutro jednak nie będzie noclegu. Posiedziałem chwilę w internecie i bez żadnej łaski znalazłem nowy hotel, oddalony o 150 m od poprzedniego. Poszedłem tam pieszo, zostawiłem bagaż i po czterech godzinach, spędzonych głównie w parku ze względu na upał, wróciłem, aby zrobić check-in. Jak się okazało, wyszedłem na tym interesie dużo lepiej. Pomimo że hotel nie ma opinii najlepszy, tylko dobry, to warunki w moim pokoju były świetne i chyba najlepsze od początku mojej podróży. Po drodze zdążyłem jeszcze kupić dwie wycieczki na kolejne dwa dni.

Zdjęcia 122–125. Sajgon.

Po rozpakowaniu i odświeżeniu wybrałem się do Muzeum Wojny Amerykańsko-Wietnamskiej. Byłem już w podobnym obiekcie dwa lata temu w Hanoi i wiedziałem, czego mogę się spodziewać. Jednak ze względu na skalę okrucieństw tej wojny, jej bezsensu i cierpienia ludzi musiałem trochę ochłonąć z emocji po wyjściu.

Po wizycie w muzeum postanowiłem odwiedzić okolicę, gdzie miały się odbyć wszystkie uroczystości sylwestrowe w dniu następnym. I tu nastąpiło ogromne zaskoczenie: całe centrum – tj. City Hall, pomnik Ho Chi Minha czy Park Lan Son – to pięknie przygotowane miejsce, place, szerokie ulice, czysto i kwietnie. Można tam organizować wszelkiego rodzaju imprezy na setki tysięcy ludzi. Sajgon to zupełnie inne miasto niż Hanoi. Hanoi jest takie tradycyjne, wietnamskie, trochę staroświeckie. Sajgon natomiast pachnie nowoczesnością, jest ambitnym miastem przyszłości. Wiele elementów przypomina także panowanie Francuzów. Boczne uliczki są takie jak w całym Wietnamie, z taką samą kuchnią i milionem skuterów, natomiast centrum jest rewelacyjne. Chce się tam być i patrzeć na ludzi.

W trakcie mojego tam pobytu wstąpiłem do jednego z klubów piwnych na piątym piętrze, skąd miałem świetny widok na całe centrum, które przygotowywało się do sylwestra. Kiedy się ściemniło, poszedłem na główną ulicę i przyglądałem się całej akcji promocji różnych marek przemysłowych czy spożywczych, tak trochę jak u nas dwadzieścia lat temu, głośno i trochę nachalnie. Każdy chciał coś upchnąć, ktoś stał bez ruchu, ktoś sprzedawał kukurydzę, ktoś promował piwo, a jeszcze ktoś inny stał ze swoimi wężami i za pieniądze wypożyczał gady do zdjęcia. Było gwarno, ciepło i bardzo sympatycznie. Młode dziewczyny miały okazję podziwiać swoich idoli, którzy mieli ostatnie próby przed jutrzejszym wystąpieniem. Naprawdę świetne miasto. Trzeba się tylko przyzwyczaić do hałasu i uważać przy przechodzeniu przez drogę ze względu na miliony skuterów.

Zdjęcia 126–129. Muzeum Wojny Amerykańsko-Wietnamskiej w Sajgonie.

Zdjęcia 130–142. Centrum Sajgonu.

Kolejny dzień to podwójne wydarzenie: wycieczka do doliny Mekongu oraz sylwester w Sajgonie. Rano szybkie śniadanie i o 7.30 musiałem być w punkcie turystycznym. Oczywiście szybki marsz, żeby się nie spóźnić, a następnie pół godziny czekania na autobus. Znam ten system, wiem, że muszą ludzi pozbierać, ale zawsze jest to irytujące, kiedy pędzisz bez porannej kawy, aby zdążyć co do minuty, a na miejscu czekasz bez sensu. Moje oczekiwania co do wyjazdu były dosyć duże: spodziewałem się dostać dużej porcji natury i lokalnych klimatów. Ponad dwie godziny zajął nam dojazd na miejsce, następnie zorganizowano przerwę na kawę i toaletę. Oczywiście miejsce wybrano nieprzypadkowo: był to duży i bardzo ładnie przygotowany punkt obsługi turystycznej, gdzie zatrzymywali się obowiązkowo wszyscy turyści. Nie, żeby skorzystać z toalety, ale po to, aby kupić i przepłacić za wietnamskie pamiątki. Trochę to prymitywne, ale jest jak jest, tak samo działa to w Hanoi. Przynajmniej miałem okazję zrobić zdjęcia pięknej naturze i tradycyjnie wykonanym budynkom.

Zdjęcia 143–146. Stylowa restauracja – pierwszy przystanek na trasie do delty Mekongu.

Pierwszym przystankiem miała być stopięćdziesięcioletnia pagoda, ale ze względu na małe opóźnienie i konieczność bycia na czas na lunchu najpierw pojechaliśmy nad Mekong do mariny. Tam wsiedliśmy na drewnianą łódź wycieczkową i popłynęliśmy nią do lądu, który z każdej strony otoczony jest wodami Mekongu. Płynąc tą rzeką, dopiero w delcie zdajemy sobie sprawę z jej ogromu. Na miejscu odwiedziliśmy niby lokalne gospodarstwo, gdzie produkuje się towary z orzechów kokosowych. Oczywiście wszędzie są setki turystów i przerób ludzi aż nieprzyjemny. Na miejscu posłuchaliśmy trochę o tym, jak się kokosa otwiera czy co z niego produkuje – np. liny konopne z miękkiej części orzecha oraz mleko kokosowe. Z mleka kokosowego na miejscu wytwarzano ręcznie różne słodycze i to było, jak się okazało, głównym powodem wizyty. Mieliśmy degustować słodycze, a następnie dokonać dużych zakupów, przy okazji można też było oczywiście nabyć inne „badziewie”. Następnie tuk tukami udaliśmy się do restauracji na lunch. Wszystko szybko i do przodu… Tam spędziliśmy godzinę, jedząc bardzo dobry i obfity posiłek. Miałem okazję siedzieć przy stole z Wietnamczykami – bardzo sympatyczną grupą z Hanoi – którzy zadbali, abym wiedział, co i jak jeść. Na miejscu można było zobaczyć hodowlę ryb – sumików oraz krokodyli – i oczywiście za pieniądze je nakarmić.

Zdjęcia 147–155. Zdjęcia z wycieczki po dolinie Mekongu.

Po posiłku nadszedł czas na jeden z dwóch najciekawszych punktów, tj. przepłynięcie kanałem wśród pięknych i gęstych zarośli jakiegoś gatunku palm. Niestety, to, co najciekawsze, trwało może z 10 minut. Po dopłynięciu do mariny wsieliśmy ponownie na statek i popłynęliśmy na wyspę, gdzie mieliśmy zobaczyć, jak się wytwarza miód, zdegustować miód i herbatkę. Na miejscu, kto chciał, mógł sobie zrobić zdjęcia z pszczołami, następnie zdegustować miód w herbatce, po czym nastąpiło ponownie przedstawienie oferty handlowej. Po jakim czasie poszliśmy do innego punktu gastronomicznego, gdzie przy konsumpcji owoców słuchaliśmy śpiewów jednolicie ubranych pań i otrzymaliśmy koszyki do wrzucania kasy. Powiem szczerze, że to najgorszy rodzaj turystyki, z jakim miałem do czynienia: traktowanie turysty jak idioty, który nie marzy o niczym innym, niż tylko o rozwalaniu kasy na pierdoły, oczywiście mocno przepłacając. Po tym wszystkim nastąpiło jeszcze przypłynięcie kolejnym kanałem otoczonym piękną przyrodą, co było drugim naprawdę ciekawym elementem wycieczki. Po tym wszystkim wróciliśmy łodzią do mariny do naszego autobusu. Niestety, ze względu na silny deszcz wszyscy zrezygnowaliśmy z pójścia do pagody. Podsumowując: poza dwoma elementami trwającymi po 10 minut i przepłynięciem delty Mekongu wycieczkę uważam za bezwartościową poznawczo. Może z punktu widzenia turysty, który właśnie wylądował w Sajgonie i nigdy nie był w Wietnamie, jest to ciekawe, jednak ja, który już trochę widziałem, uważam ją za zmarnowanie czasu. Z rozmowy z innymi turystami wynikało, że nie były to tylko moje odczucia.

Zdjęcia 156–162. Część przyrodnicza wycieczki.

Po powrocie (w ogromnych korkach) trochę odpocząłem i około godziny 21.30 postanowiłem udać się w miejsce, gdzie organizowano główne wydarzenia sylwestrowe. Im bliżej byłem tego miejsca, tym gęstość ludzi na metr kwadratowy wzrastała. Setki tysięcy skuterów podążały w kierunku centrum, niektóre ulice zamknięto, w niektórych rejonach ludzie już rozbijali się na chodnikach z całymi rodzinami. Po jakim czasie, kiedy będąc 500 m od sceny zobaczyłem te setki tysięcy ludzi i wciąż napływających nowych, stwierdziłem, że wracam – takie spędy, hałas itp. to nie moja bajka. W drodze powrotnej przyglądałem się niezliczonym falom skuterów, na których siedzieli rodzice z małymi dziećmi. Niektórzy czekali nie wiadomo na co, inni – w kolejkach na parking, inni jeszcze gdzieś pędzili w tłumie. Był to taki spęd ludzi, który u największego miłośnika miasta może spowodować klaustrofobię. Wietnamczycy wyglądali jednak na wyluzowanych, rozbawionych i zrelaksowanych. Pogoda była przepiękna i bardzo ciepła. Około godziny 23.45 wyszedłem ponownie z pokoju i zauważyłem, że około 400 m od mojego hotelu na jednej z ulic odbywa się alternatywna impreza. Na ulicy znajdowało się wiele barów, klubów, przez co atmosfera była świetna. Dziewczyny tańczyły na podwyższeniach, muzyka grała głośno, ale przyjemnie i chciało się tam chwilę posiedzieć. Było trochę policji, a ulicę odcięto od ruchu skuterów czy samochodów. Po około półtorej godziny obserwowania fajnej zabawy wróciłem do pokoju.

Zdjęcia 163–173. Sylwester w Sajgonie.

W Nowy Rok trochę dłużej pospałem i dopiero o 12.30 wyjechałem na zaplanowaną wycieczkę w rejon Cu Chi Tunel. To system podziemnych tuneli, jakie Wietnamczycy przygotowywali i rozbudowywali przez prawie 20 lat i wykorzystywali w walce z Francuzami i Amerykanami. Po drodze oczywiście przystanek na toaletę, ale tylko w teorii. Przystanek to bardzo duży sklep, podobno rękodzieła, zresztą bardzo ładnego, przygotowywanego ręcznie przez niepełnosprawnych Wietnamczyków. Żeby potwierdzić, że to oryginalne rękodzieło, obok głównego sklepu postawiono kilka warsztatów, gdzie Wietnamczycy wytwarzali swoje produkty, wykorzystując skorupy jajek czy muszle. Gołym okiem dawało się zauważyć, że to ustawka dla niemądrych – zdaniem Wietnamczyków – turystów. W sklepie, z niezrozumiałych dla mnie powodów, nie pozwolono robić zdjęć. Produkty były ładne i w umiarkowanych cenach, jednak od razu widać, że to masowy produkt.

Po około 30 minutach, w trakcie których można było wypić kawę i zobaczyć, jak masowo przewijają się w tym samym układzie kolejne grupy turystów, pojechaliśmy dalej. Po drodze przewodnik trochę opowiadał o tunelach, puścił nawet beznadziejnej jakości film historyczny. Sam temat tuneli bardzo mnie interesował – jako młody chłopak oglądałem wiele filmów z wietnamskiej wojny, oczywiście tylko jednostronnych, amerykańskich. Zanim dojechaliśmy, przewodnik poinformował, że na miejscu będzie można postrzelać z różnych rodzajów broni i o cenach za amunicję. Miałem wrażenie, że dla nich naciągnięcie wielu turystów na strzelanie jest ważniejsze niż jakieś tam tunele. Przewodnik zapytał także, kto ma sprej na komary, ponieważ będziemy szli dwa kilometry przez las, ale jak ktoś nie ma, to można kupić na miejscu. Oczywiście ze względu na brak wilgotności komarów nie było, ale kto kupił, ten kupił.

Na miejscu szliśmy około godzinę – dwie przez las, gdzie całkiem profesjonalnie rozstawiono różne wybrane punkty, opisujące życie i walkę partyzantki wietnamskie zwanej Wietkong. Oglądanie filmów to jedno, ale zobaczenie w lesie ukryć, pułapek na amerykańskich żołnierzy i całego tego systemu – drugie. Cały system miał podobno około 200 km i zbudowany tył na trzech poziomach: 3–4 m, 8 m i 13 m. Wynikało to z tego, że Amerykanie używali bardzo potężnych bomb i ładunków artyleryjskich. Większość życia toczyła się na pierwszym poziomie 3–4 m, gdzie znajdowało się wszystko: szkoły, szpitale, miejsca do spania, warsztaty, koszary itp. W trakcie bombardowań schodzono niżej, ale tylko okresowo, ze względu na ograniczone powietrze. Zresztą cały system wentylacji też był bardzo ciekawy. Amerykanie, aby skutecznie walczyć z tunelami, stworzyli nawet specjalną jednostkę specjalną, składającą się z bardzo niskich żołnierzy pochodzących z różnych sojuszniczych państw. Podobno tylko 12 na 100 żołnierzy tej jednostki przeżyło wojnę. Walczyli z reguły pojedynczo z wykorzystaniem najprostrzych rodzajów broni. Pod ziemią umieszczono nawet zbiornik z wodę i zbudowano bezpośredni tunel łączący system z rzeką Sajgon, skąd płynęło zaopatrzenie dla Wietkongu i żołnierzy Północnego Wietnamu.

Po przejściu całej ścieżki i zatrzymaniu się w wybranych punktach, gdzie przebrani w mundury instruktorzy omawiali poszczególne zagadnienia, doszliśmy do strzelnicy, która cieszyła się dość dużym zainteresowanie, biorąc pod uwagę intensywność strzałów. Następnie wszyscy mieli okazję wejść do jednego z tuneli i pokonać trasę kilkudziesięciu metrów, przy czym co 20 m stworzono możliwość wyjścia na zewnątrz, gdyby ktoś miał już dość. Nie bez powodu: tunele rzeczywiście były bardzo niskie, przez ogromną liczbę turystów – około 5–7 tys. dziennie – znajdowało się w nich mało powietrza, a dodatkowo panowała tam jeszcze wyższa temperatura niż na zewnątrz. Prawie cała nasza grupa weszła do tunelu, przy czym zaginęła nam jedna dziewczyna, która wyszła wcześniej i nikogo nie widziała z grupy, więc gdzieś poszła. Wszyscy jej szukali prawie przez 30 minut.

Zdjęcia 173–190. Druga wycieczka do Cu Chi Tunel.

Podsumowując: świetne doświadczenie, dające dopiero odrobinkę wyobraźni o trudach życia w tunelach – ja po kilku minutach byłem cały spocony. Należy jeszcze doliczyć problemy z aprowizacją, rany wynikające z prowadzonych walk, a także dużą śmiertelność, wynikającą z takich chorób, jak malaria, denga czy ukąszenia i ugryzienia przez owady i inne zwierzęta. Odrzucając cały nachalny marketing sprzedażowy Wietnamczyków, to zobaczenie chociaż malutkiego fragmentu całego systemu na własne oczy warte jest poświęcenia jednego lub połowy dnia. Cały system oddalony jest od Sajgonu o 50 km i sprzedawane są wycieczki półdniowe i całodniowe. Droga powrotna minęła mi bardzo szybko, ponieważ poznałem bardzo sympatycznego Amerykanina etiopskiego pochodzenia, z którym rozmawialiśmy o Etiopii.

Wieczorem, praktycznie z marszu, poszedłem na klubową ulicę Bui Vien, gdzie dzień wcześniej spędzałem sylwestra. Miałem wrażenie, że impreza wciąż trwa. Ulica bardzo przypmina atmosferę z Khorosan street z Bangkoku, gdzie w wielu klubach naraz grana jest muzyka na żywo lub z głośników. Dodatkowo w części klubów tańczyły panie i, o dziwo, panowie. Ciekawe były ceny piwa – na odległości kilkudziesięciu metrów wahały się od 20 do 120 tys. VND za tę samą butelkę. Fajnie było obserwować polowanie na turystów czy szybkie zwijanie stolików z ulicy na chodnik, kiedy nadjeżdżała policja. Policja oczywiście z daleka dawała znać światłami migającymi na aucie, że nadjeżdża, aby ludzie zdążyli posprzątać. Po przejechaniu patrolu wszystko wracało do normy, i tak co jakiś czas. Sami policjanci siedzieli w tym czasie w samochodzie i gapili się w telefony. Jak na kraj komunistyczny, to nic tu zupełnie nie pasowało. Widać było, że nikt nie szuka problemów i każdy ceni sobie spokój. Generalnie, biorąc pod uwagę wspaniałą pogodę, ciepło, ale bez ciągłego zalewania twarzy potem, grającą muzykę i niezliczoną liczbę dań, to był naprawdę kolejny świetny wieczór w Sajgonie.

Zdjęcia 191–199. Ulica Bui Vien, zawsze głośno i rozrywkowo.

Ostatniego dnia, 2 stycznia, postanowiłem sprawdzić, czy jeden z najwyższych wieżowców w centrum – Bitexo Financial Tower – posiada jakiś dostępny taras widokowy. W internecie znalazłem info, że tak i nawet można wcześniej rezerwować, na co jednak byłem zbyt leniwy. Postanowiłem spacerkiem tam dojść, po drodze wypić kawkę i jakiś świeży sok z owoców. Po dojściu do wieżowca, za 240 000 VND kupiłem bilet i obsługa wsadziła mnie do windy, wciskając 49 piętro. Na górze zastałem piękny i szeroki taras widokowy, a jeszcze w miarę dobrą przejrzystość powietrza pozwoliła mi porobić zdjęcia i filmy pięknych widoków. Ludzi znajdowało się tu dosyć dużo, widoki naprawdę mnie zaciekawiły, a dodatkowo co kawałek stał pulpit, gdzie można było przesuwać mapę i sprawdzać, co się znajduje w ważniejszych budynkach widzianych w oddali. Na 51 piętrze jest także restauracja, ale do niej prowadzi zupełnie inna winda, sama restauracja zaś jest otwarta tylko w porach lunchu i kolacji. Obsługa bardzo dba, aby nikt nie pojechał tam tylko po to, aby podziwiać widoki, co jest dla mnie zrozumiałe. Biznes musi się kręcić.

Po wizycie spokojnym krokiem pospacerowałem w rejonie, gdzie jeszcze dwa dni temu znajdowała się główna sylwestrowa scena i trwała impreza. Było widać ekipy sprzątające, które krok po kroku zwijały elementy sceny i nagłośnienia. Później pod bazarem Cho Ben Thanh udało mi się zrobić kilka świetnych ujęć ludziom, którzy robili sobie profesjonalne zdjęcia na tle bazaru. Zresztą na samym bazarze można było kupić absolutnie wszelkiego rodzaju pamiątki oraz jedzenie w takiej czy innej postaci.

Wróciłem do hotelu, gdzie musiałem się spakować do wylotu do Manili na Filipinach. Potem poszedłem ponownie na ulicę Bui Vien, gdzie zawsze panowała fajna i rozrywkowa atmosfera, zjadłem tam kolację, wypiłem kawkę i wróciłem ponownie do hotelu. Około 22.30 taksówką dotarłem na lotnisko i przeszedłem wszystkie procedury bezpieczeństwa. Samolot do Manili był opóźniony około godziny.

Zdjęcia 200–210. Wieża Bitexo Financial Tower oraz ujęcia spod bazaru.

Podsumowując, Wietnam jest naprawdę ciekawym miejscem na wakacje. Można tam znaleźć wszystko: od morza, rzek, gór, pięknych pól ryżowych czy lasów, po małe historyczne miasta, jak Hoi An, czy ogromne metropolie, jak Hanoi i Sajgon. W Hanoi panuje inna atmosfera, jest takie bardziej wietnamskie, z kolei Sajgon ma trochę europejskie zacięcie, co wynika z historii miasta, nad którym kontrolę mieli czy to Francuzi, czy Amerykanie. Warto zobaczyć i jedno, i drugie miasto. Trzeba tylko uwzględnić, że Wietnam przy powierzchni trochę większej niż Polska ma około 90 mln obywateli. Powoduje to, że wolnych, spokojnych miejsc nie ma tutaj dużo. Jeżeli ktoś lubi spokój i przestrzeń, to polecam górskie wsie w rejonie Sa Pa, o którym pisałem w materiale do Hanoi. Bezwzględnie jedzenie w Wietnamie jest różnorodne i pyszne.

Opracował: Krzysztof Danielewicz, 2023 r.

Dzień pierwszy (4.04.2023) – przelot z Siem Reap do Pakse w Laosie

Wyjazd do Laosu połączyłem z wyjazdem do Kambodży. Dla mnie osobiście Laos jest najmniej znanym krajem w tym regionie świata, a przez to – najbardziej tajemniczym i ciekawym. Wyruszyłem tam 4 kwietnia z Siem Reap, cudownego miasta w Kambodży.

Rano – po dłuższym spaniu i szybkim śniadaniu – o godzinie 9.45 udałem się na lotnisko międzynarodowe w Siem Reap z zamiarem lotu do Laosu do miasta Pakse, które jest stolicą południowego Laosu. Przy okazji miałem okazję podziwiać zbudowane przez Francuzów lotnisko w stylu khmerskim, zresztą bardzo ładne. Kierowca powiedział, że wkrótce lotnisko zostanie przeniesione na inny obiekt, zbudowany przez Chińczyków. Nie do końca rozumiem decyzję, ponieważ obecne jest bardzo ładne i wszystkie procedury postępują na nim bardzo szybko.

Zdjęcie 1. Lotnisko międzynarodowe w Siem Reap w Kambodży.

Po niespełna godzinie wylądowałem w Pakse w Laosie. W trakcie podróży laoskimi liniami lotniczymi otrzymaliśmy skromny posiłek i dokumenty imigracyjne, w tym wniosek o wizę do wypełnienia. Kiedy jeszcze w Polsce przygotowywałem się do podróży i szukałem informacji na temat sposobu otrzymania wizy do Laosu, zazwyczaj znajdowałem propozycje skorzystania z usług pośrednika, co kosztowało prawie trzy razy tyle co powinno i wymagało wysłania paszportu do Berlina przynajmniej miesiąc przed terminem wyjazdu. Dodatkowo pośrednicy zachęcają, aby to zrobić wcześniej z uwagi na oszczędność czasu itp. Tymczasem na miejscu okazało się, że wszystko przebiegało tak samo szybko jak w Kambodży. W samym Pakse wysiadło może ze 20 osób, z czego w kolejce byłem pierwszy. Przekazałem wypełniony dokument, jedno zdjęcie paszportowe (pan wybrał sobie jedno z kilku, które miałem), zapłaciłem 40 USD w gotówce i po około pięciu – siedmiu minutach miałem wizę. Proces otrzymania wizy w Kambodży czy Laosie jest bardzo szybki i łatwy, nie ma więc najmniejszego sensu przepłacać i wysyłać swój paszport w podróż po Europie… Po odebraniu bagażu udałem się do kantoru wymienić 200 USD na lokalną walutę (kip laotański, LAK), gdzie przelicznik jest około 16 tys. LAK za jednego dolara. Pani chyba chciała mnie oszukać, bo kiedy zacząłem liczyć ogromny plik kasy, po chwili doniosła mi kolejne kilkaset tysięcy…

Zdjęcie 2. Lotnisko międzynarodowe w Pakse, w Laosie.

Oczywiście, jak na każdym lotnisku na świecie, po chwili podszedł do mnie młody człowiek z pytaniem, czy potrzebuję taxi. Jak zawsze odpowiedziałem, że to zależy, za ile. Po chwili targowania zawiózł mnie za 9 USD do hotelu. Miał on znacznie niższy standard niż wcześniejsze, ale był za to bardziej rodzinny i spokojny. Zresztą, od razu zauważyłem, że Laos jest dużo spokojniejszy, mniejszy niż Kambodża czy Tajlandia. Wiedziałem z opinii innych klientów, że właściciele mojego hotelu są bardzo pomocni we wszystkich kwestiach, jako kupowanie biletów lotniczych czy wycieczek. Potwierdziło się to, bo w ciągu dosłownie dwudziestu minut miałem opłacony hotel, kupiony bilet lotniczy do Luang Parabank, kupioną wycieczkę na wspaniałe wodospady kolejnego dnia i objazd Pakse. Na zakończenie poprosiłem jeszcze o obiad, za który zapłaciłem 3,5 USD. Generalnie ceny w Laosie są o dolar – półtora dolara niższe niż w Kambodży.

Zdjęcie 3. Tuk tuki w Laosie są w dużo gorszej kondycji technicznej i innym stylu. 

Zdjęcie 4. Mój hotel w Pakse, typowy rodzinny pensjonat z dala od miejskiego gwaru, ale z wyjątkowo pomocnymi i uczynnymi właścicielami.  

Około 16.45 pojechałem tuk tukiem – ale nie takim pięknym jak w Kambodży – na objazd miasta i zobaczyć złotego Buddę. Oczywiście, jak wszędzie Budda był na najwyższej możliwej górze, na którą musiałem się w upale wdrapywać. Za to miałem stamtąd piękny widok na Mekong i miasto, które zdecydowanie jest spokojniejsze niż wszystko, co do tej pory widziałem. Wracając, zauważyliśmy duży korek i poruszenie na moście przez Mekong. Okazało się, że chwilę wcześniej młoda kobieta rzuciła się z mostu, chcąc popełnić samobójstwo. Szczęśliwie okazało się, że przeżyła upadek, ale siedząc na brzegu, wzbudzała duże zainteresowanie gapiów. Po pewnym czasie opiekujące się nią osoby schowały ją do pobliskiej chaty. Kiedy wróciliśmy, właścicielka hotelu powiedziała, że to siódma próba samobójstwa w ciągu dwóch tygodni i jest to coś bardzo dziwnego.

Zdjęcie 5. Posąg Buddy w Pakse.

Zdjęcie 6. Widok na Mekong w Pakse.

Zdjęcie 7. Most w Pakse, z którego skaczą samobójcy.

Po wizycie u Buddy na wysokiej górze pojeździliśmy trochę po mieście, gdzie zjadłem obiad, zakupiłem „odkażacz” – ukraińską wódkę – i odwiedziłem lokalny targ. Po wszystkim wróciłem do mojego hotelu wyciszyć się i spisać najważniejsze wrażenia. Zauważyłem całkiem sporą grupę turystów z Europy, z których część zaliczała kurs gotowania potraw laoskich. Sam zamówiłem na jutrzejszą kolację jedną z ryb, chyba lokalnego suma, którego wiele razy widziałem na różnych filmach na Instagramie, zanim tu przyjechałem. Miałem okazję podziwiać, jak Azjaci potrafią go wydobyć z mułu przy wykorzystaniu różnych technik.

Kiedy siedziałem wieczorem, byłem świadkiem, jak przyjechał mąż właścicielki z dziećmi. Po chwili córka właścicielki, w wieku około sześciu – siedmiu lat, podeszła do każdego ze stolików i bardzo grzecznie powiedziała: „Dzień dobry”. Coś w zasadzie prostego, ale np. w Polsce prawie niewystępującego. Pamiętam do dzisiaj, że największe przestępstwo, które mogłem popełnić jako młody chłopak, to niepowiedzenie sąsiadowi prostego „dzień dobry”. Z mojego już, niestety prawie pięćdziesięcioletniego doświadczenia wiem, że prawie całe wychowanie ogranicza się do nauki wykorzystania i zrozumienia trzech zwrotów: „proszę”, „dziękuję” i „przepraszam”. Tutaj widać dodano także „dzień dobry”.

Zdjęcie 8–10. Pakse.

Zdjęcie 9.

Zdjęcie 10.

Zdjęcie 11–15. Targowisko w Pakse.

Zdjęcie 12.

Zdjęcie 13.

Zdjęcie 14.

Zdjęcie 15.

Zdjęcie 16–17. Pakse po zmroku.

Zdjęcie 17.

Zdjęcie 18–19. Nocny market w Pakse.

Zdjęcie 19.

Zdjęcie 20. Zamówione przeze mnie sumy.

Dzień drugi (5.04.2023) – wycieczka z Pakse na the Bolaven Plateau

Dzień wcześniej za około 30 USD kupiłem całodzienną wycieczkę na tzw. The Bolaven Plateau. Generalnie z tego, co doczytałem, miałem tam zobaczyć największe w Laosie wodospady, plantacje kawy i herbaty oraz odwiedzić dwie wsie. Bus był opóźniony i zamiast o 8.00 zacząłem wycieczkę o 9.00. W samochodzie oprócz kierowcy – pani Simi – jechały z nami trzy Francuzki: dwie z Paryża i jedna z Tuluzy. Kobiety były bardzo sympatyczne i gadatliwe, widać, że wakacje dobrze im służyły.

Zdjęcie 21. Moje sympatyczne koleżanki z Francji.

Pierwszym przystankiem po około czterdziestu minutach był studwudziestometrowy, najwyższy w Laosie bliźniaczy wodospad Ted Fan. Woda spadała w bardzo głęboki jar. Można było go podziwiać z perspektywy góry po drugiej stronie, ale pomimo odległości widok i tak robił ogromne wrażenie. Na miejscu były dwa tarasy widokowe oraz ośrodek wypoczynkowy składający się z głównego budynku oraz mniejszych domków pod wynajem. Wszystko na wysokim poziomie położone w lesie w cieniu, naprawdę świetne miejsce na spędzenie dwóch – trzech dni. Dodatkowo odważni mogli skorzystać z trasy zjazdów linowych, składającej się z czterech zjazdów, z czego jeden nad wodospadem, oraz podejść pod kolejne zjazdy. Wszystko w pięknych okolicznościach natury, za kwotę około 55 USD.

Zdjęcie 22. Piękne wodospady Ted Fan.

Zdjęcie 23. Taras widokowy na wodospadem Ted Fan.

Zdjęcie 24. Restauracja i recepcja hotelu nad wodospadami.

Zdjęcie 25. Budynki pod wynajem dla turystów.

Zdjęcie 26. Parking i bazar przy wejściu na wodospad.

Zaraz za ośrodkiem znajdowały się sklep, skansen i kawiarnia, gdzie można było w bardzo miłych i profesjonalnych warunkach zobaczyć drzewka kawy i herbaty oraz elementy do ich wytwarzania. Kawa naprawdę świetna, dwa główne gatunki to arabica i robusta. Wszystko w nadzwyczaj dobrych cenach i na profesjonalnym poziomie. Na miejscu spotkałem turystów z różnych regionów świata, w tym grupkę mnichów. Pojawiła się okazja, aby porobić sobie wspólne zdjęcia, bo ze względu na różnorodność każdy był dla każdego atrakcyjny i ciekawy.

Zdjęcie 27. Uprawa kawy.

Zdjęcie 28. Kawiarnia i świeża kawa.

Zdjęcie 29. Zdjęcie autora z mnichami (zwróć uwagę na podobieństwo fryzur 😊).

Zdjęcie 30. Las bambusowy.

Zdjęcie 31. Mnich na kawce.

Kolejnym przystankiem był równie piękny wodospad Tad Yuang, u podnóża którego znajdowało się małe jeziorko, w którym kilku turystów zażywało kąpieli. Wokół niego położono na różnych wysokościach kładki i punkty widokowe, pozwalające robić dobre ujęcia w różnych kierunkach. Podobało mi się, że spotkałem niewielu turystów – może kilkanaście osób, więc były to naprawdę wspaniałe warunki jak na tak urokliwe miejsce.

Zdjęcie 32. Droga na wodospad Tad Yuang.

Zdjęcie 33. Wodospad Tad Yuang.

Zdjęcie 34. Zabytkowe riksze.

Zdjęcie 35. Starsze kobiety ubrane w tradycyjny sposób.

Zdjęcie 36. Piękno laoskiej przyrody.

Kolejny przystanek to obiad w przydrożnym barze, który wybrała nasza opiekunka i kierowca jednocześnie. Miejsce generalnie nie wyglądało na schludne i kiedy dostaliśmy talerz surowych warzyw, skusiłem się tylko na kilka fasolek. Potrawę, czyli zupę z makaronem i mięsem wieprzowym, również zasugerowała nasza opiekunka. Smakowała przepysznie, a kosztowała około 7 PLN. Laos naprawdę jest najtańszym miejscem na wakacje, jakie w życiu widziałem. Kiedy spożywałem obiad, do baru podjechała na motorkach trójka młodych ludzi, chyba z Francji i Hiszpanii, którzy pokonywali ten cudowny kraj na motorkach. Generalnie już po dwóch dniach pobytu, biorąc pod uwagę klimat, uważam, że jest to idealne miejsce do takich wojaży.

Po drodze do kolejnego miejsca zatrzymaliśmy się w jednej ze wsi, gdzie na małym targowisku z owocami i warzywami kilka starszych wiekiem kobiet paliło charakterystyczne duże fajki. Takie same zresztą spotkałem w Wietnamie Północnym w rejonie Sa Pa, u mojej przewodniczki Mimi w domu.

Zdjęcie 37. Targowisko i kobiety palące tradycyjne fajki.

Zdjęcie 38. Lokalna ludność z dużym zaciekawieniem przygląda się turystom: wystarczy się zatrzymać i natychmiast pojawiają się kobiety z dziećmi.

Ostatnim przystankiem wspaniałej wycieczki był cały system kaskad i miniwodospadów o nazwie TadLo lub Tad Lor, w całości zagospodarowany przez ośrodki wypoczynkowe i restauracje. Na przestrzeni kilkuset metrów znajdują się dziesiątki prowizorycznych wiat, w których ludzie cieszyli się urokami życia. Sam zostałem zaproszony przez grupę uradowanych już Wietnamczyków, abym napił się z nimi wspólnie piwa, co oczywiście z ogromną przyjemnością uczyniłem, ku wielkiej radości naszej przewodniczki i moich koleżanek z Francji.

Zdjęcie 39–40. Kompleks wodospadów TadLo.

Zdjęcie 40.

W drodze powrotnej zatrzymaliśmy się w jeszcze jednej bardzo urokliwej wsi. Tamtejsi ludzie słyną z tego, że mieszkają w rodzinach nawet po ponad 50 osób i budują swoje trumny jeszcze za życia. Muszę stwierdzić, że nie tylko ta, ale i inne wsie były bardzo urokliwe. Domy są drewniane, a buduje się je tradycyjnie na podporach. Wszędzie słychać małe i charakterystyczne dla Laosu traktorki i ciężarówki, z których niektóre składały się tylko z dwóch kół, silnika i długiego dyszla, a potrafiły jednocześnie ciągnąć naprawdę duże i ciężkie przyczepy. Na polach przez wiele kilometrów dominowały uprawy manioku. Sadzi się go jako kilkunastocentymetrowe patyki, które w kopcach szybko puszczają korzenie w postaci bulw, podobnie jak ziemniaki. Mijaliśmy wiele skupów manioku, w cenie 10 centów amerykańskich za kilogram mokrego i 40 centów amerykańskich za suchy – naprawdę groszowe stawki, biorąc pod uwagę ogrom pracy. W porównaniu do Kambodży Laos leży dużo wyżej, teren jest pagórkowaty, przecinany wieloma urokliwymi rzekami i ma lepszy, chłodniejszy klimat. Widać ogromne tereny porośnięte lasami, zresztą same wsie i pola uprawne mają wiele drzew i zagajników.

Zdjęcie 41. Uprawa manioku.

Zdjęcie 42. Maniok przygotowany do posadzenia.

Zdjęcie 43. Wspólne chaty, gdzie przygotowywane są trumny.

Zdjęcie 44. Typowa chata wiejska w tym regionie.

Zdjęcie 45. Typowa zagroda rolnika.

Zdjęcie 46. Autor na tle typowej zagrody rolnika.

Zdjęcie 47. Droga przez wieś.

Po powrocie czekała na mnie przepyszna kolacja. Poprzedniego dnia, kiedy byłem na targowisku, widziałem wiele gatunków ryb, w tym małe sumy. Wiele razy wcześniej oglądałem różne filmiki w mediach społecznościowych, jak Azjaci sprytnie łapią te zakopane głęboko w mule ryby. Bardzo interesował mnie ich smak, więc zapytałem mojej gospodyni, czy mogłaby dla mnie kupić i upiec jedną. Zanim zjadłem śniadanie dnia następnego, jej mąż zakupił trzy małe i jeszcze żywe sztuki za 4 USD (podobno). Wieczorem, kiedy ryby zostały mi podane, wyglądały świetnie a smakowały odlotowo i już teraz wiem, dlaczego są tak popularne. Wspaniały dzień ze wspaniałym zakończeniem.

Zdjęcie 48. Pyszne sumiki przygotowane przez moją gospodynię.

Dzień trzeci (6.04.2023) – przelot z Pakse do Luang Prabang

Po pysznym śniadaniu przyszedł czas na pakowanie się i wylot lokalnymi liniami lotniczymi do Luang Prabang na północy Laosu. Rano miałem jeszcze możliwość, aby porozmawiać z właścicielką hotelu. Poza wynajmem dwudziestu pokoi udziela ona także zainteresowanym lekcji kucharskich dotyczących kuchni tajskiej i laoskiej. Pomimo tego, że warunki noclegowe należy ocenić na cztery z plusem, to całość usług – już na pięć z plusem. Składają się na to przede wszystkim rodzinna atmosfera, całkowity spokój, pyszna kuchnia, pomoc w zakupie biletów lotniczych i organizacji wycieczek czy możliwość zamówienia np. ryby i przygotowania przez właścicielkę na miejscu.

Taksówką dojechałem na bardzo małe lotnisko międzynarodowe, które obsługuje pasażerów zarówno na liniach lokalnych, jak i międzynarodowych. Na miejscu spotkała mnie duża niespodzianka, bo na ten sam samolot czekały także moje trzy przesympatyczne znajome Francuzki. Chwilę pogawędziliśmy – przy każdym kolejnym spotkaniu atmosfera stawała się coraz sympatyczniejsza.

Lot trwała około godziny i czterdziestu minut. Już przy lądowaniu było widać, że coś nie gra z jakością i przejrzystością powietrza. Początkowo, kiedy samolot schodził do lądowania, myślałem, że to chmury, potem – że jakaś burza piaskowa. Później okazało się, że z powodu pożarów lasów powietrze nad północnym Laosem jest tragiczne. To trochę zepsuło mi humor, ponieważ nie wróżyło ładnych zdjęć, a na tym mi najbardziej zależało.

Zdjęcie 49. Lotnisko międzynarodowe w Luang Prabang.

Zdjęcie 50. Mój samolot w Luang Prabang i tragicznie zanieczyszczone powietrze.

Kiedy dojechałem do hotelu, bardzo średniego – na szczęście tylko na jedną noc, następnego dnia zmieniałem go na lepszy – zostawiłem swoje rzeczy i udałem się na spacer. Pomimo słabej widoczności miasto okazało się najbardziej klimatyczne ze wszystkich, które do tej pory widziałem. Bardzo ciekawa architektura, świetna infrastruktura turystyczna, duży wybór rzeczy i innych ciekawych suwenirów, nocny market, gdzie można zarówno zjeść na wielkim placu z setkami innych turystów, jak i zrobić zakupy na targowisku. Wszystko w świetnym otoczeniu pięknej architektury. Najładniejsza część miasta położona jest pomiędzy Mekongiem a jednym z jej dopływów. Wszystko musi pięknie wyglądać w porze deszczowej, kiedy jest bardzo zielono, czyste powietrze oraz wysoki poziom wody. Do miasta poza dojazdem autobusem czy samolotem można z wielu miejsce dopłynąć statkiem – i to zarówno z Wietnamu, Kambodży, jak i Chin czy Tajlandii. Pierwsze wrażenie, ze względu na powietrze, było średnie, ale w miarę pobytu można odkryć uroki tego pięknego miasta i okolic. 

Zdjęcie 51. Natura otaczająca Luang Prabang.

Zdjęcie 52–55. Piękna architektura Luang Prabang.

Zdjęcie 53.

Zdjęcie 54.

Zdjęcie 55.

Zdjęcie 56. Wieczorny bazar i główna jadłodajnia w Luang Prabang.

Zdjęcie 57. Nocny market w Luang Prabang.

Zdjęcie 58. Jedna z galerii w Luang Prabang.

Zdjęcie 59. Jedna z wielu klimatycznych uliczek w Luang Prabang.

Dzień czwarty (7.04.2023) – Luang Prabang, wyjazd skuterem do Parku Zielona Dżungla

Rano musiałem zmienić hotel, co mnie cieszyło, bo ten mi się nie podobał. Nowy hotel, prowadzony chyba przez Amerykanina, był bardzo czysty i komfortowy, może nie tak jak w Kambodży, ale 193 PLN za trzy doby w świetnym hotelu to naprawdę jak za darmo.

Zdjęcie 60. Mój świetny hotel.

Zdjęcie 61. Autor w trakcie opisywania swoich przygód i doświadczeń.

Po chwili odpoczynku poszedłem rozejrzeć się po mieście z zamiarem wynajmu skutera na kilka godzin i zaplanowania czegoś na kolejne dwa dni. Praktycznie kilkaset metrów od mojego hotelu wszedłem do jednej z wielu agencji turystycznych, ponieważ zainteresowała mnie ich oferta wystawiona za zewnątrz. Po kilku minutach rozmowy miałem już wykupioną całodzienną wycieczkę z wędrówką po górach i przy wodospadach oraz wynajęty skuter. Niestety, ponieważ byłem jedynym chętnym, musiałem zapłacić 100 USD, ale to są koszty nauki i poznawania, jak działa tu biznes turystyczny. Jeżeli zechcę kiedyś korzystać z ich usług, to najpierw muszę ich sprawdzić. Przy wynajmie skutera musiałem podpisać umowę i oddać w zastaw paszport, ale się nie zgodziłem i ksero tym razem wystarczyło. Problem polega na tym, że skutery w żaden sposób nie są ubezpieczone i paszport jest gwarantem, że klient odda za motocykl lub szkody.

Właściciel zasugerował, że mając kilka godzin, mogę pojechać do Parku Zielona Dżungla, oddalonego o kilkanaście kilometrów. Kiedy już chwilę pojeździłem skuterkiem i zabrałem z pokoju swoje rzeczy, udałem się na przystań promową i wjechałem jak wszyscy na prom. Koszt to około 3 PLN. Krótka przeprawa i jazda drogą. Na szczęście dzień wcześniej jedna z Francuzek pokazała mi świetną aplikację na IPhone – Maps.me, dzięki której po wgraniu darmowej mapy danego państwa można po nim spokojnie jeździć, będąc offline.

Zdjęcie 62. Autor na wynajętym skuterze.

Po drodze miałem okazję obserwować otaczającą mnie przyrodę, góry i wsie, a raczej to, co dało się zobaczyć przez zadymione powietrze. Nie trzeba było daleko jechać, aby zrozumieć przyczynę takiego stanu rzeczy, ponieważ wszędzie widziałem ślady pożaru lub tlące się małe ogniska wypalanych liści, krzewów czy ściętych pni. Po dojechaniu na miejsce musiałem zapłacić za parking i kupić bilet wstępu. Ze względu na porę suchą przyroda nie przedstawiała się zachęcająco. Miejscami rosły pozostałości traw, nawet wodospad był tylko z nazwy, ponieważ nie spływała z niego woda. Zainteresował mnie natomiast park linowy, położony wysoko na potężnych drzewach i biegnący na drugą stronę drogi głównej, do ciekawszej części parku. Znajdowały się tam zadbane i zielone łąki, grał zespół muzyki tradycyjnej, rosły piękne kwiaty, a po drodze mijało się dwa słonie indyjskie, na których można było się przejechać lub je nakarmić. Oczywiście wszystko zrobiono typowo pod turystów, więc na każdym kroku stały punkty handlowe i usługowe, gdzie można było zjeść czy się napić kawy. Generalnie jest to miejsce ciekawe i godne uwagi, ale zdecydowanie w porze deszczowej lub jakiejkolwiek innej, kiedy jest zielono i czyste powietrze.

Zdjęcie 63. Zespół w Parku Zielona Dżungla.

Zdjęcie 64–65. Park Zielona Dżungla.

Zdjęcie 65.

Zdjęcie 66. Park linowy.

Zdjęcie 67. Słonie w Parku Zielona Dżungla.

Zdjęcie 68. Zwierzęta hodowlane w okolicznych wsiach.

Mniej więcej półtorej godziny później udałem się w drogę powrotną. Jadąc, zauważyłem, zresztą tak jak i wcześniej, że drogi są praktycznie puste. Tylko od czasu do czasu przejedzie skuter, a dużo rzadziej samochód. Droga numer 4 była dosyć nową trasą i z tego miejsca, z którego startowałem, miałem tylko 154 kilometry do Tajlandii.

Po powrocie oddałem skuter i udałem się na nocny targ na kolację, którą tym razem ponownie była rybka z grilla. Po kolacji jeszcze przeszedłem się urokliwymi uliczkami Luang Prabang.

Dzień piąty (8.04.2023) – Luang Prabang, wędrówka po górach i wodospad

Kiedy szedłem wieczorem spać, miałem w planach poranne wstanie około 5.20, aby zobaczyć tzw. karmienie mnichów. Ceremonia jest powtarzana każdego poranka około godziny 5.30–6.00, kiedy to mieszkańcy Laosu wychodzą w ustalone miejsca, a mnichowie przechodzą obok nich z torbami i otrzymują jedzenie w różnych formach. Niestety nie miałem na tyle samozaparcia. Wstałem trochę później i udałem się na poszukiwanie śniadania na porannym ryneczku. Jeżeli ktoś nie może sobie wyobrazić, jak wyglądały ryneczki w przedwojennej Polsce, to tu zobaczy to w całej okazałości. Każdy przychodzi z tym, co ma, ktoś sprzedaje gotowe potrawy, ktoś warzywa, ryby, kurczaki itp. Łatwiej chyba wymienić, czego tu tutaj nie ma.

Zdjęcie 69–71. Poranny market w Luang Prabang.

Zdjęcie 70.

Zdjęcie 71.

Po śniadaniu zgodnie z umową o 8.30 zameldowałem się w firmie mojego nowo poznanego właściciela firmy turystycznej, gdzie czekał już mój przewodnik na ten dzień. Po chwili rozmowy wsiedliśmy do terenowej toyoty i właściciel podwiózł nas kilkanaście kilometrów do jednej ze wsi, skąd mieliśmy iść ponad dziewięć kilometrów przez wsie i lasy. Po drodze planowaliśmy odwiedzić przynajmniej dwie wsie, jedną jaskinię, a na końcu zobaczyć przepiękne wodospady, w których mógłbym popływać. Po czym właściciel ponownie miał nas odebrać i przywieźć do Luang Prabang.

Po wyjściu z samochodu od razu poczułem wspaniały i sielski klimat wsi, dokoła żadnych turystów, tylko wieś, piękna natura i mój przewodnik. Od razu telefon w ruch i robienie zdjęć najbardziej charakterystycznych domów czy zabudowań gospodarczych. Widziałem kobiety wyszywające kolorowe wzory, które następnie można sprzedać turystom w postaci małych toreb, a także trzech młodych chłopców grających w sport narodowy Francuzów – bulle – na specjalnie przygotowanym do tego torze czy wreszcie świniobicie. „Ofiarą” była czarna odmiana świni.

Zdjęcie 72. Mój przewodnik.

Zdjęcie 73–74. Wiejska zabudowa.

Zdjęcie 74.

Zdjęcie 75. Młoda kobieta z dzieckiem.

Zdjęcie 76. Szczęśliwe dzieci.

Zdjęcie 77. Młodzież grająca w bulle.

Zdjęcie 78. Produkcja suwenirów dla turystów.

Zdjęcie 79–80. Wiejska zabudowa.

Zdjęcie 80.

Po opuszczeniu wsi chłonąłem już tylko piękną naturę. Chwilami widziałem płaskie pola uprawne, obecnie suche, potem – specjalnie sadzone lasy z drzew, z których pozyskiwano rodzaj kauczuku. Dalej były lasy wyglądające na nieokiełznaną dżungle. Chodziliśmy po wąskiej dróżce, po której nawet skuter nie przejedzie ze względu na to, że trzeba się wspinać po skałach. Po kilku kilometrach weszliśmy na dużą polanę, usianą skałami, na której pracowało dwóch staruszków, a dokoła były bardzo wysokie wzgórza porośnięte lasami. Dla mnie coś niespotykanego, ale tutaj to norma. Mój przewodnik stwierdził, że osobiście ma swoje pola ryżowe w górach. Idzie tam półtorej godziny w jedną stronę.

Niestety na każdym kroku było widać, jak lokalna ludność wycina drzewa i wypala łąki pod uprawę. Oczywiście można mieć do tego europejski negatywny stosunek, jednak jeśli się żyje w Laosie, gdzie państwo w żaden sposób nie interesuje się obywatelem, chyba że chodzi o opłacenie podatków, to trudno mieć do ludzi pretensje, że chcą przeżyć i się jakoś wzbogacić. Mój przewodnik, który przejął gospodarstwo po rodzicach i opiekę nad nimi, opowiadał, jak jego ojciec zachorował, a on sprzedawał po kolei bawoły i ziemię, aby mieć na leczenie. W konsekwencji ojciec zmarł, a on został z dwoma hektarami i rodziną pod opieką, która składała się z matki, żony i czwórki dzieci.

Zdjęcie 81. Uprawa kauczuku.

Zdjęcie 82–84. Trasa turystyczna.

Zdjęcie 83.

Zdjęcie 84.

Zdjęcie 85. Karczowanie lasu.

Zdjęcie 86. Przeszkoda na szlaku turystycznym.

Życie w Laosie dzieli się na czas przed pandemią i po niej. Mój przewodnik, który używa pseudonimu Tom Cruze, opowiadał, że przed covidem chodził z turystami nawet dwadzieścia – dwadzieścia pięć razy w miesiącu, a po nim – raz lub wcale. Niektórzy ludzie potracili całe biznesy lub musieli się poprzenosić z głównych ulic na tańsze boczne, które dają mniejszą szansę na zdobycie klienta. Osobiście to odczułem, bo kiedy wykupiłem całodzienną wycieczkę, miałem opcję zapłacić 100 USD lub nie jechać wcale, ponieważ nie było więcej chętnych.

Po jakim czasie nagle pojawił się za nami samotny turysta z Francji, który poszukiwał jaskiń. Po kilku minutach, kiedy szedł z nami, cofnął się do swojego skutera. Było to dosyć zabawne, zobaczyć w środku lasu, gdzie nie ma nikogo, sympatycznego człowieka z aparatem. Po sześciu kilometrach doszliśmy do wejścia do jaskini. W czasie tzw. cichej wojny, w latach 1965–1976(?), ludność wykorzystywała jaskinie jako miejsca schronienia przed bombardowaniami amerykańskiego lotnictwa. Dopiero będąc osobiście w tych lasach, człowiek sobie uświadamia prostą prawdę, że zarówno Francuzi, jak i Amerykanie nie mieli żadnych szans, aby utrzymać Indochiny pod kontrolą.

Po zjedzeniu lunchu wliczonego w cenę wycieczki poszedłem sam pochodzić po jaskini. Jest ona w środku bardzo surowa, ma mało pięknych form naciekowych, panuje tam za to bardzo duża wilgotność. Chodząc po jaskini, zastanawiałem się, jak ludzie sobie w niej radzili – przecież nawet ognia nie mogli rozpalić, bo by się podusili, chyba że było jakieś ujście dymu.

Zdjęcie 87. Wejście do jaskini.

Zdjęcie 88. Wnętrze jaskini.

Po obejrzeniu jaskini szliśmy przez zupełnie naturalny las, stanowiący część rezerwatu, gdzie nie było żadnej możliwości zejść ze ścieżki z powodu bardzo dużej gęstwiny, i to pomimo pory suchej. Kiedy jest mokro, ścieżki bardzo szybko zarastają i lokalna ludność odpowiada, za wynagrodzeniem, za ich utrzymanie. Generalnie państwo dba o to, aby lokalna ludność miała interes w rozwoju turystyki. Nawet mój operator musi część środków przekazać do wsi, przez które przechodzimy. Dodatkowo, gdy np. grupa jest większa niż osiem osób, należy wynająć drugiego przewodnika pochodzącego z mijanych wsi. Zadbano także o to, aby wyeliminować straszny afrykański zwyczaj, czyli żebrzących dzieci. Polega to na tym, że lokalne dzieci na widok turysty otaczają go i wołają „give me money”, co jest bardzo nieprzyjemne. Znam to z wyjazdu do Rwandy. Takich zachowań nie ma w miejscach, gdzie turyści są rzadko. W żadnym z państw Azji Południowo-Wschodniej nie spotkałem się z wołającymi o pieniądze dziećmi.

Zdjęcie 89. Pomimo pory suchej las dalej robił ogromne wrażenie.

Zdjęcie 90. Gniazdo tarantuli, która wchodzi w skład lokalnej diety.

Zdjęcie 91. Imponujące drzewa w lesie.

W końcu zbliżaliśmy się do – według opinii mojego przewodnika – najpiękniejszego wodospadu na świecie. Z daleka słyszałem szum spadającej wody. Po jakimś czasie wodospad Kuang Xi zaczął powoli odkrywać swoje niesamowite uroki. Oglądanie zaczynaliśmy nietypowo, bo od góry. Już na samym początku ujrzałem piękne rozlewiska z krystaliczną wodą i pływającymi rybami, w których kąpali się ludzie. Następnie zeszliśmy kilkadziesiąt metrów w dół, gdzie ukazał się najcudowniejszy fragment wodospadu. Pięknie ukształtowany teren powodował, że woda przybierała zarówno różne kształty, jak i kolory. Po spadku z najwyższej wysokości woda rozlewała się i spadała z mniejszych skał na przestrzeni kilkuset metrów. Woda była czysta i pływały w niej ryby różnej wielkości. Poniżej znajdował się mniejszy, ale równie urokliwy spad, pod którym wytworzył się naturalny duży basen, w którym miałem okazję popływać. Głębokość wody wynosi maksymalnie 170 centymetrów. Jest ona bardzo zimna, co stanowiło świetną odmianę po dwutygodniowych upałach. Wokół znajdowało się mnóstwo ludzi, ale niewielu z nich się kąpało, więc nie było tłoku. Wspaniałe doświadczenie i oczywiście zdjęcia. Schodząc na parking, mijaliśmy małe i piękne spadki wody. Nie wiem, czy ten wodospad jest najpiękniejszy na świecie, ale na pewno najładniejszy, jaki ja widziałem w życiu. Dodatkowo bezcenna jest możliwość pływania w tej wodzie, gdzie nogi skubią nam małe rybki zjadające martwe komórki skóry.

Zdjęcie 92–101. Wodospad Kuang Xi.

Zdjęcie 93.

Zdjęcie 94.

Zdjęcie 95.

Zdjęcie 96.

Zdjęcie 97.

Zdjęcie 98.

Zdjęcie 99.

Zdjęcie 100.

Zdjęcie 101.

Schodząc na parking, kolejny raz spotkałem moje trzy sympatyczne Francuzki – chyba już piąty raz od wspólnego wyjazdu w Pakse. Za każdym razem wywoływało to u nas dużą radość i uśmiech na twarzy. Po dojściu do dużego parkingu pełnego handlarzy zjechaliśmy samochodem elektrycznym do głównego parkingu, gdzie czekał już na mnie nasz właściciel firmy, w której kupiłem wycieczkę. Drogę powrotną przeznaczyliśmy na snucie planów biznesowych na przyszłość. Po drodze mijaliśmy zielone pola ryżu, co jest rzadkością o tej porze roku, oraz dużą farmę bawołów, gdzie można było zjeść lody z ich mleka i zrobić wycieczkę z przewodnikiem po farmie.

Zdjęcie 102. Niedźwiedź w parku przy wodospadzie Kuang Xi.

Zdjęcie 103. Rzadki o tej porze widok zielonych pól ryżowych.

Po powrocie szybki prysznic i wyjście na nocny bazar na kolacje. Tym razem trafiło na pyszną kaczkę z ryżem za całe 2,5 USD. Po kolacji ze względu na to, że po raz pierwszy powietrze był przejrzyste, obszedłem najładniejsze dzielnice, aby porobić zdjęcia kamienic.

Dzień szósty (9.04.2023) – Luang Prabang, wyjazd skuterem za miasto

Rano udało mi się wstać o 5.15 i wybrać się na tzw. karmienie mnichów. Odbywa się to w kilku miejscach, ja najbliżej miałem na ulicę, gdzie co wieczór trwa nocny market. Miałem okazję obserwować przygotowania do ceremonii. Na długości około 100 metrów rozstawiono małe plastikowe krzesełka, na których siadały osoby z jedzeniem dla mnichów. Były to batony, ryż, przyprawy i inne produkty, przechowywane w specjalnych plecionych koszykach. Niektórzy z tzw. karmicieli to biali turyści, którzy mieli przewiązane przez plecy charakterystyczne chusty, inni – Azjaci, np. kobiety ubrane w piękne tradycyjne stroje. Dokoła znajdowało się już dosyć dużo turystów, którzy podobnie jak ja czekali na dobre ujęcia fotograficzne. Chwilę po 5.30 z położonej przy ulicy świątyni zaczęły wychodzić grupy mnichów w różnym wieku, z dużymi pojemnikami na dary. Przechodzili oni na całej długości obok siedzących ludzi, którzy w plastikowych rękawiczkach wrzucali im do pojemników to, co przynieśli. Na końcu rzędu darczyńców siedziały osoby bardzo biedne, głównie dzieci, które z kolei otrzymywały część darów od samych mnichów. Ze względu na wielu fotografów wyglądało to trochę bardziej jako ciekawostka turystyczna niż tradycyjna ceremonia. Tak czy inaczej warto to zobaczyć i uwiecznić. Wracając na dalsze spanie do hotelu, porobiłem jeszcze kilka zdjęć porannego marketu, który rozbija się bezpośrednio przy moim hotelu. Zakupiłem sobie także przy okazji śniadanie.

Zdjęcie 104. Przygotowania do ceremonii karmienia mnichów.

Zdjęcie 105. Ceremonia karmienia mnichów.

Zdjęcie 106. Część darów jest oddawana biednym.

Zdjęcie 107. Osoby karmiące mnichów są często ubrane w tradycyjne stroje. 

Zdjęcie 108–109. Ceremonia karmienia mnichów.

Zdjęcie 109.

Zdjęcie 110. Pięknie ubrana kobieta karmiąca mnichów.

Około 11.00 po spisaniu doświadczeń z poprzedniego dnia udałem się do firmy Galaxy porozmawiać z Didem, kupić bilet na pociąg oraz wynająć skuter na kilka godzin. Dida nie było, więc uregulowałem należność za pociąg do Wientianu i wynająłem skuter. Tym razem nikt już nie chciał ode mnie paszportu za skuter, nawet jedyny egzemplarz umowy był tylko u mnie w kieszeni. Zaufanie buduje się z czasem. Zgodnie z wytycznymi żony Dida wybrałem się w kierunku schroniska słoni. Po drodze pomyliłem kierunki, ale w sumie dobrze się stało, bo zauważyłem znak, że za siedem kilometrów będzie jakaś zagroda ze słoniami. Po drodze mijałem świątynie, duże firmy i projekty chińskie oraz nowo wybudowaną linię kolejową.

Zdjęcie 111–113. Mijane po drodze świątynie buddyjskie.

Zdjęcie 112.

Zdjęcie 113.

Żeby dojechać do słoni, musiałem odbić w drogę gruntową, co mi bardzo przypominało czasy szkolne, kiedy musiałem komarkiem, a później rometem dojeżdżać do szkoły polnymi drogami. To doświadczenie przydało mi się zresztą na bezdrożach rwandyjskich. Na miejscu znajdował się ogrodzony teren, dobrze zadbany i żeby wejść, musiałem zapłacić 10 USD. W cenie otrzymałem banany, którymi mogłem nakarmić słonie, oraz do wyboru kawę i herbatę. Menedżer, z którym później rozmawiałem, mówił, że mają pięć słoni, ja natomiast widziałem trzy. Słonie były bardzo spokojne i w dobrej kondycji. Dawały się głaskać, a ich obecność nie powodowała żadnego strachu, tylko szacunek i podziw dla tych nadzwyczaj inteligentnych zwierząt. 

Zdjęcie 114–117. Słonie w zagrodzie.

Zdjęcie 115.

Zdjęcie 116.

Zdjęcie 117.

Po karmieniu słoni i zrobieniu wielu zdjęć udałem się do ładnej restauracji na terenie ośrodka, noszącego zresztą nazwę Wioska Słoni. Po zjedzeniu obiadu zauważyłem, że słonie schodzą do znajdującej się opodal rzeki, a za nimi idzie kilku turystów. Kiedy słonie były już w wodzie, dwóch mężczyzn i jedna kobieta zaczęli wchodzić do wody, aby się kąpać i myć słonie. Kiedy chciałem zrobić to samo, przewodnik powiedział, że ci ludzie zapłacili za to 29 USD. Widok kąpiących się słoni a z nimi ludzi był naprawdę bardzo przyjemny. Słonie wyglądały na zrelaksowane, nikt poza opiekunami na nich nie jeździł. Po kąpieli słonie przekroczyły rzekę i udały się do swojej docelowej zagrody na noc. W miejscu Wioski Słoni przebywają jako atrakcja pomiędzy 9.00 a 15.00. 

Zdjęcie 118. Widok na rzekę z basenu restauracyjnego.

Zdjęcie 119. Słonie kierujące się do rzeki.

Zdjęcie 120. Słonie w trakcie kąpieli.

Zdjęcie 121. Widok na drugą stronę rzeki.

Zdjęcie 122. Widoki w trakcie drogi powrotnej.

Wracając, pojeździłem jeszcze po okolicy, zrobiłem kilka zdjęć drobiu i czarnych świnek w klatkach na sprzedaż, oglądałem też ręcznie robione noże w drewnianych sakwach, podobne do tego, jaki zakupiłem w Wietnamie. Zanim oddałem skuter, pojeździłem jeszcze po mieście, aby porobić kilka ciekawych zdjęć budynków i ulic. Powietrze od dwóch dni było dużo lepsze, więc chciałem wykorzystać okazję. Po kolacji na nocnym targu pochodziłem trochę po targowisku. Zauważyłem, że każdego dnia zauważam tu zupełnie inne rzeczy. Tym razem wypatrzyłem, że kobieta sprzedaje w ładnie zapakowanych butelkach dwa rodzaje alkoholu: jeden przejrzysty drugi ciemny. Dodatkowo można go degustować, co swoim zwyczajem oczywiście wykorzystałem, ostatecznie zakupując ten przejrzysty o mocy 50%.

Zdjęcie 123–134. Piękny Luang Prabang.

Zdjęcie 124.

Zdjęcie 125.

Zdjęcie 126.

Zdjęcie 127.

Zdjęcie 128.

Zdjęcie 129.

Zdjęcie 130.

Zdjęcie 131.

Zdjęcie 132.

Zdjęcie 133.

Zdjęcie 134.

Dzień siódmy (10.04.2023) – podróż koleją chińsko-laoską do Wientianu

Zgodnie z planem rano zapłaciłem za hotel – całe 45 USD za trzy noce w bardzo przyzwoitych warunkach i przy profesjonalnej obsłudze właściciela. Zjadłem szybkie śniadanie w sąsiednim barze i wypiłem kawkę kupioną od właściciela hotelu, który przy okazji prowadzenia hotelu sprzedawał też kawę. W jego przypadku było to bardzo proste, ponieważ hotel znajdował się przy porannym markecie, więc nawet nie musiał wychodzić na ulicę, aby sprzedawać.

O 10.00 punktualnie byłem u Dida w Galaxy, skąd miano mnie zabrać na dworzec kolejowy linii chińsko-laoskiej. Gdy tylko przybyłem, pojawił się także sprzedawca jednego ze sklepów, z którym wieczorem dogadałem się, że dostarczy mi do Galaxy flagę Laosu za ustaloną cenę. Zawsze, gdy jestem w nowym kraju, obowiązkowo kupuję magnesik, flagę i jeden suwenir, który najbardziej mi przypomina dany kraj. W przypadku Laosu był to pojemnik do przechowywania ryżu, wykorzystywany w ceremonii karmienia mnichów.

Oczywiście, po drodze taxi musiało zabrać jeszcze kilku podróżnych, co przy opóźnieniach powodowało u mnie irytację; taki mam charakter. Na dodatek Did powiedział, że bilet już jest kupiony dla mnie i jego matka mi go przekaże. Miała czekać przy bankomacie ATM a ja miałem zadzwonić. Ja na to, że nie mam laoskiej karty i proszę, aby kierowca to załatwił. Kiedy około 11.00 dojechaliśmy na ogromny dworzec kolejowy, wybudowany przez Chińczyków, gdy tylko wysiadłem z samochodu, starsza kobieta mnie odnalazła i dała bilet. Zabawne było to, że początkowo otrzymałem bilet czarnoskórego mężczyzny, co wiedziałem, bo każdy dawał ksero paszportu do zakupu biletu. Pani bardzo się zdziwiła, ale w końcu dała mi mój bilet.

Dworzec kolejowy i system chiński wprowadzony w Laosie to zupełnie inna bajka niż w Polsce. Nie da się tak jak u nas wbiec na peron w ostatniej sekundzie, wskoczyć do pociągu bez biletu i kupić go u konduktora. Tutaj system wygląda podobnie jak na lotnisku. Aby wejść do samego budynku dworca, trzeba mieć bilet, który kupuje się online lub na innym piętrze dworca.

Zdjęcie 135. Nowoczesny dworzec kolejowy kilka kilometrów poza Luang Prabang.

Zdjęcie 136. Wnętrze dworca.

Zdjęcie 137. Moment wyjścia na perony.

Wchodząc do budynku, musimy pozbyć się wszelkich materiałów niebezpiecznych, jak broń, noże, spreje (zabrano mi jeden) czy inne materiały łatwopalne. Gorzej niż na lotnisku, bo tam można mieć nóż w bagażu głównym. Wszystkie bagaże są prześwietlane. Po wejściu na hol główny czekamy na tzw. check-in jak na lotnisku, który zaczyna się około dwadzieścia minut przed wjazdem pociągu. Na komendę ludzie ustawiają się karnie w kilku rzędach i po otwarciu specjalnych bramek mogą wejść na peron. Na peronie każdy staje znowu w szeregu za linią oznaczającą numer wagonu, który jest napisany na bilecie. Po wjeździe pociągu, kiedy się już zatrzyma, obsługa podaje sygnał, że można wchodzić do wagonu. W moim przypadku był to wagon numer 4, miejsce 9F, oznaczenia bardzo podobne do tych z samolotu. Zarówno na dworcu, jak i w pociągu jest bardzo dużo obsługi, w różnych strojach, co wskazywało zakres obowiązków. Pracują: kierownik pociągu, kontrolerzy, osoby porządkowe czy inspektorzy bezpieczeństwa. Wszystko tak, aby w sposób szybki, sprawny i bezpieczny załadować ludzi do pociągu i dostarczyć na miejsce docelowe, gdzie przy wyjściu z perony ponownie skanowane są bilety.

Sam pociąg był bardzo komfortowy, czysty i szybki, jechał ze średnią prędkością około 158 kilometrów na godzinę. Bilety sprawdzano tylko raz. Osobiście byłem przygotowany na obserwowanie widoków, ale okazało się, że większość trasy, ze względu na ukształtowanie terenu, przebiegała w tunelach, co musiało dużo kosztować. Po drodze był tylko jeden przystanek w Vang Vieng, które to miasto jest podobno jeszcze ładniejsze od Luang Prabang.

Zdjęcie 138. Nowoczesny pociąg linii chińsko-laoskiej.

Zdjęcie 139. Autor we wnętrzu pociągu.

Zdjęcie 140. Kontrola biletów.

Kiedy w końcu dojechaliśmy do Wientianu i wyszliśmy z pociągu, ponownie trzeba było przejść przez bramki i osoba funkcyjna sczytała kod kreskowy z biletu. Jak zobaczyłem te masy ludzi, pomyślałem sobie: jak oni wszyscy zostaną rozwiezieni do swoim miejsc docelowych, to będzie trwało godziny.

Zanim zdołałem pomyśleć, zostałem zaproszony do tuk tuka, wspólnie z dziewięcioma innymi osobami, i zabrany w długą trasę do miasta. Widać ewidentnie, że Chińczycy, budując trasę, nie dbali, aby przebiegała ona przez centrum miast i z reguły przystanki są oddalone. Co powoduje, że należy się tam jakoś dostać.

Zdjęcie 141. Dworzec w Wientianie, stolicy Laosu.

Zdjęcie 142. Dziesiątki tuk tuków oczekujących na podróżnych.

Zdjęcie 143. Tuk tuk czekający na pełne załadowanie.

Hotel okazał się bardzo sympatyczny i profesjonalny, a co najważniejsze – z basenem, chociaż na zdjęciu wydawał się większy. Po odrobinie odpoczynku i obiedzie pojechałem tuk tukiem na nocny market, który znajduje się przy rzece Mekong. Widać ewidentnie, że wieczorem nocny targ i promenada nad Mekongiem są głównymi miejscami aktywności, i to zarówno Lautańczyków, jak i obcokrajowców, których w tym rejonie było wyraźnie widać. W Wientianie spotkałem też pierwszych w Laosie Polaków, grupę około siedmiu – ośmiu osób. Po spacerze wróciłem pieszo do hotelu i popływałem w basenie oraz popróbowałem laoskiej whisky.

Miasto nie przypadło mi do gustu, po dwóch tygodniach podróży mam trochę dość dużych miast, w których nie ma co oglądać, wszystko jest daleko i trzeba co chwilę płacić za transport. W związku z powyższym zdecydowałem, że na jedną noc pojadę do sławnego Vangvieng. 

Zdjęcie 144. Mój bardzo przyjemny hotel w Wientianie.

Zdjęcie 145. Profesjonalna obsługa i recepcja hotelu.

Zdjęcie 146. Basen hotelowy.

Zdjęcie 147. Nowy rodzaj spotkanego tuk tuka.

Zdjęcie 148–149. Wientian – rejon nocnego targu nad Mekongiem.

Zdjęcie 149.

Zdjęcie 150. Pomnik Chao Anouvong.

Zdjęcie 151. Nocny market w Wientianie.

Dzień ósmy (11.04.2023) – wyjazd do Vangvieng

W związku ze zmęczeniem dużymi miastami i małą atrakcyjnością Wientianu postanowiłem wyskoczyć na jedną noc do Vangvieng, o którym słyszałem dużo dobrego, m.in. od moich zaprzyjaźnionych Francuzek i od Dida z Luang Prabang. Do miasta pojechałem busem w bardzo atrakcyjnej cenie, a dodatkowo odbierał mnie bezpośrednio z hotelu. Za pociąg chińsko-laoski musiałbym zapłacić około 200 tys. LAK, plus taxi na dworzec w Wientian 350 tys. LAK i jeszcze transport z dworca w Vangvieng. Natomiast za busa zapłaciłem 150 tys. LAK i wylądowałem w centrum Vangvieng.

Bardzo szybko po opuszczeniu Wientianu okazało się, że była to świetna decyzja, ponieważ krótko po opuszczeniu centrum wjechaliśmy na płatną autostradę chińsko-laoską, gdzie mój kierowca pędził z prędkością 160 kilometrów na godzinę, przy dozwolonym limicie 100. Droga była nowa i praktycznie pusta, co kilka minut mijaliśmy jakiś pojedynczy samochód. Na autostradę zakaz wjazdu mają rowery, motocykle i tuk tuki. Po drodze mogłem podziwiać piękne laoskie tereny. Za cały przejazd zapłaciliśmy niecałe 200 tys. LAK. 

Zdjęcie 152. Wjazd na autostradę chińsko-laoską.

Po około półtorej godziny dojechaliśmy do głównej ulicy w Vangvieng, gdzie dalej każdy z pasażerów musiał radzić sobie sam. Jako doświadczony już podróżnik szybko odnalazłem hotel. Po pozostawieniu swoich rzeczy w pokoju hotelowym Hindus, który akurat pracował w recepcji, polecił mi dzisiaj spływ kajakowy, a jutro wynajem skutera, chociaż plan miałem dokładnie odwrotny. Tak się składało, że były dwie dziewczyny chętne na spływ i za czterdzieści minut mogłem pojechać, co mi akurat pasowało.

Praktycznie już opuszczając busa i idąc do hotelu, zauważyłem ogromną liczbę reklam z ofertą turystyczną, dotyczącą głównie aktywnych form spędzania czasu: lot balonem, zipline, kajaki, rowery, skutery, wędrówka po górach, zwiedzane jaskiń czy pokonywanie jaskiń na dmuchanych oponach po linie. Oferty się powtarzały, nawet jeżeli wyglądały graficznie inaczej. Miejscowość ta z całą pewnością stanowi świetne miejsce wypadowe dla mieszkańców stolicy Laosu, chociażby ze względu na linię kolejową czy autostradę. Odległość około 130 kilometrów pokonuje się maksymalnie w półtorej godziny. Tak jak wcześniej, widziałem tu bardzo dużo młodych ludzi z całego świata

Rzeczywiście, kiedy zostaliśmy przetransportowani na miejsce spływu kajakowego. Samochód wywiózł nas za miasto, gdzie w pewnym momencie skręciliśmy w kierunku rzeki. Na miejscu nasz przewodnik zdjął kajaki, rozdał kamizelki i wiosła i rozpoczęła się przyjemna półtoragodzinna przygoda.

Poza pięknymi widokami gór z prawej strony i zbliżającym się zachodem słońca mieliśmy okazję podziwiać, jak mieszkańcy Laosu i turyści korzystają z możliwości oferowanych przez płytką i bezpieczną rzekę. Niektóre restauracje czy kluby znajdowały się obok rzeki, a niektóre wręcz na niej. Goście, jedząc czy pijąc piwo, siedzieli po pas w ciepłej i czystej wodzie. W rzece pływały dzieci, ludzie pływali na oponach i kajakach, a niektórzy czegoś szukali, jakby jakichś skorupiaków. Co jakiś czas dobiegała muzyka, ludzie machali i pozdrawiali i to wszystko w pięknych okolicznościach przyrody. Po powrocie pozostało tradycyjnie zjedzenie kolacji i wieczorny spacer po uliczkach.

Zdjęcie 153–156. Widoki w trakcie spływu kajakowego w Vangvieng.

Zdjęcie 154.

Zdjęcie 155.

Zdjęcie 156.

Zdjęcie 157. Radosna młodzież laoska.

Zdjęcie 158–160. Widoki w trakcie spływu kajakowego w Vangvieng.

Zdjęcie 159.

Zdjęcie 160.

Zdjęcie 161–162. Ulice Vangvieng.

Zdjęcie 162.

Dzień dziewiąty (12.04.2023) – wyjazd skuterem w rejon Vangvieng i powrót do Wientianu

Rano, zgodnie z planem, około godziny 8.00 byłem już po śniadaniu i miałem w ręku skuter. Tym razem jednak konieczne okazało się oddanie paszportu za skuter, czego bardzo nie lubię, za to nie musiałem podpisywać żadnej umowy itp. Wiedziałem mniej więcej, gdzie mam jechać, a czasu miałem na tyle, aby wejść na jeden z kilku punktów widokowych i wykąpać się w jednej z kilku błękitnych lagun, które można było znaleźć po drodze.

Pomimo że nawigacja prowadziła mnie do punktu widokowego – na reklamach pokazywanego z motocyklem na szczycie, na którym można usiąść – ja się trochę rozpędziłem i wszedłem na inny, na którym na szczycie był świeżo wykonany biały koń. Z mojego punktu widokowego miałem wgląd na jeszcze inny, na którym z kolei znajdował się zamocowany na stałe samolot, awionetka. Laotańczycy robią po prostu wszystko, aby to na ich górę wszedł turysta, i oczywiście za to zapłacił – u mnie to było około 20 tys. LAK. Górę wybrałem przypadkowo i musiałem włożyć w to naprawdę dużo wysiłku, tym bardziej że wspinałem się koło południa, gdy panowała temperatura minimum 33–34°C. Sam już wyjazd na wieś, skuterkiem, gdzie był bardzo ograniczony ruch, stanowił dużą przyjemność. Oczywiście wejście na punkt widokowy, poza dużym i zdrowym wysiłkiem, opłaciło mi się ze względu na możliwość zrobienia ciekawych zdjęć. Ich jakość jest mocna ograniczona z powodu wyjątkowo złej przejrzystości powietrza. W Laosie poza skuterkami można wynająć samochody typu wszędołazy dwu i czteroosobowe (1 mln lub 1,4 mln LAK) za cały dzień. Mój nowo poznany menedżer z hotelu, Hindus Huamnd, miał rację, że wszystko było świetnie opisane, ale też bardzo przydała mi się aplikacja Maps.me. Rejon, w którym jeździłem, znany jest nie tylko z punktów widokowych, rzeki czy lagun, ale także z jaskiń, a wszystko jest opisane zarówno na mapach, jak i znakach drogowych.

Zdjęcie 163. Woły spacerujące bez żadnego nadzoru.

Zdjęcie 164. Góra z białym koniem, na która się wspinałem.

Zdjęcie 165. Widok z trasy na górę.

Zdjęcie 166. Widoki ze wspinaczki.

Zdjęcie 167. Widok ze szczytu.

Zdjęcie 168. Pracownicy wykańczający białego konia.

Zdjęcie 169. Piękny widok ze szczytu, pomimo słabej widoczności.

Po zaliczeniu punktu widokowego pojechałem na położoną najbliżej błękitną lagunę. Reklamy wskazywały ją jako miejsce, gdzie można popływać, poskakać do wody z dużych wysokości czy pozjeżdżać na liniach typu Zipline. Na miejscu znalazłem duży parking, gdzie otrzymałem potwierdzenie pozostawienia skutera w postaci numerka. Miejsce oceniam jako typowo komercyjne. Piękna i czysta woda, w której pływały duże ryby i kąpali się ludzie. Są dwie restauracje, gdzie można dobrze zjeść, więc po ochłodzeniu się w wodzie, co było wyjątkowo przyjemne, poszedłem na obiad. Zjadłem dużą rybkę z warzywami i makaronem, popijaną laoskim piwem. Ze względu na to, że o 14.00 miałem mieć transport do Wientian, musiałem niestety już jechać. Spotkałem mnóstwo ludzi z całego świata, ja porozmawiałem chwilę z dwoma młodymi ludźmi z Francji i Norwegii. Myślę, że najwięcej było Lautańczyków i Chińczyków. Widziałem też co jakiś czas ludzi zjeżdżających na Zipline, co wywoływało u nich duże emocje werbalne. Chociaż w Vangvieng spędziłem tylko jedną dobę, to wiem na pewno, że należy tu wrócić, ponieważ miejsce ma ogromny potencjał, szczególnie dla osób aktywnych fizycznie, lubiących wieś i naturę, szczególnie wodę. 

Zdjęcie 170. Piękna i klimatyczna laguna.

Zdjęcie 171. Smaczna i świeża rybka.

Zdjęcie 172. Wszędołaz dwuosobowy.

Zdjęcie 173. Wszędołaz czteroosobowy.

Zdjęcie 174. Dostawa świeżych kokosów.

Chwilę przed powrotem zajrzałem jeszcze na targ, który znajdował się na parkingu, a tam znalazłem istne cuda. Poza typowymi owocami, miodem itp. były pieczone nietoperze, plastry miodu z larwami owadów w środku czy wielkie i tłuste larwy, wyciągane, o ile pamiętam z TV, z bambusów, a także bimber własnej roboty. Oczywiście musiałem czegoś nowego spróbować, więc ugryzłem kawałek plastra miodu z larwami w środku, ale mi nie smakował. Ostatecznie skusiłem się na tłuste larwy z bambusa z grilla. Smak był neutralny, niedający się do niczego naszego porównać, a w środku znajdowała się biała treściwa masa. Zjadłem tylko jednego, ale po chwili podeszła starsza pani z dwoma kolegami, więc oddałem jej to, co zostało. Pani była odważna i spróbowała, panowie nie mieli tyle samozaparcia. Jeden powiedział, że rok temu próbował nogę dużego pająka i już nie ma ochoty na więcej.

Zdjęcie 175. Pieczony nietoperz.

Zdjęcie 176. Pieczone larwy.

Wracając, miałem wrażenie, że niepotrzebnie pojechałem na trzy dni do stolicy, gdzie jest typowe miejskie życie. Vangvieng oferuje naprawdę dużo, a przede wszystkim wolność poruszania się samodzielnie różnymi środkami transportu przy gwarancji pięknych widoków i obcowania ze zwykłymi i bardzo sympatycznymi ludźmi. Oczywiście pogoda nie była najlepsza, ale myślę, że krótko po porze deszczowej musi tutaj być cudownie.

O 14.00 udałem się busem ponownie do Wientianu, gdzie po krótkim odpoczynku pochodziłem jeszcze po promenadzie nad Mekongiem i okolicznych uliczkach. W ciągu dnia miejsca, które nie wydają się ciekawe, wieczorem są pełne ludzi, muzyki, targów czy restauracji. W Laosie życie trwa od 6 do około 10.00 rano i ponownie po zmroku od około 18.00. Garaże czy punkty handlowe zamieniają się w miejsca spotkań z przyjaciółmi czy rodziną. Czasami ktoś wypełni basen z wodą, gdzie bawią się dzieci, by spryskać wodą kogoś dla zabawy. Ciekawe jest też to, że na wsi życie wygląda jak u nas w latach osiemdziesiątych czy dziewięćdziesiątych, tj. dzieci same chodzą lub jeżdżą skuterami do szkoły, mając zaledwie siedem czy osiem lat. Kapią się w rzece bez nadzoru dorosłych czy skaczą z kilku metrów z mostu do wody. Wspaniale się rozwijają i mają cudowne i pełne przygód dzieciństwo, uczą się też w ten sposób odpowiedzialności.

Zdjęcie 177–185. Wientian.

Zdjęcie 178.

Zdjęcie 179.

Zdjęcie 180.

Zdjęcie 181.

Zdjęcie 182.

Zdjęcie 183.

Zdjęcie 184.

Zdjęcie 185.

Chodząc ulicami Wientianu, myślałem sobie: jaki to wolny kraj, nie widać policji, można wszystko, jeździć skuterem w kasku i bez kasku, pić piwo z przyjaciółmi na chodniku czy idąc po mieście. Ma się poczucie prawdziwej wolności. Podobne odczucia miałem nie tylko w Laosie, ale także w Tajlandii, Kambodży czy Wietnamie. Tutaj państwo mało zabiera i prawie nic nie daje. W Polsce łupi obywatela na każdym kroku, dając niewiele w zamian…

Dzień dziesiąty (13.04.2023) – przelot do Bangkoku i święto Songkran

Jak mówi stare polskie przysłowie, wszystko, co dobre, szybko się kończy. W południe udałem się na lotnisko w Wientianie i poleciałem do Bangkoku, skąd następnego dnia w nocy miałem lot powrotny do domu, przez Dubaj.

Na lotnisku zarówno w Wientianie, jaki i w Bangkoku wszystko poszło szybko i sprawnie. W Tajlandii z automatu dostałem darmową wizę na miesiąc. Hotel miałem te sam co trzy tygodnie wcześniej, ponieważ znajdował się w świetnej lokalizacji i oferował całą gamę rozrywek. Jedyny minus to jego rozmiar – posiada cztery wieże i poruszanie się pomiędzy wszystkimi piętrami i wieżami sprawia wielu gościom problemy.

Dzień wcześniej ustaliłem, że 13 kwietnia zaczyna się w Tajlandii tradycyjny tajski Nowy Rok, który trwa trzy dni. Jest to święto oczyszczenia, które Tajowie spędzają wspólnie z rodziną i przyjaciółmi. Najbardziej rozpoznawalnymi jego przejawami jest smarowanie twarzy kredą i pryskanie się wodą, coś jak nasz śmigus-dyngus.

Tyle wiedziałem z internetu, ale to, co zobaczyłem na żywo, to była prawdziwa jazda bez trzymanki, najlepsza impreza, jaką w życiu widziałem. Kiedy tylko wyszedłem z hotelu, zauważyłem, że ludzie mają plastikowe pistolety na wodę. Niedaleko hotelu utworzył się punkt pryskania wodą, gdzie grupa ludzi z dziećmi miała napełniony wodą basen oraz wąż i przy akompaniamencie muzyki pryskała wszystkich dokoła. Mnie także się dostało. Najfajniejsze było to, że po mieście krążyły tuk tuki pełne młodych ludzi ubranych w kolorowe koszule, którzy podjeżdżali pod takie właśnie „punkty oporu” i „ostrzeliwali się” wodą. Całe miasto „uzbroiło się” w plastikowe karabiny na wodę. Nikt się nie obrażał, ale też ludzie wyczuwali, na ile mogą sobie pozwolić. Po hotelu kręciły się grupki odpowiednio ubranych i uzbrojonych gości hotelowych, którzy dobrze wiedzieli, co się święci. Telefony i dokumenty oraz pieniądze każdy miał pochowane w plastikowych etui na telefon. Ja poza kasą i telefonem nie brałem dosłownie nic, przy czym kasę miałem w małej reklamówce w kieszeni.

Zdjęcie 186–189. Święto Songkran w Bangkoku.

Zdjęcie 187.

Zdjęcie 188.

Zdjęcie 189.

Po jakimś czasie prowadzenia obserwacji zachowań w rejonie hotelu udałem się pieszo w rejon ulicy Khorosan, gdzie spodziewałem się kulminacji obchodów święta. Wybrałem boczną drogę, aby od razu nie być mokrym. Po drodze mijałem kilka „punktów ogniowych”, gdzie wspólnie z rodzicami bawiły się kilkuletnie dzieci. Zauważyłem, że w tych krajach, jak Tajlandia, Wietnam, Kambodża i Laos, nie ma życia dorosłych i dzieci. Dzieci są cały czas wspólnie z rodziną i uczą się zachowań z obserwacji. Są kochane i jednocześnie nie są ograniczane, nikt nie chucha i nie dmucha na nie. Są tak wychowywane jak my w Polsce w latach osiemdziesiątych.

Im bliżej byłem Khoroan, tym tłum gęstniał. Dziesiątki tysięcy ludzi szły w kierunku centralnych miejsc, najbardziej znanych turystycznie. Już po drodze stały samochody z nagłośnieniem i wszyscy się bawili. Oczywiście po jakimś czasie nikt już nie był suchy. W pewnym momencie wszedłem w taki tłum, że nawet palca nie można było przecisnąć. Z doświadczenia wiem, że nie są to najbezpieczniejsze miejsca, szczególnie jeżeli wybuchnie panika. Wybrałem więc trochę luźniejsze przejścia. Jak większość, szedłem z ludźmi, nie do końca wiedząc, gdzie zmierzam. W końcu i tak trafiłem na jedną z centralnych ulic, gdzie tysiące młodych ludzi śpiewały, tańczyły, piły piwo i inne rzeczy, polewały się wodą i smarowały kredą. Część ludzi zrobiła coś w rodzaju korytarza i polewała tych idących środkiem ulicy – czegoś takiego w życiu nie widziałem. Wszyscy robili sobie zdjęcia i uśmiechali się, nigdy w życiu nie doświadczyłem tyle dobrej energii co tutaj.

Służby robiły, co mogły, aby zapewnić bezpieczeństwo, policja starała się regulować dostęp do najbardziej tłocznych ulic, co chwilę było widać ratowników udzielających komuś pomocy lub biegnących to zrobić. Większość barów pozamykano, ponieważ w przeciwnym razie mogło się skończyć koniecznością zrobienia generalnego remontu. W pewnym momencie na ulicy zrobiła się prawdziwe błoto od wody i białego proszku – szkoda, że nie mogę zobaczyć tej ulicy rano przed sprzątaniem. Część młodych ludzi stawała na prowizorycznych scenach, gdzie tańczyła i zagrzewała do tańca innych. Wspaniale w to wszystko wmieszali się turyści z całego świata. Tajlandia to raj dla każdego turysty pod każdym jednym względem.

Zdjęcie 190–195. Święto Songkran w Bangkoku.

Zdjęcie 191.

Zdjęcie 192.

Zdjęcie 193.

Zdjęcie 194.

Zdjęcie 195.

Następnego dnia, kiedy powoli opuszczałem hotel, widziałem nowe zastępy „uzbrojonych po zęby” ludzi, gotowych do drugiego dnia świętowania. Każdy raz w życiu powinien to przeżyć na własnej skórze, to naprawdę oczyszczające. 

Podsumowując: z całego serca polecam wakacje w Indochinach – Wietnamie, Tajlandii, Laosie i Kambodży. Nie widziałem jeszcze większości państw na świecie, ale to, co zobaczyłem do tej pory, pozwala mi stwierdzić, że tutaj każdy znajdzie coś dla siebie, bez względu na swoje potrzeby czy oczekiwania: piękną przyrodę, wspaniałych i gościnnych ludzi oraz uczciwe ceny. Infrastruktura turystyczna jest na światowym poziomie, gdzie byśmy nie pojechali. Był to cudowny wyjazd i zostaną po nim piękne wspomnienia.