Edward Snowden. Historia amerykańskiego demaskatora

Dominik Wilczyński

19 grudnia 2020 Analizy std

Edward Snowden. Historia amerykańskiego demaskatora

Opracował: Dominik Wilczyński[1], 19.12.2020 r.

Na początku warto zadać sobie pytanie: czy nie rozstając się na co dzień z telefonem albo laptopem, jesteśmy w ogóle bezpieczni? Kto zbiera i zarządza naszymi danymi? Informacje o nas mogą służyć do rozmaitych celów: posłużyć zarówno do udaremnienia ataku terrorystycznego, jak i wpływania na wynik wyborów. W dobie cyfryzacji, nowoczesnych technologii, elektrycznych samochodów czy inteligentnych budynków warto na chwilę się zatrzymać i przeanalizować zapomnianą już historię Edwarda Snowdena.

Na początku listopada 2020 r. media podały informację, że Edward Snowden ubiega się o rosyjskie obywatelstwo[2]. Jak sam napisał na Twitterze: „Po latach rozłąki z rodzicami moja żona i ja nie chcemy być oddzieleni od naszego syna. Dlatego w dobie pandemii i zamkniętych granic staramy się o podwójne obywatelstwo amerykańsko-rosyjskie”[3].

Historia Snowdena

            Edward Snowden jest 37-letnim programistą. Urodził się w Stanach Zjednocznych w Karolinie Północnej. W 2006 roku podjął pracę w CIA. W 2009 roku – z powodu podejrzeń o włamanie się do tajnych plików – sam się zwolnił, by pracować dla prywatnych kontrahentów, takich jak Dell czy Booz Allen Hamilton. W firmie Dell pracował jako podwykonawca w biurze NSA[4] (amerykańskiej agencji wywiadowczej) w Japonii, po czym został przeniesiony do biura na Hawajach. Niedługo później zmienił pracę, zatrudniając się w Booz Allen. Firma ta również była podwykonawcą dla NSA. Pracował dla niej tylko trzy miesiące[5]. Co ciekawe, w 2016 roku Harold Thomas Martin, inny pracownik tej firmy, również został oskarżony o kradzież ściśle tajnych dokumentów NSA[6].

            Podczas swojej wieloletniej pracy Snowden zauważył, że codzienny zasięg inwigilacji stosowanej przez NSA jest ogromny. Pracując dla Booz Allen, zaczął kopiować ściśle tajne dokumenty NSA. Stworzył w ten sposób dokumentację praktyk, które uznał za inwazyjne i niepokojące. Po zebraniu wystarczającej ilości tajnych dokumentów oświadczył swojemu przełożonemu, że potrzebuje urlopu z powodów medycznych. 20 maja 2013 r. Snowden poleciał do Hongkongu, gdzie zorganizował tajne spotkanie z dziennikarzami brytyjskiego „The Guardian” i reżyserką Laurą Poitras[7].

            6 czerwca 2013 r. „The Guardian” ujawnił dokumenty zebrane przez Snowdena. Wśród nich znalazł się m.in. nakaz wydany przez Trybunał Nadzoru Wywiadu Zagranicznego[8], który wymagał od firmy Verizon – czyli największego operatora telefonii komórkowej w Stanach Zjednoczonych – codziennych informacji na temat działań telefonicznych. Nakaz dotyczył nie tylko rozmów mających miejsce na terenie USA, ale również między USA a innymi państwami[9]. Państwowa instytucja zbierała metadane telekomunikacyjne[10], czyli informacje dotyczące ilości połączeń czy sms-ów, ich lokalizacji, czasu trwania, numerów telefonów rozmówców czy numerów IMEI[11].

            Następnego dnia „The Guardian”i „The Washington Post” opublikowały ujawnione przez Snowdena informacje o PRISM[12], czyli tajnym programie NSA umożliwiającym dostęp wywiadowi USA do danych zgromadzonych na serwerach największych przedsiębiorstw branży internetowej, takich jak Microsoft, Google, Facebook, YouTube czy Apple. W kraju i na świecie zawrzało. Zdarzenie to doprowadziło do licznych debat[13].

– Jestem gotów poświęcić moje poprzednie życie, ponieważ nie mogę z czystym sumieniem pozwolić rządowi USA na niszczenie prywatności, wolności w Internecie i podstawowych wolności ludzi na całym świecie za pomocą masywnej maszyny monitorującej, którą potajemnie budują – mówił Snowden w wywiadach udzielonych w pokoju hotelowym w Hongkongu. Konsekwencje jego ujawnień rozwijały się przez kolejne miesiące, włączając w to batalię prawną o gromadzenie danych telefonicznych przez NSA[14].

14 czerwca 2013 roku rząd USA oskarżył Snowdena o „kradzież mienia rządowego”, „nieuprawnione przekazywanie informacji o obronie narodowej” i „umyślne przekazywanie poufnych informacji wywiadowczych nieupoważnionej osobie” [15]. Snowden zbiegł więc do Rosji. Zanim otrzymał tymczasowe pozwolenie na pobyt, przebywał przez pięć tygodni na lotnisku[16]. W 2020 r. otrzymał pozwolenie na stały pobyt[17].

            Niektórzy obserwatorzy potępili Snowdena, uważając go za zdrajcę, inni poparli jego sprawę. Ponad 100 tys. osób podpisało w 2013 r. internetową petycję, prosząc ówczesnego prezydenta Baracka Obamę o ułaskawienie Snowdena[18]. Nie doszło to jednak do skutku i Snowden przebywa do dziś na terenie Rosji. Donald Trump w sierpniu 2020 r. podczas swojej kampanii prezydenckiej stwierdził, że rozważa ułaskawienie Snowdena[19].

            W 2015 r. w Stanach weszła w życie ustawa o wolności USA (USA Freedom Act). Zwolennicy ustawy twierdzili, że przepisy te skutecznie zakończą masową inwigilację, a inni, że zakres jej działań nie będzie wystarczający. Podczas debat związanych z wyciekami danych z NSA, urzędnicy, w tym Barack Obama, twierdzili, że inwigilacja NSA służyła do ratowania życia i udaremniła dziesiątki zamachów terrystycznych skierowanych przeciw Stanom Zjednoczonym[20].

            W tak szybko rozwijającym się świecie powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na zagrożenia wynikające z korzystania z nowoczesnych technologii. Dzięki takim osobom, jak Edward Snowden zwiększa się wiedza społeczeństwa na tematy związane z bezpieczeństwem i wolnością. Zjawisko to otrzymało nawet swoją nazwę: efekt Snowdena (ang. Snowden effect)[21].

[1] We współpracy z Adamem Balickim.

[2] A. Roth, Edward Snowden applies for Russian citizenship for sake of future son, „The Guardian”, 2.11.2020, https://www.theguardian.com/us-news/2020/nov/02/edward-snowden-applies-for-russian-citizenship-for-sake-of-future-son, 2.11.2020.

[3] Wpis na profilu Edwarda Snowdena, „Twitter”, 1.11.2020, https://twitter.com/snowden/status/1323024457645105153, 13.12.2020.

[4] About us, https://www.nsa.gov/about/, 13.12.2020.

[5] Edward Snowden Biography, „Biography”, 18.09.2020, https://www.biography.com/activist/edward-snowden, 2.11.2020.

[6] New security breach at the NSA as contractor is arrested, „Euronews”, 6.10.2016,  https://www.euronews.com/2016/10/06/new-security-breach-at-the-nsa-as-contractor-is-arrested, 2.11.2020.

[7] Edward Snowden Biography…

[8] About the Foreign Intelligence Surveillance Court, https://www.fisc.uscourts.gov/about-foreign-intelligence-surveillance-court, 13.12.2020.

[9] Verizon forced to hand over telephone data – full court ruling, „The Guardian”, 6.06.2013, https://www.theguardian.com/world/interactive/2013/jun/06/verizon-telephone-data-court-order, 13.12.2020.

[10] Wojciech Klicki, Metadane – megaproblem, „Panoptykon”, 19.05.2014, https://panoptykon.org/wiadomosc/metadane-megaproblem, 13.12.2020.

[11] M. Frączak, Co to jest numer IMEI i do czego może być potrzebny?, „Dziennik Prawny”, 3.07.2019, https://www.dziennikprawny.pl/pl/a/co-to-jest-numer-imei-i-do-czego-moze-byc-potrzebny, 13.12.2020.

[12] T.C. Sottek i Janus Kopfstein, Everything you need to know about PRISM, „The Verge”, 17.07.2013, https://www.theverge.com/2013/7/17/4517480/nsa-spying-prism-surveillance-cheat-sheet, 8.11.2020.

[13] Edward Snowden Biography…

[14] Tamże.

[15] Tamże.

[16] NSA whistleblower Edward Snowden granted extended stay in Russia, „Euronews”, 18.01.2017, https://www.euronews.com/2017/01/18/nsa-whistleblower-edward-snowden-granted-extended-stay-in-russia, 2.11.2020.

[17] Edward Snowden granted permanent residency in Russia, his lawyer confirms, „Euronews”, 23.10.2020, https://www.euronews.com/2020/10/23/edward-snowden-granted-permanent-residency-in-russia-his-lawyer-confirms, 2.11.2020.

[18] Edward Snowden Biography…

[19] A. Kavi, Trump Says He’ll Look Into a Pardon for Edward Snowden, „The New York Times”, 23.10.2020, https://www.nytimes.com/2020/08/15/us/politics/trump-snowden-esper.html, 13.12.2020.

[20] P. Eddington, The Snowden Effect, Six Years On, „Just Security”, 6.06.2019, https://www.justsecurity.org/64464/the-snowden-effect-six-years-on/, 8.11.2020.

[21] The Snowden Effect: definition and examples, „PressThink”, 5.07.2013, https://pressthink.org/2013/07/the-snowden-effect-definition-and-examples/, 8.11.2020.