Szturm na więzienie w Demokratycznej Republice Kongo

Opracowała: Maja Hassen[1], 2.11.2020 r.

20 października 2020 r. doszło do szturmu na więzienie w Demokratycznej Republice Kongo – DRC (Democratic Republic of Congo), w trakcie którego uwolniono przynajmniej 1300 więźniów. Do ataku przyznały się Sojusznicze Siły Demokratyczne (Allied Democratic Forces – ADF) – organizacja zbrojna powiązana z Środkowoafrykańską Prowincją Państwa Islamskiego (The Islamic State’s Central African Province)[2].

Do zdarzenia doszło w godzinach wczesnoporannych, a celem napastników był centralny zakład karny (Kangbayi central prison)[3]. W tym samym czasie inna grupa napastników zaatakowała bazę wojskową sił kongijskich w mieście Beni w północnowschodniej części kraju[4].

Według słów burmistrza miasta, Modeste Bakwanamaby, w więzieniu znajdowało się 1456 osadzonych, z których około 1335 uciekło. Jeden z nich zmarł w trakcie starcia, o czym informuje Mathias Gillmann, rzecznik Misji Stabilizacyjnej ONZ w Demokratycznej Republice Konga MONUSCO (United Nations Organization Stabilization Mission in the DR Congo)[5].

Miejscowi dziennikarze, korzystający ze źródeł policji, informowali o dwóch zastrzelonych uciekinierach. Łącznie z 20 osadzonymi, którzy zdecydowali się na powrót, w Kangbayi pozostało 110. Więźniowie od pewnego czasu byli przekonywani do ucieczki przez współwięźniów należących do grupy terrorystycznej[6].

W dniu zamachu nie można było skontaktować się z przedstawicielami rządu, aby uzyskać komentarz w tej sprawie. W żaden sposób do sytuacji nie odniósł się również prezydent DRC Félix Tshisekedi. Burmistrz miasta zwrócił się o pomoc do opinii publicznej, prosząc o informowanie o wszelkich podejrzanych osobach. Według raportów „Reuters” w więzieniu Kangbayi przebywało wielu członków ADF^[7]. 

Ludność Beni jest oburzona faktem ucieczki tak dużej liczby więźniów. Jeden z mieszkańców miasta, Sadi Amundala, w wywiadzie dla „The Associated Press” zwracał uwagę na problem dotyczący warunków życia w więzieniach oraz mówił o konieczności wzmocnienia obecności policji i wojska, by zapobiec na przyszłość takim zdarzeniom[8].

DRC jest dużym krajem, którego rząd centralny ma ograniczony zasięg i możliwość szybkiego reagowania, natomiast Beni leży w obszarze od dawna borykającym się z przemocą. W 2017 r. doszło już do podobnego ataku na więzienie Kangbayi, kiedy to uzbrojeni mężczyźni uwolnili ponad 900 osadzonych. Według lokalnej prasy za operację odbicie więźniów również odpowiadali członkowie ADF[9].

W pochodzącym z 2018 r. raporcie „Congo Research Group” z Uniwersytetu Nowojorskiego stwierdzono, że ADF otrzymały pieniądze od finansisty powiązanego z Państwem Islamskim. ADF są oskarżane o zabicie setek ludzi. W 2016 r. sąd wojskowy w Beni rozpoczął prowadzenie procesów bojowników grupy i ich sojuszników. Lucha[10] (Lutte pour le Changement), organizacja praw człowieka działająca w Kongo, poinformowała w swoim oświadczeniu, że wśród uwolnionych więźniów jest kilku znanych i groźnych przestępców, którzy brali udział w poprzednich atakach zbrojnych[11].

Sojusznicze Siły Demokratyczne zostały utworzone w 1995 r. w górskim rejonie przy granicy z Ugandą. Według ekspertów ONZ, zajmujących się sytuacją w DRC, w 2013 r. organizacja liczyła 1200-1500 uzbrojonych członków operujących w rejonie północno-wschodniego Beni. Wraz z kobietami i dziećmi do ADF należało wówczas 1600-2500 osób. Ich dowódcą wojskowym jest Hood Lukwago, a przywódcą – Jamil Mukulu. W efekcie licznych operacji zbrojnych przeprowadzanych m.in. w latach 2013-2014 przez Kongijskie Siły Zbrojne (Congolese Armed Forces, FARDC) oraz MONUSCO, ADF podzieliły się na mniejsze grupy, co miało utrudnić ich skuteczne zwalczanie[12].

Sytuacja na wschodzie Kongo od lat jest niestabilna, działania FARDC są nieefektywne, a ADF cały czas przeprowadza ataki na wsie, dokonując licznych gwałtów i mordów, często przy wykorzystaniu prymitywnych narzędzi, jak maczety[13].

Trwający od 1998 r. konflikt w Demokratycznej Republice Konga pochłonął prawie 4 mln ludzkich istnień, a dodatkowe 3,4 mln zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów. W najtrudniejszej sytuacji znajdują się dzieci. Ponad połowa z 55 mln ludności w DRC to osoby poniżej 18 roku życia. Co piąte dziecko nie dożywa wieku 5 lat, połowa dzieci pomiędzy 6 a 11 rokiem życia nie uczęszcza do szkoły, a co trzecie jest niedożywione. Dodatkowo według niektórych szacunków co dziesiąte dziecko straciło jednego lub oboje rodziców z powodu AIDS. Tysiące dzieci zostało wcielonych w szeregi uzbrojonych grup lub padło ofiarami łamania praw człowieka, w tym morderstw i gwałtów[14].

Demokratyczna Republika Konga to państwo leżące w środkowej Afryce, w dorzeczu rzeki Kongo, z niewielkim dostępem do Oceanu Atlantyckiego. Powierzchnia kraju wynosi niewiele ponad 2,3 mln km², którą zamieszkuje 71,4 mln ludzi (dane z 2013 r.). Graniczy z Republiką Środkowej Afryki (1577 km), Sudanem Południowym (628 km), Ugandą (765 km), Rwandą (217 km), Burundi (233 km), Tanzanią (459 km), Zambią (1930 km), Angolą (2511). Językiem urzędowym jest francuski, a stolicą Kinszasa. Mieszkańcy posługują się walutą frank kongijski[15].

DRC mimo wielkich zasobów surowców pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów świata. Nieustający kryzys gospodarczy uniemożliwia rozwój gospodarczy i przyczynia się do dużego bezrobocia. Najważniejszą gałęzią gospodarki jest górnictwo. Głównym rejonem górniczym jest prowincja Katanga, słynąca z wydobywania rud metali, w szczególności kobaltu i miedzi. Eksploatacja diamentów szczególnie ważna jest dla prowincji Kasa. Ponadto ze złóż u ujścia rzeki Kongo wydobywa się ropę naftową oraz na niewielką skalę również siarkę, kadm, ołów, cynk, tantal i niob, cynę, wolfram, węgiel kamienny, złoto i srebro. Ponad 60% ludności jest zatrudniona w rolnictwie, co również stanowi istotną część gospodarki państwa. Gospodarstwa bywają bardzo rozdrobnione. Uprawia się głównie maniok, kukurydzę, banany, ryż, papaje, bataty oraz jam i mango. Plantacja upraw roślin towarowych obejmuje kakaowiec, palmy olejowe, kauczukowiec, bawełnę, trzcinę cukrową oraz herbatę. Transport odbywa się głównie szlakami wodnymi, ponieważ tylko około 2% to drogi utwardzone[16].

[1] We współpracy ze studentami Grupy 2 kierunku Analityka Bezpieczeństwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie.

[2] C. Weiss, Islamic State claims prison break in the DRC, ”The Long War Journal”, 20.10.2020, https://www.longwarjournal.org/archives/2020/10/islamic-state-claims-prison-break-in-the-drc.php, 21.10.2020.

[3] E.M. Kabmale, May the state have mercy, „The Guardian”, 20.10.2020, https://www.theguardian.pe.ca/news/world/suspected-islamists-free-1300-prisoners-from-east-congo-jail-511234/, 21.10.2020.

[4] R. Forku, F. Tih, Over 1,300 inmates escape from DR Congo prison; Heavily armed assailants attack Kangbayi Central Prison in DR Congo, free rebels,20.10.2020, https://www.aa.com.tr/en/africa/over-1-300-inmates-escape-  from-dr-congo-prison/2013057, 21.10.2020.

[5] Demokratyczna Republika Konga była kolonią belgijską. W ciągu ostatnich 45 lat doświadczyła autokratycznych rządów, ekonomicznej niegospodarności i dwóch następujących po sobie wojen. W ostatni konflikt zbrojny zaangażowane były wojska sześciu państw (DRC, Angola, Namibia, Rwanda, Uganda, Zimbabwe), które 10 lipca 1999 roku w Lusace podpisały porozumienie pokojowe. 30 listopada 1999 roku Rada Bezpieczeństwa NZ ustanowiła Misję ONZ w Demokratycznej Republice Konga (MONUC), która jest największą i najbardziej złożoną operacją pokojową ONZ. Implementacja porozumienia, pomoc w przeprowadzeniu wolnych, demokratycznych wyborów i ochrona praw człowieka to najważniejsze zadania MONUC. UN Documents for Democratic Republic of The Congo, Security Council Report, https://www.securitycouncilreport.org/un-documents/democratic-republic-of-the-congo/ Council Common Position 2003/319/CFSP of 8 May 2003 concerning European Union support for the implementation of the Lusaka Ceasefire Agreement and the peace process in the Democratic Republic of Congo (DRC) and repealing Common Position 2002/203/CFSP,
https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32003E0319:EN:HTML, 31.10.2020.

[6] Al-Hadji Kudra Maliro,,The Associated Press”, More than 1,300 inmates escape from prison in eastern Congo20.10.2020, https://www.thestar.com/news/world/africa/2020/10/20/more-than-1300-inmates-escape-from-prison-in-eastern-congo.html, 21.10.2020.

[7] 900 prisonniers s’échappent de la prison du Congo après une attaque, 20.10.2020, https://www.fr24news.com/fr/a/2020/10/900-prisonniers-sechappent-de-la-prison-du-congo-apres-une-attaque.html, 21.20.2020.

[8] Congo: Militants free 1300 inmates in Beni jailbreak, 20.10.2020, https://p.dw.com/p/3kA3s, (21.10.2020).

[9] E.M. Kambale ,Suspected Islamists free 1,300 prisoners from east Congo jail, „Reuters” , 20.10.2020, https://www.reuters.com/article/us-congo-crime-idUSKBN2750QK, 21.10.2020.

[10] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 września 2020 r. w sprawie dr. Denisa Mukwege w Demokratycznej Republice Konga, Parlament Europejski, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0234_PL.html, 22.10.2020.

[11] M. Ives, I. Kwai, 1,300 Prisoners Escape From Congo Jail After an Attack Claimed by ISIS 20.10.2020,„The New York Times”, https://www.nytimes.com/2020/10/20/world/africa/congo-jail-attack-prisoners-freed.html, 21.10.2020.

[12] United Nations Security Council, Allied Democratic Forces (ADF),29.10.2014,https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/1533/materials/summaries/entity/allied-democratic-forces-%28adf%29, 27.10.2020.

[13] Islamisten befreien mehr als 1.000 Häftlinge aus Gefängnis, „RTL”20.10.2020, https://www.rtl.de/cms/islamisten-befreien-mehr-als-1-000-haeftlinge-aus-gefaengnis-im-kongo-4634546.html, 21.10.2020.

[14] Demokratyczna Republika Konga, ONZ, Warszawa 2006, http://www.unic.un.org.pl/kongo/, 27.10.2020.

[15] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Konga-Demokratyczna-Republika;4169074.html, 28.10.2020.

[16] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Konga-Demokratyczna-Republika-Gospodarka;4574520.html, 28.10.2020.

Śmierć włoskiego ambasadora w Demokratycznej Republice Konga (DRC)

Opracował: Tomasz Płuciennik, 10.03.2021 r.

22 lutego 2021 r. został przeprowadzony atak na konwój ONZ misji MONUSCO[1] (Misji Stabilizacyjnej Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kongu). W ataku śmierć poniósł 43-letni Luca Attanasio, ambasador Włoch, oraz podróżujący z nim oficer włoskiej żandarmerii 30-letni Vittorio Lacovacci. Rzecznik armii w prowincji Kiwu Północnego dodał, że zginął również kierowca ambasadora, Moustapha Miliambo[2].

Do ataku doszło ok. godz. 10.15 czasu lokalnego we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, ok. 10 mil na północ od stolicy regionu, Gomy. Do tej pory żadne ugrupowanie nie przyznało się do przeprowadzenia ataku. Obrażenia wskutek ataku odnieśli również inni członkowie konwoju należącego do Światowego Programu Żywieniowego ONZ (ang. World Food Programme[3]). Organizacja WFP dodała, że atak miał miejsce podczas misji delegacyjnej do jednego ze swoich szkolnych ośrodków programów żywieniowych w miejscowości Rutshuru, znajdującej się ponad dwie godziny drogi od Gomy. Droga ta uznawana jest za niebezpieczną, ponieważ w przeszłości była miejscem podobnych ataków.

Carly Nzanzu, gubernator Kiwu Północnego, dodał, że siedmioosobowy konwój nie był eskortowany przez żadne siły bezpieczeństwa. Rebelianci zatrzymali konwój, prowadząc w jego kierunku ogień, a następnie zaprowadzili podróżujących konwojem w głąb lasu, gdzie miała miejsce wymiana ogniowa z ochroniarzami Parku Narodowego Virunga. Podano, że Attansio został zraniony dwoma pociskami w brzuch, natomiast Lacovacci blisko serca. Ostatecznie ONZ podało, że Attansio zmarł w wyniku odniesionych obrażeń w szpitalu w Gomie, zaś Lacovacci zmarł na miejscu[4]. Ciała Włochów zostały przetransportowane we wtorek 23 lutego na rzymskie lotnisko Ciampino. Jak przekazali mediom ocaleli z ataku, rebelianci chcieli pieniędzy od ambasadora. W środę 24 lutego Luigi Di Maio, minister spraw zagranicznych, powiedział mediom, że w celu zbadania szczegółów incydentu do wschodniej DRK został wysłany specjalnie do tego powołany zespół[5]. Wyraził też smutek i złożył hołd ofiarom zdarzenia. Stanowisko w sprawie zajął również prezydent Włoch Sergio Matarella, który potępił atak, przekazując wyrazy współczucia i kondolencje rodzinom ofiar ataku.

Luca Attansio dołączył do włoskiej służby dyplomatycznej w 2003 r. Wcześniej służył m.in. w Szwajcarii, Maroku i Nigerii. Reprezentował Włochy w Kinszasie od 2017 r. i był szefem prowadzonych tam misji, natomiast ambasadorem został w 2019 r. Attansio był drugim europejskim ambasadorem, który zginął podczas swojej służby w DRK. Wcześniej był to Philippe Bernard, francuski ambasador, który zginął w styczniu 1993 r. podczas zamieszek w okolicach Kinszasy[6]. Głos w sprawie zabrała również Marie Tumba Nzeza, minister spraw zagranicznych DRC, która zadeklarowała, że rząd przeprowadzi dochodzenie sprawie ataku. Oświadczenie Nzezy spotkało się z kontrowersjami, gdyż odpowiedzialni za morderstwo dwóch ekspertów ONZ w DRK z 2017 r. do tej pory nie zostali postawieni przed sądem – i to mimo stanowczego nacisku ze strony środowiska międzynarodowego.

Niestety, prokurator William Assani prowadzący sprawę zabicia włoskiego ambasadora, także został zabity. 2 marca został on zaatakowany przez nieznanych sprawców, kiedy wracał drogą z Rutshuru do Goma^[7].

Tereny Parku Virunga uznawane są za bardzo niebezpieczne. W rejonie leżącym na granicy DRK z Rwandą i Ugandą działa wiele grup zbrojnych. Grupy te są pozostałością po wojnie domowej w latach 1997-2003, która pochłonęła ponad 5 milionów ofiar. Agencja ONZ ds. uchodźców podała, że w 2020 r. w prowincjach Północnego i Południowego Kiwu oraz Ituri zostało zabitych ponad 2 tys. cywilów[8]. W styczniu 2021 r. w wyniku ataku uzbrojonych mężczyzn śmierć poniosło sześciu strażników, a kilku innych zostało rannych[9]. W ciągu ostatnich 20 lat na terenie Virunga życia straciło ponad 170 strażników, co nadało parkowi miano najniebezpieczniejszego projektu ochrony przyrody na świecie[10].

[1] MONUSCO (Misja Stabilizacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga) – misja ustanowiona przez Radę Bezpieczeństwa ONZ rezolucją S/RES/1279 z dnia 30 listopada 1999 r. Utworzona w celu utrzymania łączności ze wszystkimi stronami porozumienia o zawieszeniu broni (Demokratyczną Republiką Konga i pięcioma państwami regionu), do którego doszło w lipcu 1999 r. w Lusace; „Wikipedia”, 24.02.2013, https://pl.wikipedia.org/wiki/MONUSCO, 2.03.2021.

[2] V. Di Donato i S. Braithwaite, Italian ambassador died in gunbattle in DRC, not execution, prosecutor says, „CNN”, 25.02.2021, https://edition.cnn.com/2021/02/25/africa/italian-ambassador-death-gun-battle-intl/index.html, 3.02.2021.

[3] World Food Programme (WFP) – oddział ONZ i największa organizacja humanitarna zajmująca się tematem głodu oraz bezpieczeństwa żywnościowego. Założona w 1961 r. z główną siedzibą w Rzymie. Posiada 80 biur w różnych krajach; „Wikipedia”, 17.02.2021, https://en.wikipedia.org/wiki/World_Food_Programme, 2.03.2021.

[4] Italian ambasador killed in DR Congo attack, „yahoo!news”, 22.02.2021, https://news.yahoo.com/italian-ambassador-killed-dr-congo-105744841.html?guccounter=1, 2.03.2021.

[5] V. Di Donato i S. Braithwaite, Italian ambassador died in gunbattle in DRC, not execution, prosecutor says, „CNN”, 25.02.2021, https://edition.cnn.com/2021/02/25/africa/italian-ambassador-death-gun-battle-intl/index.html, 3.02.2021.

[6] Italian ambasador to DR Congo dies after WFP convoy attacked, „Al Jazeera”, 22.02.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/22/italian-ambassador-to-congo-police-killed-in-attack-on-un-convoy, 2.03.2021.

[7]  Prosecutor investigating Italian Ambassador’s murder in DR Congo killed – Reports, “Punch”, 5.03.2021, https://punchng.com/prosecutor-investigating-italian-ambassadors-murder-in-dr-congo-killed-reports/, 08.03.2021.

[8] Italian ambasador to DR Congo dies after WFP convoy attacked, „Al Jazeera”, 22.02.2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/22/italian-ambassador-to-congo-police-killed-in-attack-on-un-convoy, 2.03.2021.

[9] Six gorilla rangers killed in ambush at DR CONGO’s Virunga national park, „The Guardian”, 11.01.2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jan/11/six-park-rangers-killed-in-ambush-in-eastern-congo-gorilla-sanctuary-virunga, 3.02.2021.

[10]„We know we may be killer”: the rangers risking their lives for Virunga’s gorillas, „The Guardian”, 6.04.2018, https://www.theguardian.com/environment/2018/apr/06/we-know-we-may-be-killed-the-rangers-risking-their-lives-for-virungas-gorillas, 2.03.2021.