Opracował: dr Krzysztof Danielewicz

W czwartek 11 czerwca 2020 r. do zespołu szkół w słowackim mieście Vrutky (220 km na północny wschód od Bratysławy) wtargnął uzbrojony w nóż napastnik[1]. Aby dostać się do szkoły, zbił szybę w drzwiach wejściowych, a następnie otworzył sobie od wewnątrz drzwi. Napastnika próbowali zatrzymać pracownik szkoły oraz wicedyrektor, jednak podczas szamotaniny, jaka się wywiązała, obaj zostali ranni, przy czym wicedyrektor śmiertelnie. Następnie napastnik wbiegł do najbliższej sali lekcyjnej, gdzie ciężko ranił nauczycielkę oraz dwoje uczniów – chłopca i dziewczynkę. Po dokonaniu zbrodni opuścił szkołę i próbował uciec. Pobiegł za nim woźny szkoły, który próbował go zatrzymać. W tym czasie na miejsce zdarzenia przybyła już policja. Napastnik ostatecznie został śmiertelnie postrzelony, kiedy próbował nożem zaatakować interweniujących policjantów.

Sprawcą ataku był 22-letni mieszkaniec pobliskiej miejscowości Martin, były uczeń szkoły. Nieznany jest motyw, jaki nim kierował, wiadomo tylko, że prawdopodobnie cierpiał na chorobę psychiczną. W Słowacji tego rodzaju atak na placówkę oświatową zdarzył się po raz pierwszy. Szkoła została otwarta 1 czerwca, po wielotygodniowym zamknięciu związanym z epidemią koronawirusa.

Osoby ranne zostały zabrane do szpitala w Martinie, gdzie jedna z ofiar walczy o życie. Najcięższe obrażenia, klatki piersiowej i brzucha, ma zaatakowana nauczycielka. Jedno z dzieci ma obrażenia szyi, a drugie zostało ugodzone w brzuch i klatkę piersiową. Na miejsce zdarzenia wysłano wsparcie psychologiczne, którzy pracują z uczniami i ich rodzicami.

Czy musiało do tego dojść…?

Pojawia się pytanie, czy musiało do tego dojść i czy szkoła mogła w jakiś sposób przygotować się na tego typu zdarzenie.

Prawdopodobnie tak jak i w Polsce, typowa słowacka szkoła trenuje co roku ewakuację związaną z alarmem przeciwpożarowym, pomimo że przypadki pożarów w szkołach należą do rzadkości. Po reakcji obsługi szkoły jasno widać, że nie było w szkole procedury azyl, która powinna zostać uruchomiona natychmiast po wtargnięciu do szkoły osoby z niebezpiecznym narzędziem. Procedura polega na natychmiastowym zamknięciu lub zabarykadowaniu się wszystkich uczniów i pracowników szkoły w bezpiecznych miejscach oraz powiadomieniu policji. W zaistniałej sytuacji, kiedy napastnik zbijał szybę i został zauważony, był czas, aby uruchomić odpowiednie procedury. Zabarykadowanie się wszystkich w bezpiecznych miejscach odcięłoby napastnika od dostępu do potencjalnych ofiar. W takich jak ta sytuacjach walkę z napastnikiem podejmuje się tylko wtedy, kiedy nie ma możliwości ucieczki i znalezienia bezpiecznego schronienia. Obezwładnienie, bez odpowiedniego przygotowania, uzbrojonego w nóż i zdeterminowanego napastnika jest wyjątkowo trudne. W słowackim przypadku, gdyby napastnik miał wolę kontynuowania ataku, mógłby łatwo zabić lub ranić dziesiątki kolejnych dzieci. W takich krajach jak Stany Zjednoczone, które doświadczyły podobnych lub gorszych sytuacji, wprowadza się na masową skalę zarówno procedury, jak i treningi praktyczne z ich stosowania.

Obecnie już 95% amerykańskich szkół organizuje treningi procedury azyl (lockdown drills), która jest odpowiednia na wypadek wtargnięcia aktywnego strzelca. W latach 2015-2016 szkół takich było 92%, natomiast w latach 2003-2004 – 79%[2]. Polegają one na ucieczce, błyskawicznym zamknięciu się w sali lekcyjnej, jeżeli to możliwe – barykadowaniu drzwi oraz walce, jeżeli nie ma innego wyjścia. Szkolenia z zakresu procedury azyl prowadzi się bez względu na to, czy szkoła znajduje się w dużym mieście czy na terenach wiejskich[3].

Z kolei w Polsce, po kilku podobnych do słowackiego doświadczeniach, nadal nie podchodzi się do procedur bezpieczeństwa w sposób poważny. Można tu przypomnieć tylko dwa tragiczne zdarzenia z ostatniego czasu. 27 maja 2019 r. do Szkoły Podstawowej nr 1 w Brześciu Kujawskim wszedł 18-letni były uczeń szkoły, uzbrojony w rewolwer czarnoprochowy oraz sześć ładunków wybuchowych własnej produkcji, i ciężko ranił dwie osoby. W nocy z 30 na 31 stycznia 2020 r. czterech nastolatków w wieku od 15 do 17 lat, pochodzących z Warszawy i okolic, zostało aresztowanych z związku z podejrzeniem planowania zamachów terrorystycznych na jedną z warszawskich szkół średnich na terenie Warszawy-Pragi[4].

Typowa polska szkoła trenuje co roku ewakuację związaną z alarmem przeciwpożarowym – i to pomimo tego, że długo by szukać przypadku poważnego pożaru w polskiej szkole na przestrzeni wielu lat, o ofiarach nie wspominając. W tym samym czasie mamy dziesiątki sytuacji, kiedy do szkoły wchodzą osoby z niebezpiecznym narzędziem, np. nożem, i dokonują czynnych napadów na nauczycieli i uczniów. Dochodzi także do zabójstw, jak to w szkole podstawowej w Wawrze, gdzie w maju 2019 r. uczeń zabił nożem innego, któremu wcześniej groził pozbawieniem życia.

[1] Opracowano na podstawie: Attacker, one adult killed in Slovakia school stabbing, „Al Jazeera”, 11.06.2020, https://www.aljazeera.com/news/2020/06/attacker-adult-killed-slovakia-school-stabbing-200611102111012.html, 12.06.2020; Slovakia: Deadly knife attack at primary school in Vrutky, „BBC”, 11.06.2020, https://www.bbc.com/news/world-europe-53006785, 12.06.2020; N. Makarewicz, Atak nożownika na Słowacji. 22-latek już wcześniej stwarzał problemy policji, „RMF24.Pl”, 11.06.2020, https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-atak-nozownika-na-slowacji-22-latek-juz-wczesniej-stwarzal-p,nId,4548714, 12.06.2020.

[2] Violence prevention, National Center of Educational Statistics, https://nces.ed.gov/fastfacts/display.asp?id=54, 09.04.2020.

[3] E. Shapiro, 20 years after Columbine, what’s changed – and what hasn’t – for school shootings in America, „ABC News”, 20.04.2019, https://abcnews.go.com/US/20-years-columbine-changed-school-shootings-america/story?id=62248885, 09.04.2020.

[4] Warszawa: grupa nastolatków mogła planować zamach na szkołę, „Interia.pl”, 03.02.2020, https://fakty.interia.pl/mazowieckie/news-warszawa-grupa-nastolatkow-mogla-planowac-zamach-na-szkole,nId,4305757?fbclid=IwAR3jqfXw3Hf975k5L773FIdigXBBQ8XlSEVxzCv5Qpehshz7O6QTO2tvz6Q#utm_source=fb&utm_medium=fb_share&utm_campaign=fb_share&iwa_source=fb_share, 03.02.2020; Policja zatrzymała nastolatków. Planowali zamach w szkole w stolicy? „Polskie Radio RDC”, 03.02.2020, https://www.rdc.pl/informacje/czterech-nastolatkow-moglo-planowac-zamach-w-jednej-z-warszawskich-szkol-zatrzymala-ich-policja/, 04.02.2020.