Konflikt w Kaszmirze – śmierć lidera organizacji terrorystycznej Hizb-ul-Mujahideen

Opracował Maciej Klimczewski[1], 16.11.2020 r.

1 listopada 2020 r. w indyjskim dystrykcie Pulwama (stan Dżammu i Kaszmir) krajowe siły bezpieczeństwa przeprowadziły operację przeciwko członkom organizacji terrorystycznej HM (Armia Mahometa). W wyniku wymiany ognia zastrzelony został przywódca organizacji dr Saifullah Mir.

Do akcji doszło w wiosce Beighpora leżącej na obrzeżach Sringaru w północnych Indiach[2]. Siły bezpieczeństwa (które z HM walczą od lat 90.) przez kilka miesięcy próbowały schwytać lub zneutralizować Mira – niestety bezskutecznie. W trakcie operacji w Beighpora wojskowi umożliwili poszukiwanemu złożenie broni – ten jednak odmówił i zginął podczas wymiany ognia. Na miejscu został także aresztowany współpracownik zabitego lidera HM[3].

31-letni Saifullah Mir wstąpił w szeregi organizacji w 2014 r., dowództwo zaś objął pięć dni po śmierci Riyaza Naikoo, swojego poprzednika, który zginął 6 maja 2020 r. w wyniku działań armii indyjskiej[4]. Riyaza, podobnie jak Mir, także został zabity we wsi Beighpora, która podobnie jak cały dystrykt Pulwama jest uznawana za kuźnię kadr organizacji (sama zaś organizacja jest aktywna w całym regionie stanu Dżammu i Kaszmir). Mir był synem nauczyciela. W 2010 r. uzyskał dyplom z elektroniki medycznej w Przemysłowym Instytucie Elektroniki i Technologii Informacyjnej w Srinagar (Industrial Training Institute of Electronics and Information Technology). Ze względu na posiadaną wiedzę z zakresu medycyny w swojej wsi był zwyczajowo nazywany doktorem i taki też tytuł przylgnął do niego na stałe – dr Saifullah[5].

Indyjska policja przewiduje, że po śmierci Saifullah Miry jego funkcję mogą przejąć Mohammad Ashraf Khan, znany także jako Ashraf Molvi lub 31-letni Zubair Wani, który w szeregi bojowników wstąpił w 2018 r. Wani charakteryzuje się zbliżonym stylem działania do Riyaza Naikoo: koncentruje swoje działania na atakowaniu pracowników politycznych i funkcjonariuszy policji[6].

Krótko po ujawnieniu wiadomości o śmierci dr. Saifullaha w rejonie działalności organizacji wybuchły antyindyjskie protesty. Protestujący skandowali hasło: „Chcemy wolności!”. Większość muzułmańskiej społeczności Kaszmirczyków popiera działania HM, ponieważ chcą przyłączenia stanu Dżammu i Kaszmiru do Pakistanu lub niepodległości[7]. Według władz Indii bunt w Kaszmirze jest finansowany przez rząd Pakistanu[8].

Organizacja Hizb-ul-Mujahideen została założona na przełomie 1989 i 1990 roku przez Muhammada Ahsan Darę. Na listę organizacji terrorystycznych została wpisana 17 sierpnia 2017 r. To jedna z największych i najstarszych grup działających w regionie Dżammu i Kaszmiru. Organizacja oficjalnie wspiera wyzwolenie indyjskiej części Kaszmiru i jego przystąpienie do Pakistanu. HM swoje ataki kieruje przeciwko przedstawicielom indyjskich służb bezpieczeństwa oraz kaszmirskim politykom. Organizacja jest odpowiedzialna m.in. za atak przy wykorzystaniu granatów na wiec wyborczy 17 kwietnia 2014 r. w Beerwah (rannych zostało 17 osób), a także dokonanie podobnego ataku kilka miesięcy później na zatłoczonym rynku w południowym Kaszmirze. W wyniku ataku zginęły 2 osoby, a 24 zostały ranne[9].

Do poważnej eskalacji konfliktu pomiędzy Indiami a Pakistanem doszło w 2019 r. 26 lutego 2019 r. indyjskie siły zbrojne dokonały nalotu na obozy szkoleniowe HM po pakistańskiej stronie granicy. Zaatakowane obozy znajdowały się w rejonie Balakot w Kaszmirze kontrolowanym przez Pakistan. Atak był odpowiedzią na samobójczy zamach dokonany 14 lutego 2019 r. w stanie Dżammu i Kaszmiru, którego ofiarami byli przemieszczający się autobusem policjanci. Podczas zamachu zginęły dziesiątki funkcjonariuszy. Władze Indii od początku obwiniały Pakistan, jednocześnie zapowiadając, że nie pozostawią tych działań bez odpowiedzi[10].

Sytuacja w Kaszmirze ponownie uległa poważnemu zaostrzeniu w sierpniu 2019 r. po zniesieniu artykułu 370. konstytucji indyjskiej, dającej specjalny status i częściową autonomię indyjskiej części Kaszmiru. W konsekwencji na terenie całego indyjskiego Kaszmiru obowiązują wszystkie zapisy konstytucji. Do wspomnianego rejonu przeniesiono 10 tys. indyjskich żołnierzy, a wszyscy turyści i pielgrzymi zostali poproszeni o opuszczenie rejonu operacji. Artykuł 370. konstytucji zabraniał Hindusom spoza stanu kupowania ziemi, osiedlania się, zajmowania stanowisk urzędniczych czy pracy w roli nauczyciela. W konsekwencji zawieszenia autonomii i aresztowania wielu lokalnych urzędników doszło do masowych protestów[11].

            Spór o Kaszmir ma bardzo głębokie podłoże historyczne, którego źródłem jest przeszłość kolonialna[12].Od XVII do XX większością subkontynentu indyjskiego rządziła Wielka Brytania[13]. 15 sierpnia 1947 r. po wycofaniu się z regionu Imperium Brytyjskiego powstał niepodległy Pakistan oraz Indie. Byłą kolonię podzielono zgodnie z ustawą o niepodległości Indii z 1947 r. Koncepcja zakładała powstanie niepodległych Indii – kraju w większości hinduistycznego, natomiast Pakistan miał zostać zamieszkany przez ludność muzułmańską. Kaszmir był w 80 proc. zamieszkiwany przez muzułmanów[14].

Po uniezależnieniu się subkontynentu indyjskiego od Imperium Brytyjskiego wszyscy rządzący 565 autonomicznymi książęcymi stanami musieli wybrać, do którego z dwóch nowych dominiów mają dołączyć: Indii czy Pakistanu. Rządzący stanem Dżammu i Kaszmir był wyznawcą hinduizmu, a jego społeczność islamu – nie mógł się więc zdecydować, do którego kraju ma dołączyć. Podpisał jednak porozumienie o względnym pokoju z Pakistanem, by takie usługi, jak handel, podróże i komunikacja działały bez utrudnień. Indie nie podpisały podobnego porozumienia.

Hari Singh, rządzący wówczas Kaszmirem, w związku z napadającymi wówczas na region Pasztunami poprosił o pomoc zbrojną Indie. Zgodnie z zapisami oficjalnych hinduskich sprawozdań Hari Singh uciekł z miasta kaszmirskiego Srinagar we wczesnych godzinach porannych 26 października 1947 roku, a rano 27 października indyjskie oddziały zostały przetransportowane drogą lotniczą do Srinagaru. Pakistan oczywiście zakwestionował akcesję, uważając, że w dalszym ciągu obowiązywał układ o względnym pokoju z Pakistanem.

Mimo upływu lat Pakistańczycy wciąż uważają, że Dżammu i Kaszmir powinny stać się częścią ich państwa, ponieważ większość ludności skoncentrowana w dolinie Kaszmir jest wyznania muzułmańskiego. Współczesny Kaszmir zamieszkuje dziś 12 milionów mieszkańców. Jest to obszar o powierzchni 222,2 tys. km kw., rozdzielony pomiędzy Indie (Dżammu i Kaszmir – 101 tys. km kw.), Pakistan (Azad Kaszmir i Terytoria Północne – 78,1 tys. km kw.) i Chiny (Aksai Chin – 40,7 km kw.)[15].

[1] Materiał opracowany we współpracy ze studentami kierunku Analityka Bezpieczeństwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie.

[2] News Agencies, Indian troops kill top rebel commander in Kashmir gun battle, „Al Jazeera”, 1.11.2020, https://www.aljazeera.com/news/2020/11/1/indian-troops-kill-top-rebel-commander-in-kashmir-fighting, 2.11.2020.

[3] Hizbul Chief Sainfullah Mir killed near Srinagar, police terms it „huge success”, „NewIndiaExpress”, 1.11.2020, https://www.newindianexpress.com/nation/2020/nov/01/hizbul-chief-saifullah-mir-killed-near-srinagar-police-terms-it-huge-success-2217923.html, 2.11.2020.

[4] A. Javaid, Hizbul commander Saifullah Mir shot dead in Srinagar encounter, „ThePrint”, 1.11.2020, https://theprint.in/india/hizbul-commander-saifullah-mir-shot-dead-in-srinagar-encounter/535075/, 2.11.2020.

[5] N. Ganai, Hizbul Mujahideen Chief Killed In Encounter With Kashmir Police, „Outlookindia.com”, 1.11.2020, https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-hizbul-mujahideen-chief-killed-in-encounter/363363, 13.11.2020.

[6] A. Javaid, Hizbul commander…

[7] News Agencies, Indian troops kill top rebel commander in Kashmir gun battle, „Al Jazeera”, 1.11.2020, https://www.aljazeera.com/news/2020/11/1/indian-troops-kill-top-rebel-commander-in-kashmir-fighting, 2.11.2020.

[8] Tamże.

[9] Departament stanu USA, Raporty krajowe dotyczące terroryzmu, 19.09.2018, https://www.refworld.org/docid/5bcf1f4413.html\, 2.11.2020.

[10] Indyjskie samoloty zbombardowały „obozy terrorystów” po pakistańskiej stronie Kaszmiru, „TVN24”, 26.02.2019, https://tvn24.pl/swiat/kaszmir-indyjski-nalot-po-pakistanskiej-stronie-ra913119-2305461, 2.11.2020.

[11] India revokes disputed Kashmir’s special status with rush decree, „Al Jazeera”, 5.08.2020, https://www.aljazeera.com/news/2019/08/05/india-revokes-disputed-kashmirs-special-status-with-rush-decree/, 13.11.2020.

[12] P. Pacuła, Indyjsko-pakistański konflikt o Kaszmir jako zagrożenie dla bezpieczeństwa w Azji. Historia i perspektywy, BBN, https://www.bbn.gov.pl/download/1/17037/235-249sPrzemyslawPacula.pdf, 2.11.2020.

[13] E. Blakemore, The Kashmir conflict: How did it start?, NathionalGeographic, 2.03.2019, https://www.nationalgeographic.com/culture/2019/03/kashmir-conflict-how-did-it-start/, 2.11.2020.

[14] S. Ansari, How the Partition of India happened – and why its effects are still felt today, „The Conversation”, 10.09.2017, https://theconversation.com/how-the-partition-of-india-happened-and-why-its-effects-are-still-felt-today-81766, 2.11.2020.

[15] J. Błazińska, Kaszmir – geneza konfliktu, „Portal Spraw Zagranicznych”, http://www.psz.pl/116-bezpieczenstwo/kaszmir-geneza-konfliktu, 13.11.2020.