Kolejny zamach wojskowy w Mali

Opracował Krzysztof Danielewicz, 20.08.2020

18 sierpnia 2020 r. w Mali doszło do przewrotu wojskowego. Po wielu dniach protestów społecznych, spowodowanych sytuacją wewnętrzną oraz polityką władz, został zatrzymany prezydent kraju Ibrahim Boubacar Keïta (IBK). Według pojawiających się informacji buntownicy najpierw przejęli kontrolę nad koszarami w Kati, a następnie, wspierani przez tłum, ruszyli w kierunku rezydencji prezydenta Mali. Po jej opanowaniu aresztowali głowę państwa i jego syna, premiera, przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego oraz ministrów finansów i spraw zagranicznych. Zatrzymani zostali następnie przetransportowani do koszar w Kati. Według BBC liderem buntowników jest zastępca bazy w Kati płk Malick Diaw oraz gen. Sadio Camara[1]. Premier miał prosić buntowników o dialog i zaprzestanie swoich działań. Po zatrzymaniu prezydenta i premiera telewizja państwowa przestała nadawać i dopiero wieczorem rozpoczęto emisję wcześniej przygotowanych materiałów. Rzecznik koalicji ugrupowań opozycyjnych June 5 Movement, która od tygodni organizowała masowe protesty w kraju, Nouhoum Togo, oświadczył, że nie jest to zamach wojskowy, a powstanie ludowe. Protestujący od tygodni Malijczycy domagali się rezygnacji prezydenta i jego rządu w związku z zarzutami korupcji i pogarszania się sytuacji bezpieczeństwa na północy i centrum kraju. Francja oraz organizacje międzynarodowe obawiają się dalszej destabilizacji sytuacji w Mali w związku z zamachem wojskowym. Sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres zażądał natychmiastowego zwolnienia prezydenta, premiera oraz innych członków rządu malijskiego. Z kolei Unia Zachodnioafrykańska – ECOWAS (The Economic Community of West African States) – wezwała żołnierzy malijskich do powrotu do koszar^[2].

Przewodniczący Unii Afrykańskiej (AU) Moussa Faki Mahamat, poza żądaniami natychmiastowego uwolnienia członków malijskiego rządu, wykluczył możliwość jakichkolwiek niekonstytucyjnych zmian we władzach malijskich. ECOWAS, ONZ, Unia Europejska oraz AU wezwały całe środowisko międzynarodowe do przeciwstawienia się jakimkolwiek siłowym rozwiązaniom przy rozwiązywaniu kryzysu politycznego w Mali. Zatrzymani członkowie rządu są prawdopodobnie przetrzymywani w koszarach w Kati, tych samych, w których zaplanowano i przeprowadzono wcześniejszy zamach z 2012 r., zorganizowany przez kpt. Amadou Sanogo^[3].

Kilka godzin po zatrzymaniu, około północy, prezydent pojawił się w telewizji publicznej, gdzie w swoim oświadczeniu podziękował swoim zwolennikom za wsparcie, jakiego doświadczył w ostatnich latach i jednocześnie oficjalnie zrezygnował z pełnienia funkcji głowy państwa. Stwierdził, że w obecnej sytuacji jedynym wyjściem jest rozwiązanie rządu i parlamentu. Dodał też, że powyższe decyzje wynikają również z chęci uniknięcia rozlewu krwi. Z kolei w środę, 19 sierpnia, w telewizji pojawili się ubrani w mundury liderzy zamachu wojskowego, którzy nazwali się Narodowym Komitetem Obrony Obywateli (The National Committee for Salvation of the People). W swoim oświadczeniu płk mjr Ismael Wague obiecał przeprowadzenie wyborów w rozsądnym terminie oraz odbudowę stabilizacji Mali. W najbliższym czasie mają odbyć się wybory, a także zostać ustanowione instytucje, które zajmą się odbudową zaufania pomiędzy rządem a społeczeństwem. W związku z zamachem ECOWAS nałożył sankcje na Mali: zamknięto granice, wstrzymano wymianę handlową oraz zawieszono Mali w prawach członka ECOWAS i Unii Afrykańskiej. ONZ z kolei ponownie zażądała przywrócenia porządku konstytucyjnego w Mali[4].

Pucz wojskowy kpt. Amadou Sanogo z 2012 r.

W kontekście aktualnie trwającego zamachu wojskowego w Mali warto przyjrzeć się przebiegowi oraz konsekwencjom wcześniejszego zamachu, który został przeprowadzony w 2012 r. przez kpt. Amadou Sanogo. Doszło do niego na fali niezadowolenia społecznego, spowodowanego pogarszającą się sytuacją bezpieczeństwa na północy Mali. Do stolicy Bamako dochodziły informacje o masakrze żołnierzy malijskich w Aguelhoc. W środowisku wojskowym narastało niezadowolenie ze sposobu kierowania działaniami wojennymi oraz faktu niedoinwestowania wojska, któremu brakowało niezbędnej broni i amunicji. Na 22 marca 2012 r. żołnierze z bazy wojsk malijskich w Kati, znajdującej się 15 km od Bamako, zaplanowali protest. Dzień wcześniej do bazy przybył minister obrony, który miał uspokoić sytuację. Jednak wymknęła się ona spod kontroli, minister został obrzucony kamieniami, a późnym wieczorem przejęto kontrolę nad pałacem prezydenckim. Następnego dnia powołano Narodowy Komitet dla Uzdrowienia Demokracji i Odbudowy Państwa (The National Committee for the Recovery of Democracy and the Restoration of the State – CNRDRE). Kierownictwo Komitetu objął sam Sanogo, jednocześnie zawieszono obowiązywanie konstytucji. Dodatkowo żołnierze junty nakazali aresztowanie wszystkich dowodzących jednostkami malijskimi na północy, oskarżając ich o korupcję[5]. W ciągu 48 godzin od zamachu armia malijska utraciła kontrolę nad północą i dopiero 12 kwietnia 2012 r. rozpoczęła ponownie działać administracja cywilna na południu[6].

Po zamachu wojskowym nastąpił wyraźny podział na dwa zwalczające się obozy, tj. zielone berety, które były odpowiedzialne za zamach wojskowy, oraz czerwone berety. Czerwonymi beretami nazywano żołnierzy służących w 33 Pułku Spadochronowym (33^rd Paratroop Regiment), odpowiedzialnych za ochronę prezydenta Ahmadou Toumani Touré, którzy nosili taki kolor beretów[7]. Przewrót nastąpił na miesiąc przed końcem drugiej i ostatniej jego kadencji. Touré, jak wspomniano wcześniej, został prezydentem w 2002 r. w wyniku demokratycznych wyborów, co w tym rejonie Afryki należało raczej do rzadkości[8]. Ponownie przejął władzę w 2007 r. w wyniku zwycięstwa w kolejnych wyborach prezydenckich[9]. Pomimo dwóch kolejnych wygranych pojawiały się informacje, że mógł tego dokonać w wyniku oszustw wyborczych[10]. Niestety, czas jego rządów nie był „złotym okresem” dla Mali. Wielu jego urzędników oskarżano o korupcję. Przykładem niech będzie wstrzymanie przez fundusz Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria dwóch grantów oraz zakończenie trzeciego w związku z pojawiającymi się informacjami o trafianiu części funduszów do kieszeni urzędników[11].

Po przejęciu władzy Sanogo otoczył się swoimi ludźmi, z których wielu zajęło intratne stanowiska w rządzie. Ludzie Sanogo kontrolowali m.in. takie ministerstwa, jak: Ministerstwo Obrony i Spraw Weteranów, Ministerstwo Administracji Terytorialnej, Decentralizacji i Integralności Terytorialnej oraz Ministerstwo Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Obrony Cywilnej[12].

W trakcie trwania zamachu czerwonym beretom udało się wyprowadzić prezydenta z pałacu i przetransportować do Dakaru w Senegalu. Ostatecznie zrezygnował on ze swojej funkcji 8 kwietnia 2012 r. Pozwoliło to na utworzenie nowego tymczasowego rządu w Bamako, co jednak nie zakończyło wewnętrznych tarć wewnątrz armii. W nocy z 30 kwietnia na 1 maja 2012 r. czerwone berety, pod dowództwem pułkownika Abidine’a Guindo, przeprowadziły tzw. kontrpucz wojskowy. W trakcie trwających całą noc walk starano się przejąć kontrolę nad lotniskiem, koszarami wojskowymi różnych jednostek wojskowych w Bamako, telewizją państwową oraz kwaterą główną Sanogo w Kati. Kontrpucz zakończył się niepowodzeniem po zdobyciu bazy czerwonych beretów w miejscowości Djicoroni[13] oraz ukryciu się płk. Guindo. W trakcie walk zginęło 14 żołnierzy, a 40 innych zostało rannych. Po niepowodzeniu zamachu nastąpiła fala represji skierowana przeciwko czerwonym beretom. Wielu żołnierzy zniknęło po ich aresztowaniu, a inni zostali wysłani do nowych jednostek. Według dostępnych źródeł informacji 400 żołnierzy czerwonych beretów służyło następnie w ramach innych jednostek wojskowych w Mali, ale prawie 800 spadochroniarzy odmawiało takiej służby, uważając, że ich jednostka powinna zostać odbudowana jako normalna jednostka operacyjna. Po nieudanym kontrpuczu zwolennicy Sanogo rozpoczęli przeczesywanie Bamako w poszukiwaniu kontrpuczystów. W efekcie zatrzymali oni i aresztowali około 140 członków czerwonych beretów, w tym 40 wyższych oficerów. Rodziny zatrzymanych członków czerwonych beretów opublikowały listę 21 żołnierzy, o których po ich aresztowaniu zaginął słuch. Według Organizacji Praw Człowieka osoby te prawdopodobnie zostały zamęczone/torturowane na śmierć. Tarcia, potyczki i wzajemne oskarżenia pomiędzy zielonymi a czerwonymi beretami trwały prawie przez cały 2012 i 2013 r.[14]

W wyniku informacji o znikaniu uwięzionych czerwonych beretów kolejne aresztowania spotkały się z oporem ze strony kobiet z bazy Djicoroni, które blokowały bazę przed wejściem wojsk i kolejnymi zatrzymaniami. W związku z przeszukaniami domów w wymienionej bazie wielu żołnierzy zdezerterowało w lipcu 2012 r. Pojawiły się także próby i pomysły rozwiązania 33 pułku i utworzenia w jego miejsce nowego pułku w sile 1200 ludzi pochodzących z National Guard i National Gandarmerie. 11 lipca 2012 r. płk Guindo został aresztowany, a 19 października 2012 r. zgodził się na ujawnienie nazwisk osób ze świata polityki zamieszanych w próbę obalenia puczystów. Otrzymał on także zapewnienie o osobistej ochronie ze strony kapitana Sanogo. Napięcie wzrosło na początku lutego 2013 r. po wystąpieniu w telewizyjnym szefa sztabu płk. Ibrahima Dembélé, który zażądał wyciągnięcia krnąbrnych czerwonych beretów przed front. Było to o tyle ciekawe, że w styczniu wydawało się, że konflikt został zażegnany. Jeszcze 30 stycznia 2013 r. 28 żołnierzy czerwonych beretów i policjantów zostało zwolnionych z aresztu – wśród nich znaleźli się były szef sztabu General Hamidou Sissoko and Mahamadou Lamine Konaré oraz syn zdetronizowanego prezydenta Amadou Toumani Touré. Zwolnienie żołnierzy dodatkowo wywołało nadzieję wśród czerwonych beretów, że jednostka może zostać wysłana na front na północ jako całość. Brak zgody ze strony czerwonych beretów na rozwiązanie jednostki i wyjazd na północ spowodował poważny problem dla gen. Dembélé. We wczesnych godzinach 8 lutego 2013 r. jednostka składająca się z żołnierzy, sił powietrznych, policji i Żandarmerii Narodowej wyposażonej w pojazdy BRDM wjechała do bazy 33 pułku spadochronowego (pod hasłem zabezpieczenia jednostki) w Djicoroni. Po przekroczeniu bramy członkowie jednostki starli się z tłumem wściekłych kobiet i dzieci zatrzymanych wcześniej żołnierzy pułku. Kobiety, krzycząc w stronę żołnierzy, że będą musieli wjechać po ich trupach, początkowo ich zatrzymały, także przy użyciu kijów i kamieni. W konsekwencji otwarcia ognia w kierunku kobiet i dzieci śmierć poniosło dwóch nastolatków, a 13 osób zostało rannych. Dodatkowo wymiana ognia trwała przez cały poranek w rejonie bazy.

Po incydencie tymczasowy prezydent Mali Dioncounda Traoré wezwał do zakończenia wymiany ognia pomiędzy żołnierzami armii malijskiej. Wydarzenie to było także kłopotliwe dla samych Malijczyków politycznie, ponieważ powstało wrażenie, że rozgrywają oni swoje wewnętrzne interesy, podczas gdy żołnierze sił francuskich, czadyjskich, nigeryjskich i innych walczą na północy, próbując odbić północ Mali z rąk NMLA i islamistów w imieniu rządu w Bamako. W tym samym dniu, kiedy nastąpiła wymiana ognia pomiędzy żołnierzami w bazie czerwonych beretów, w Mali wylądowali pierwsi żołnierze Unii Europejskiej z mającego liczyć 500 osób kontyngentu żołnierzy European Union Training Mission – EUTM, odpowiedzialnego za szkolenie armii malijskiej. Zgodnie z założeniami programu od początku kwietnia 2013 r. powinien rozpocząć się proces szkolenia wojska malijskiego, tj. czterech batalionów, realizowany w porozumieniu z gen. Dembele oraz malijskim ministrem obrony i weteranów – gen. bryg. Yamoussą Camarą – który z kolei nie miał jakiejkolwiek ochoty współpracować w tym zakresie z kpt. Sanogo.. Żołnierze mieli pochodzić z istniejących jednostek wojskowych lub zostać specjalnie w tym celu zwerbowani. Dodatkowo po konfrontacji w Djicoroni nastąpiła fala aresztowań, głównie polityków. 11 lutego 2013 r. gen. Camara poinformował, że w dalszym ciągu część pozostających w bazie czerwonych beretów powinna zostać uznawana za dezerterów. Według niego armia miała kontrakt moralny wobec społeczeństwa, więc każda osoba, która tego kontraktu nie dotrzymuje, powinna zostać z armii usunięta. Według gen. ponad 400 członków 33 pułku walczyła na północy, z czego część na stanowiskach dowódczych. 12 lutego do premiera Diango Cissoko udała się delegacja czerwonych beretów z płk. Seydou Moussa Diallo na czele, z prośbą o pomoc w pojednaniu. W trakcie spotkania premier poinformował delegację, że jednostka ich nie zostanie rozwiązana[15].

Innym problemem była sprawa bezpieczeństwa kpt. Sanogo i jego ludzi odpowiedzialnych za pucz wojskowy. Osoby te obawiały się zemsty ze strony rodzin zabitych i zaginionych żołnierzy czerwonych beretów. W związku z tym Sanogo i jego najbliżsi współpracownicy przebywali w bazie wojskowej w Kati, a ich ewentualny stamtąd wyjazd mógł nastąpić w przypadku otrzymania gwarancji bezpieczeństwa, amnestii czy innych okoliczności. Sanogo twierdził, że nie ma politycznych ambicji, a jednocześnie robił wszystko, co można, aby trzymać rękę na pulsie i kontrolować sytuację. W zamian za rezygnację i odejście na korzyść tymczasowego premiera Sanogo otrzymał gwarancję i status byłego szefa rządu w kwietniu 2012 r., zatrzymując wszystkie posiadane profity. Część z tego utracił w związku z krytyką publiczną. W zamian został także szefem nowego ciała Committee of Army Reform 15 lutego 2013 r. Pomimo tego ustępstwa junta wojskowa zatrzymała takie kluczowe ministerstwa, jak spraw wewnętrznych, obrony oraz administracji terytorialnej. Kiedy premier Diarra okazał zbyt dużą niezależność, Sanogo kazał go aresztować 11 grudnia 2012 r. i doprowadził do jego szybkiej rezygnacji. Dodatkowo 21 maja 2012 r.[16] zwolennicy Sanogo zaatakowali tymczasowego prezydenta Dioncoundę Traoré, który rozebrany i pobity został zostawiony na śmierć. Uratowała go szybka ewakuacja do Francji na leczenie. Sanogo oficjalnie głosił, że jest w stanie walczyć do śmierci o odzyskanie północy Mali. Po przesłaniu do niego informacji, że może przystąpić do walki jako kapitan na północy, zrezygnował i wolał zostać w swoim nowo zbudowanym i dobrze chronionym domu w bazie w Kati razem ze swoimi najbliższymi współpracownikami, którzy nie odpowiedzieli na wezwanie i nie stawili się na swoje stanowiska na północy Mali. Po wejściu wojsk francuskich do Mali Sanogo został odsunięty od procesu decyzyjnego, zachowując oczywiście swoją pozycję i dobre kontakty[17].

Podsumowując, w trakcie walk wewnątrz armii malijskiej siły francuskie i czadyjskie wyzwalały północ Mali. Separatyści z NMLA, którzy opuścili Ansar Dine, walczyli ramię w ramię z Francuzami o Kidal, w czasie gdy przez Bamako byli uznawani za wrogów. W tym samym czasie siły malijskie nie walczyły. W Kidal był jedynie płk El Hadj Gamou wraz ze swoimi Tuaregami Imghad, który walczył razem z siłami czadyjskimi i nigeryjskimi. Na pytanie, dlaczego siły malijskie nie walczą, minister obrony Mali gen. Camara tłumaczył, że nie jest to możliwe, ponieważ będące w trakcie reformy siły malijskie nie są w stanie nadążać za siłami manewrowymi Francji. W tym samym czasie, 31 stycznia 2013 r., żołnierze czerwonych beretów twierdzili, że są gotowi do walki, ale tylko jako jednolita jednostka. W czasie, gdy Francuzi wyzwalali północ, żołnierze czerwonych beretów siedzieli w wirtualnym więzieniu w bazie niedaleko Bamako[18].

22 września 2013 r. kpt. Sanogo został awansowany na stopień generała broni bezpośrednio ze stopnia kapitana[19]. Jednak w miarę normalizacji sytuacji w Mali i umacniania się władzy nowego prezydenta Mali, którym został Ibrahim Boubacar Keïta, jego pozycja ulegała osłabieniu. Utracił posiadane wcześniej stanowiska oraz swoją siedzibę w Kati[20].

W listopadzie 2013 r. gen. Sanogo trafił do aresztu w związku z zaginięciem 21 żołnierzy czerwonych beretów. W tym samym czasie utworzono oficjalne ciało do spraw likwidacji komisji ds. monitoringu reform w siłach zbrojnych Mali – CSRFDS – której szefem był gen. Sanogo. CSRFDS w trakcie swojego funkcjonowania przywłaszczył sobie wiele samochodów służbowych byłego prezydenta i innych struktur państwowych oraz dysponował dużymi środkami finansowymi. Do listopada 2013 r. udało się m.in. odzyskać 27 samochodów limuzyn, przejętych z pałacu byłego prezydenta po puczu 22 marca 2012 r. Zidentyfikowano także 17 kont osobistych gen. Sanogo. W dalszym ciągu poszukiwano 17 innych samochodów rządowych, z których część mogła zostać wywieziona za granicę – m.in. do Mauretanii czy Gwinei – i sprzedana[21].

23 lutego 2014 r. na cmentarzu komunalnym w Bamako odkryto dwie mogiły, w których znajdowały się ciała pięciu żołnierzy, zamordowanych prawdopodobnie w trakcie zamachu wojskowego 22 marca 2012 r. Według informacji żołnierze znalezieni w odkrytym grobie mieli skrępowane ręce. Odkrycia dokonała komisja pod kierownictwem prokuratora Yaya Karembe, odpowiedzialnego za ściganie zbrodni wojennych popełnionych w 2012 r. przez uczestników zamachu wojskowego kpt. Sanogo^[22].

            W lutym 2014 r. 20 żołnierzy, członków junty wojskowej Sanogo, którzy 30 września 2013 protestowali przeciwko Sanogo w Kati, domagając się apanaży za udział w przewrocie wojskowym, zostało zwolnionych z armii. Protest miał związek z awansem Sanogo na stopień generała broni, podczas gdy oni nie otrzymali żadnych profitów. W większości zwolnieni żołnierze to kaprale, sierżanci i chorążowie. Niektórzy z nich byli następnie zatrzymani przez malijski wymiar sprawiedliwości.[23]

19 marca 2014 r. Sanogo został przeniesiony do więzienia w miejscowości Selingue, znajdującej się 140 km na południe od Bamako, co było powodem rozpoczęcia przez niego strajku głodowego[24]. Prawnik Sanogo poinformował, że w związku z przenosinami jego klient miał utrudniony kontakt z rodziną, swoim prawnikiem, a także gorsze warunki medyczne, co zagraża jego bezpieczeństwu. 22 marca 2014 r. zwolennicy Sanogo, skupieni w ramach ruchu MP22, przeprowadzili marsz w Bamako z okazji drugiej rocznicy zamachu wojskowego. Zwrócili się oni do Sanogo z prośbą o zaprzestanie głodówki, która mogła dla niego skończyć się śmiercią. Do marca 2014 r. władze malijskie odnalazły w masowych grobach niedaleko byłej kwatery Sanogo w Kati zwłoki 30 osób. Wcześniej, w styczniu, zostało zwolnionych 32 żołnierzy malijskich, aresztowanych razem z Sanogo, co było spowodowane podjęciem przez nich głodówki w proteście przeciwko warunkom ich przetrzymywania[25].

W związku ze sprawą Sanogo 13 lutego 2014 r. władze malijskie aresztowały byłego ministra obrony Mali gen. Yamoussę Camarę. Aresztowanie miało związek z prowadzonym śledztwem w sprawie zamordowania 21 żołnierzy czerwonych beretów, których ciała odnaleziono w rejonie Bamako w grudniu 2013 r. Związany z puczem wojskowym gen. Camara, będąc ministrem, miał wpisać zamordowanych żołnierzy na listę rzekomo wysłanych do pełnienia służby na północy Mali. Manewrem tym chciał przykryć fakt zamordowania żołnierzy przez członków junty wojskowej i sugerować, że zginęli w trakcie walk na północy. Do chwili aresztowania gen. Camara pełnił funkcję doradcy wojskowego prezydenta IBK^[26].

W związku z konfliktem i przewrotem wojskowym w Mali państwo to poniosło ogromne straty materialne. Bank Światowy zamroził wartą miliard dolarów pomoc. Upadła turystyka oraz wyjechali prywatni inwestorzy. Całkowite koszty sytuacji kryzysowej w Mali są szacowane na 2 mld euro[27].

Przed marcem 2012 r. wiele amerykańskich organizacji rządowych – m.in. U.S. Agency for International Development (USAID) czy Peace Corps – realizowało szereg projektów mających na celu poprawę sytuacji ekonomicznej i społecznej w Mali, w tym także na północy kraju. Amerykański departament obrony realizował kilka projektów w zakresie wzmocnienia możliwości Mali w rozwiązywaniu wewnętrznych problemów bezpieczeństwa. W 2006 r. The Millennium Challenge Corporation (MCC)[28]podpisał pięcioletni program w Mali mający na celu poprawę wydajności rolnictwa oraz poprawę dostępu rynków zewnętrznych na produkty z Mali. Program uruchomiono we wrześniu 2007 r., a zakończono w sierpniu 2012. W związku z zamachem wojskowym Stany Zjednoczone zakończyły pomoc dla rządu Mali 10 kwietnia 2012 r. Pozostałe programy, mające na celu ochronę zdrowia, pożywienia oraz wsparcie dla reform demokratycznych, były realizowane na zasadzie analizy każdego z nich osobno[29].

[1] Mali coup: Military promises elections after ousting president”, „BBC”, 19.08.2020, https://www.bbc.com/news/world-africa-53833925, 19.08.2020.

[2] T. Diallo, Mutinying soldiers detain Mali president and PM, worsening crisis, „Reuters”, 18.08.2020, https://www.reuters.com/article/us-mali-security/mutinying-soldiers-detain-mali-president-and-pm-worsening-crisis-idUSKCN25E1AF, 18.08.2020/

[3] African Union, UN condemn arrest of Mali’s Keita, demand release, „Al Jazeera”, 18.08.2020, https://www.aljazeera.com/news/2020/08/african-union-condemn-arrest-mali-keita-demand-release-200818185130812.html, 18.08.2020.

[4] H. Mohamed, For weeks, Malians protested for change. Then a coup happened, „Al Jazeera”, 19.08.2020, https://www.aljazeera.com/news/2020/08/weeks-malians-protested-change-coup-happened-200819085012741.html, 19.08.2020.

[5] O. Sidibe, Interview the Malian Crisis, New Left Review 84, November-December 2013, http://newleftreview.org/II/84/ousmane-sidibe-the-malian-crisis?, s.78-79, 8.01.2014.

[6] Mali: Intervention Options in Northern Mali, http://allafrica.com/stories/201206211171.html?page=3, 7.07.2013.

[7] Wcześniej Touré, jako dowódca czerwonych beretów, sam przeprowadził zamach na prezydenta Mali – Moussę Traoré – w 1991 r. Red Berets, Green Berets: Can Mali’s Divided Military Restore Order and Stability?, Jamestown Foundation, 22 February 2013, Terrorism Monitor Volume: 11 Issue: 4, available at: http://www.refworld.org/docid/512b60862.html, 8.08.2013.

[8] T. Fessy, Gaddafi’s influence in Mali’s coup, „BBC News”, http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17481114, 7.07.2013.

[9] Pomimo możliwości przeprowadzania demokratycznych wyborów w Mali frekwencja wyborcza rzadko przekraczała 30%. D. Peterson, Democracy in Mali, in: Africa in Crisis: Seeking Solutions for a Region in Turmoil, HRISQ Hampton Roads International Security Quarterly, Vol. XIII (2013) Nr 1, s. 78.

[10] F.C. Onuoha, A. Thurston, Franco-African Military Intervention in the Mali Crisis and Evolving Security Concerns, „Al Jazeera Center for Studies”, report, 19.03.2013 r., s. 2-3.

[11] W związku z oskarżeniami wobec ministra zdrowia Mali i 14 innych urzędników w 2011 r. wszczęto oficjalne śledztwo. Ibidem, s. 3.

[12] Ch. Fomunyoh, Mali’s Three Interwoven Crises, Africa in Crisis: Seeking Solutions for a Region in Turmoil, HRISQ Hampton Roads International Security Quarterly, Vol. XIII (2013) Nr 1, s. 82.

[13] Koszary te znajdują się w połowie drogi pomiędzy Bamako a kwaterą zielonych beretów w Kati.

[14] Red Berets, Green Berets: Can Mali’s Divided Military Restore Order and Stability?, „Jamestown Foundation”, 22 February 2013, Terrorism Monitor Volume: 11 Issue: 4, available at: http://www.refworld.org/docid/512b60862.html, 8.08.2013.

[15] Ibidem.

[16] Tuareg – Mali – 2012, http://www.globalsecurity.org/military/world/war/tuareg-mali-2012.htm, 20.12.2014.

[17] Red Berets, Green…

[18] Ibidem.

[19] Promotion du Capitaine Sanogo au grade de Général: Dioncounda a-t-il rendu la tâche facile à IBK?,

http://www.malijet.com/actualite-politique-au-mali/flash-info/83133-promotion-du-capitaine-sanogo-au-grade-de-general-dioncounda-a-t.html, 16.02.2014.

[20] Mali Consultations: Countering Insecurity in the North, http://www.whatsinblue.org/2013/12/mali-consultations-countering-insecurity-in-the-north.php, 5.02.2014.

[21] Removed from the presidential fleet after the coup of 22 March 2012, http://www.malijet.com/la_societe_malienne_aujourdhui/actualite_de_la_nation_malienne/95354-enlev%C3%A9s-du-parc-pr%C3%A9sidentiel-apr%C3%A8s-le-coup-d%E2%80%99etat-du-22-mars-201.html, 6.03.2014.

[22] Five bodies exhumed in Mali thought to be murdered soldiers, http://www.thenew.com.pk/article-138948-Five-bodies-exhumed-in-Mali-thought-to-be-murdered-soldiers?, 24.02.2014.

[23] Zwolnienie wymienionych odbyło się na podstawie trzech rozkazów ministra obrony Mali, wydanych w grudniu 2013 r., 4 i 7 lutego 2014 r. A. Diarra, For having mutinied September 30, 2013 against Sanogo and other members of the former junta coup: Twenty ranking soldiers and NCOs permanently delisted from the ranks of the Malian army, http://www.malijet.com/la_societe_malienne_aujourdhui/actualite_de_la_nation_malienne/93995-pour-s%E2%80%99%C3%AAtre-mutin%C3%A9s-le-30-septembre-2013-contre-sanogo-et-d%E2%80%99autr.html, 20.02.2014.

[24] Mali 2012 coup leader on hunger strike, http://www.newvision.co.ug/news/653730-mali-2012-coup-leader-on-hunger-strike.html?, 20.03.2014.

[25] Mali coup leader abandons hunger strike after stomach problems,http://www.reuters.com/article/2014/03/25/us-mali-sanogo-idUSBREA2O0R320140325?rpc=401&feedType=RSS&feedName=worldNews&rpc=401, 27.03.2014.

[26] Mali arrests ex-defense minister over paratroopers’ deaths,http://www.baltimoresun.com/news/nation-world/sns-rt-us-mali-arrest-20140213,0,938294.story?, 14.02.2014.

[27] A. Hirsch, Mali braced for military intervention amid fears it could become ‘next Somalia’, „The Guardian”, http://www.guardian.co.uk/world/2012/jul/06/mali-braced-military-intervention-somalia?newsfeed=true, 7.07.2013.

[28]Millennium Challenge Corporation (MCC) – amerykańska niezależna organizacja pomocowa, której celem jest walka ze światowym ubóstwem. Utworzona w 2004 r. przez Kongres Amerykański. About MCC, https://www.mcc.gov/about, 15.03.2016.

[29] Mali nie jest ważnym rynkiem dla Stanów Zjednoczonych, jednakże posiadającym potencjalne możliwości rozwoju. Mali eksportuje do USA złoto, produkty artystyczne, dzieła sztuki, natomiast importuje lekarstwa, maszyny, tłuszcze, oleje czy wyposażenie łączności. Zarówno Mali, jak i USA należą do takich międzynarodowych organizacji, jak: ONZ, International Monetary Fund, World Bank, and World Trade Organization. U.S. Relations with Mali, „Bureau of African Affairs”, http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2828.htm, 29.07.2013.

POBIERZ PDF

X